Ιουλιανά: Η διαμάχη Ανακτόρων – Γεώργιου Παπανδρέου και ο θάνατος του Σωτήρη Πέτρουλα

Η συνεργασία του νεαρού βασιλέα Κωνσταντίνου, που είχε ανέβει στον ελληνικό θρόνο τον Μάρτιο του 1964, σε ηλικία 24 ετών, με τον πρωθυπουργό Γεώργιο Παπανδρέου είχε ξεκινήσει με τις καλύτερες προϋποθέσεις

Όμως, έναν χρόνο περίπου αργότερα, την άνοιξη του 1965 και ύστερα, η υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ, θα οδηγήσει τις μεταξύ τους σχέσεις σε αδιέξοδο και θα προκαλέσει μια από τις πιο έντονες πολιτικές κρίσεις στην Ελλάδα του δεύτερου μισού του 20ου αιώνα, τα λεγόμενα Ιουλιανά.

H υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ

Βάση της υπόθεσης ΑΣΠΙΔΑ είναι η ύπαρξη φημών και ανεπιβεβαίωτων πληροφοριών για κινήσεις δημιουργίας συνωμοτικής πολιτικής οργάνωσης εντός του στρατού με το όνομα ΑΣΠΙΔΑ (Αξιωματικοί Σώσατε Πατρίδα, Ιδανικά, Δημοκρατία, Αξιοκρατία) στην οποία φερόταν να έχει εμπλοκή και ο Ανδρέας Παπανδρέου, γιος του τότε πρωθυπουργού Γεώργιου Παπανδρέου.

Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος και το περιβάλλον του φάνηκαν να δίνουν ιδιαίτερη βάση στις φήμες αυτές και έτσι, εναντιώνεται στην επιθυμία του πρωθυπουργού να αναλάβει παράλληλα και την ηγεσία του υπουργείου Εθνικής Αμύνης. Η αιτιολόγηση του Κωνσταντίνου είναι πως δεν θα μπορούσε ο Γεώργιος Παπανδρέου να είναι επικεφαλής ενός υπουργείου που θα διερευνούσε υπόθεση στην οποία εμπλέκεται ο γιος του.

Η δημοσίευση μάλιστα μιας σειράς επιστολών από τον Κωνσταντίνο προς τον Γεώργιο Παπανδρέου, γραμμένων σε ιδιαίτερα αυστηρή γλώσσα, οδηγεί την κατάσταση στα άκρα.

«TO BHMA», 15.7.1965, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» Ι «ΤΑ ΝΕΑ»

Ο Γεώργιος Παπανδρέου, σε συνάντηση που έχει με τον Κωνσταντίνο στις 15 Ιουλίου, του γνωστοποιεί την πρόθεση του να παραιτηθεί από την πρωθυπουργία δηλώνοντας ότι ουσιαστικά αποτελεί “πρωθυπουργό υπό απαγόρευσιν”.

Ο Κωνσταντίνος με μία πράξη αιφνιδιασμού αναθέτει εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στον πρόεδρο της Βουλής και στέλεχος της Ενώσεως Κέντρου του Γεωργίου Παπανδρέου, Γεώργιο Αθανασιάδη – Νόβα.

«TO BHMA», 16.7.1965, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» Ι «ΤΑ ΝΕΑ»

Η συγκεκριμένη κυβέρνηση δεν θα λάβει τελικά την στήριξη της Βουλής, ενώ την ίδια τύχη θα έχει και η κυβέρνηση Τσιριμώκου (Αύγουστος – Σεπτέμβριος 1965). Τελικά η κυβέρνηση Στεφανόπουλου θα εξασφαλίσει τη στήριξη της Βουλής τον Σεπτέμβριο του 1965.

Οι τρεις αυτές κυβερνήσεις (Αθανασιάδη – Νόβα, Τσιριμώκου, Στεφανόπουλου) θα ονομαστούν, από την πλευρά του Γεώργιου Παπανδρέου, κυβερνήσεις της Αποστασίας. Ο λόγος είναι ότι υποστηρίχθηκαν από βουλευτές της Ενώσεως Κέντρου, του κόμματος δηλαδή του Γεώργιου Παπανδρέου, οι οποίοι διαχώρισαν τη θέση τους από τις θέσεις του προέδρου τους.

Oι διαδηλώσεις

Οι αντιδράσεις του κόσμου ενάντια στους χειρισμούς των Ανακτόρων, ήταν εντονότατες και οι πολυπληθείς διαδηλώσεις οδηγούν και σε βίαιες συγκρούσεις με την αστυνομία. Χιλίαδες κόσμου κατηγορούν τον Βασιλιά Κωνσταντίνο για ωμή παρέμβαση στην πολιτική, που εξανάγκασε τον πρωθυπουργό Γεώργιο Παπανδρέου σε παραίτηση.

«TO BHMA», 17.7.1965, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» Ι «ΤΑ ΝΕΑ»

Γράφει «TO BHMA» της 17ης Ιουλίου 1965.

«Αι σκηναί αι οποίαι διεδραματίσθησαν εις το Σύνταγμα μεταξύ αστυνομικών και διαδηλωτών και ο φανατισμός τον οποίον επέδειξαν αστυνομικά όργανα κατά την διάρκειαν των συμπλοκών μόνον φασιστικόν καθεστώς ενεθύμιζαν.

»Περί την 10ην νυκτερινήν 200 περίπου νέοι συνεκρότησαν διαδήλωσιν στην Πλατεία Συντάγματος κραυγάζοντες συνθήματα υπέρ της Δημοκρατίας του Γεωργίου Παπανδρέου και εναντίον του Νόβα και των νεορκισθέντων υπουργών του. (…)

»Τα αστυνομικά όργανα με τα κλομπς στα χέρια επετέθησαν στα εναντίον των διαδηλωτών οι οποίοι αμυνόμενοι ηναγκάσθησαν να ορθώσουν οδοφράγματα από ξυλείαν παρευρισκομένης οικοδομής εις την αρχήν της οδού Μητροπόλεως.

»Εις τα οδοφράγματα διαδηλωταί έθεσαν πυρ και ανετράπησαν αυτοκίνητα ιδιωτικής χρήσεως προκειμένου να αναχαιτισθούν οι επιτιθέμενοι αστυνομικοί. Αι σκηναί αι οποίαι διεδραματίσθησαν εις το Σύνταγμα μεταξύ αστυνομικών και διαδηλωτών και ο φανατισμός τον οποίον επέδειξαν αστυνομικά όργανα κατά την διάρκειαν των συμπλοκών μόνον φασιστικόν καθεστώς ενεθύμιζαν.

«TO BHMA», 17.7.1965, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» Ι «ΤΑ ΝΕΑ»

Ο θάνατος του Σωτήρη Πέτρουλα

Στις 21 Ιουλίου 1965, κατά τη διάρκεια διαδήλωσης στο κέντρο της Αθήνας, θα χάσει τη ζωή του ο 22χρονος φοιτητής Σωτήρης Πέτρουλας. Η αστυνομία επιτίθεται στους διαδηλωτές με γκλοπς και δακρυγόνα. Ο Σωτήρης Πέτρουλας, πέφτει αιμόφυρτος  στη συμβολή των οδών Σταδίου και Εδουάρδου Λω.

Σύμφωνα με αυτόπτες μάρτυρες, άνδρες της αστυνομίας και ενώ λίγα μέτρα μπροστά τους βρισκόταν ο Πέτρουλας και άλλοι διαδηλωτές, πραγματοποίησαν προς το μέρος τους, ευθεία βολή βλημμάτων δακρυγόνου, σημαδεύοντας στο ψαχνό. Το βλήμα του δακρυγόνου θα πετύχει τον Πέτρουλα στο κεφάλι.

Η αστυνομία αμέσως μετά θα επιχειρήσει να κρύψει τη σορό του Πέτρουλα και μάλιστα να πραγματοποιήσει την ταφή του πριν καν φτάσουν οι συγγενείς του και οι φίλοι του. Πλήθος όμως διαδηλωτών και οι βουλευτές της ΕΔΑ παρεμβαίνουν και αφού πάρουν τη σορό, την παραδίδουν στην οικογένεια Πέτρουλα.

«TO BHMA», 21.7.1965, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» Ι «ΤΑ ΝΕΑ»

«Κατά την διάρκειαν των επεισοδίων εφονεύθη ο φοιτητής της Ανωτάτης Εμπορικής Σωτήριος Πέτρουλας, ετών 25, το πτώμα του οποίου μετεφέρθη εις τον Σταθμόν Πρώτων Βοηθειών και εν συνεχεία εις το Νεκροτομείον, όπου μετέβη αργά την νύκτα ο προϊστάμενος της Ιατροδικαστικής Υπηρεσίας Αθηνών κ. Καψάσκης.

»Και εδώ η αστυνομία έδειξε το μένος της εναντίον των πολιτών και ιδιαιτέρως των εκπροσώπων του Τύπου. Ισχυρά αστυνομικής δύναμις δεν επέτρεπεν εις τους δημοσιογράφους να πλησιάσουν το Νεκροτομείον εις απόστασιν 100 μέτρων.

»Ο νεκρός Πέτρουλας είναι ο φόρος αίματος, τον οποίον προσέφερε διά μίαν ακόμη φοράν ο φοιτητικός κόσμος της χώρας εις τους αγώνας του διά την Δημοκρατίαν και την ομαλότητα. Άλλο ένα σύμβολο της σπουδαζούσης νεολαίας εις την πάλην της εναντίον του ολοκληρωτισμού και του σκοταδισμού».

«TO BHMA», 21.7.1965, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» Ι «ΤΑ ΝΕΑ»

Οι νεκροψίες

«Το πτώμα του φοιτητού Σωτηρίου Πέτρουλα, που έπεσεν εις τας επάλξεις της Δημοκρατίας, κατά τα προχθεσινά επεισόδια, μετεφέρθη την 1.50′ μ.μ. από το Γ’ Νεκροταφείον εις το Νεκροτομείον, προκειμένου να διενεργεθή και δευτέρα νεκροψία, κατόπιν επιθυμίας των οικείων του, παρουσία δύο ιδικών των ιατρών, των κ.κ. Τριανταφύλλου και Παγώνη.

»Από ενωρίς είχαν ληφθή έκτακτα αστυνομικά μέτρα εις τον προ του Νεκροτομείου χώρον. Η νεκροφόρος με τον νεκρόν φοιτητήν έφθασε εκεί την 1.50 μ.μ. και ηκολουθείτο από 100 και πλέον άτομα, τα οποία εχειροκρότουν και εφώναζον:

-Αθάνατος!
-Κάτω οι δολοφόνοι!
-Ο Σωτήρης ζη!

»Εν τω μεταξύ έφθασαν εις το Νεκροτομείον οι γονείς και τα αδέλφια του Πέτρουλα κατασυντετριμμένοι. Εις μίαν στιγμήν, όταν η μητέρα του φονευθέντος φοιητητού αντίκρυσε τους αστυνομικούς εξέσπασεν σε λυγμούς:

“Καθάρματα. Τι σας έκανε το παιδί μου και το σκοτώσατε; Πέστε μου δολοφόνοι: Γιατί σκοτώσατε τον Σωτήρη μου;”

»Οι τραγικοί γονείς και τα αδέλφια του Σωτ. Πέτρουλα εισήλθον εις το προαύλιον του Νεκροτομείου, όπου και ανέμεναν την διενέργειαν της νεκροψίας, διά να παραλάβουν εν συνεχεία τον νεκρόν, ενώ έξωθι του Νεκροτομείου, οι αστυνομικοί απεμάκρυναν τους φίλους και συμφοιτητάς του, που είχον συγκεντρωθή εκεί.

»Η δευτέρα νεκροτομή ήρχισε περί την 2αν απογευματινήν υπό των ιατροδικαστών κ.κ. Αγιουτάντη και Ηλιάκη, υπό την επίβλεψιν του προϊσταμένου της Ιατροδικαστικής Υπηρεσίας κ. Καψάσκη, και παρουσία των ιατρών της οικογενείας Πέτρουλα. (…)

»Την 3.30 ακριβώς εξήλθεν του νεκροθαλάμου ο κ. Καψάσκης, ο οποίος και ανεκοίνωσε προς τους δημοσιογράφους το πόρισμα της δευτέρας νεκροψίας. “Δεν υπάρχει καμμία διαφορά, από την πρώτην νεκροτομή” ετόνισεν ο κ. Καψάσκης. Και συνέχισεν:

“Ο θάνατος προήλθεν από εσωμηνιγγικόν αιμάτωμα, συνεπεία της πιέσεως των αερίων δακρυγόνου βόμβας, η οποία εξερράγη πλησίον του προσώπου του Πέτρουλα, ο οποίος την στιγμήν εκείνην φαίνεται ότι ήτο σκυμμένος, με αποτέλεσμα να σπάση κάποια εσωτερική φλέβα και να προκληθή το εσωμηνιγγικόν αιμάτωμα”.

»Διευκρίνισεν ακόμη ο κ. Καψάσκης ότι ουδεμίαν κάκωσιν φέρει το πτώμα από του λάρυγγος μέχρι των σπλάχνων και ότι προς τούτο είναι σύμφωνοι και οι ιατροί των οικείων του Πέτρουλα, που παρέστησαν ως τεχνικοί σύμβουλοι κατά την νεκροψίαν και οι οποίοι υπέγραψαν το πόρισμα».

Ακόμα και σήμερα, πάντως, υπάρχουν ισχυρισμοί, ότι ο Πέτρουλας στραγγαλίστηκε από τους αστυνομικούς που τον πήραν αιμόφυρτο από το σημείο που έπεσε βαριά τραυματισμένος και πως οι ιατροδικαστικές εκθέσεις δεν απέδωσαν τι πραγματικά είχε συμβεί.

«TO BHMA», 24.7.1965, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» Ι «ΤΑ ΝΕΑ»

Η κηδεία

Όπως είναι λογικό, η κηδεία του Σωτήρη Πέτρουλα, έλαβε τη μορφή μιας πολυπληθούς διαδήλωσης κατά της κυβέρνησης Νόβα – Αθανασιάδη και του Βασιλιά Κωνσταντίνου και υπέρ του παραιτηθέντα πρωθυπουργού Γεώργιου Παπανδρέου.

«Την 9.45 πρωινήν, νεκροφόρος παρέλαβε τον νεκρόν από το σπίτι του εις τον Κολωνόν. Προηγούντο στέφαναι, μία φωτογραφία του είς μεγέθυνσιν και νέοι οι οποίοι έφεραν ελληνικήν σημαίαν με το “114”.

»Ηκολούθουν η σορός του τραγικού νέου, οι οικείοι του και 500, περίπου, φίλοι του Πέτρουλα. Καθ’ όλην την διαδρομήν από της οικίας του νεκρού μέχρι της Μητροπόλεως – Λένορμαν, Μεταξουργείον, Αχιλλέως, Αγίου Κωνσταντίνου, Ομόνοια, Σταδίου, Σύνταγμα, Μητροπόλεως -είχον συγκεντρωθή χιλιάδες πολιτών οι οποίοι εχειροκρότουν το τραγικό θύμα της κυβερνήσεως Νόβα: “Αθάνατος”, ο “Σωτήρης ζη”, “Δημοκρατία”, “114”, “Τούμπα δολοφόνε”, “Προδότη Νόβα”, “Μητσοτάκη ψευτοκρητικέ” κλπ υπήρξαν τα συνθήματα τα οποία εδόνουν την ατμόσφαιραν.

»Τα ίδια συνθήματα επεκράτησαν και κατά την εκφοράν του νεκρού από την Μητρόπολιν εις το Α’ Νεκροταφείον, όπου έγινε η ταφή, εν μέσω θρήνων συγγενών και χιλιάδων φίλων του Σωτήρη Πέτρουλα.

»Κατά την εκφοράν του νεκρού από τον Κολωνόν εις την Μητρόπολιν εσημειώθησαν αι εξής δύο χαρακτηριστικαί σκηναί. Εις την Ομόνοιαν κατεβιβάσθη το φέρετρον με την σορόν από την νεκροφόραν και μετεφέρθη εις χείρας οικοδομών μέχρι του ναού.

»Εις την Ομόνοιαν ανέμενον τον Σωτήρην Πέτρουλαν, 1500, περίπου οικοδόμοι με τα ρούχα της δουλειάς. Εις την διασταύρωσιν των οδών Σταδίου και Χρήστου Λαδά, όπου, κατά πρώτον εξεδηλώθη η αγρία επίθεσις αστυνομικών, με δακρυγόνα και γκλομπς, εναντίον αόπλων φοιτητών, η νεκρική πομπή εσταμάτησε.

»Εις το κατάστρωμα της οδού Σταδίου συμφοιτηταί του Πέτρουλα εναπόθεσαν στέφανα και λουλούδια».