4η Αυγούστου: Όσα συνέβησαν τις πρώτες ώρες και ημέρες της δικτατορίας Μεταξά

Στις  4 Αυγούστου 1936, με την πρόφαση ότι «η κηρυχθησομένη γενική απεργία θα μετεβάλλετο εις στασιαστικήν εκδήλωσιν με αντικειμενικόν σκοπόν την ανατροπήν του νομίμου πολιτικού και κοινωνικού καθεστώς της χώρας», ο τότε πρωθυπουργός Ιωάννης Μεταξάς επέβαλε δικτατορία.

«ΑΘΗΝΑΪΚΑ ΝΕΑ», 4.8.1936, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Στις 4 Αυγούστου 1936, με την πρόφαση ότι «η κηρυχθησομένη γενική απεργία θα μετεβάλλετο εις στασιαστικήν εκδήλωσιν με αντικειμενικόν σκοπόν την ανατροπήν του νομίμου πολιτικού και κοινωνικού καθεστώς της χώρας», ο τότε πρωθυπουργός Ιωάννης Μεταξάς κατέλυσε το Σύνταγμα και επέβαλε δικτατορία.

• Διαβάστε επίσης: Δικτατορία 4ης Αυγούστου – Ποιο ήταν το μεταξικό καθεστώς

Οι πρώτες ώρες

Μισό αιώνα αργότερα, το 1986, «ΤΑ ΝΕΑ» εξιστορούν όσα συνέβησαν τις πρώτες ώρες της μεταξικής δικτατορίας.

Γράφει ο Τάσος Βουρνάς:

«Με πρόσχημα το πολυμεταχειρισμένο και διάτρητο πολιτικά, επιχείρημα του “κομμουνιστικού κινδύνου” – o Mεταξάς με τη σύμφωνη γνώμη του βασιλιά και την παρότρυνση του ξένου (βρετανικού τότε…) παράγοντα, κηρύσσει στις 4 Αυγούστου 1936 τη δικτατορία, δημοσιεύοντας αιφνιδιαστικά περί αναστολής των σχετικών με τις ατομικές ελευθερίες άρθρων του Συντάγματος. Τα κόμματα, και ιδιαίτερα το ΚΚΕ, κηρύσσονται εκτός νόμου.

Συλλήψεις

»Σύμφωνα με τα “παραδεδεγμένα”, των πραξικοπημάτων, την πρώτη κιόλας νύχτα της 4ης Αυγούστου εξαπολύθηκε ένα αχαλίνωτο κύμα συλλήψεων και διωγμών σ’ όλη την Ελλάδα.

»Εκείνη την εφιαλτική νύχτα πιάστηκαν ο Δημήτρης Γληνός, βουλευτής του “Λαϊκού Μετώπου” και κορυφαίος στοχαστής του τόπου, ο καθηγητής του Συνταγματικού Δικαίου Αλεξ. Σβώλος, ο Ιωάννης Σοφιανόπουλος διαπρεπής πολιτικός του Τύπου, ο Κώστας Γαβριηλίδης, ηγέτης της Αγροτικής Αριστεράς, ο Θεμιστοκλής Τσάτσος βουλευτής τότε των Φιλελευθέρων, o διανοούμενος Νίκος Καρβούνης, καθώς και άλλοι βουλευτές.

»Είκοσι μέρες αργότερα πιάστηκε στην παρανομία και ο ηγέτης του Κ.Κ. Νίκος Ζαχαριάδης. Χίλιοι περίπου πολίτες, στελέχη και μέλη του ΚΚΕ, πιάστηκαν και εκτοπίστηκαν στα στρατόπεδα της δικτατορίας στα νησιά του Αιγαίου, ενώ 350 θεωρούμενοι σαν “άκρως επικίνδυνοι” κλείστηκαν στο φοβερό στρατόπεδο της Ακροναυπλίας.

Βασανιστήρια

»Τα βασανιστήρια, μεταξύ των οποίων υπήρχαν τα αποκλειστικά εφευρήματα της δικτατορίας, όπως το βασανιστήριο να κάθεται ο ανακρινόμενος με γυμνά τα οπίσθιά του σε κολόνες πάγου, ή να ποτίζεται βιαίως με ρετσινόλαδο, ήταν στην ημερήσια διάταξη για την απόσπαση πληροφοριών ή “δηλώσεων μετανοίας”.

Διωγμός ιδεών

»Παράλληλα, άρχισε έντονος διωγμός των ιδεών. Ο Μεταξάς μιμούμενος τον Χίτλερ, οργάνωσε τη δημόσια καύση των προοδευτικών βιβλίων στα Προπύλαια του Πανεπιστημίου και τους στύλος του Ολυμπίου Διός.

»Οι κανιβαλικές αυτές πυρές, σε συνδυασμό με την άγρυπνη λογοκρισία του Τύπου, έδωσαν καθαρά το φασιστικό στίγμα του καθεστώτος.

»Τον Σεπτέμβριο του 1936, προκειμένου η δικτατορία να επεκτείνει το διωγμό όχι μόνο στη δράση, αλλά και στο στοχασμό, δημοσίευσε τον φασιστικής – ναζιστικής έμπνευσης νόμο της περί διώξεως του κομμουνισμού. Το άρθρο 1ο αφορούσε στο διωγμό των ιδεών:

Άρθρον 1ον. Τιμωρείται διά φυλακίσεως τριών τουλάχιστον μηνών και εκτόπισιν εξ μηνών μέχρι δύο ετών εις τόπον οριζόμενον διά της καταδικαστικής αποφάσεως:

α. Πας όστις εγγράφως, προφορικώς ή καθ’ οιονδήποτε άλλον τρόπον αμέσως ή εμμέσως επιδιώκει την διάδοσιν, ανάπτυξιν και εφαρμογήν θεωριών, ιδεών ή κοινωνικών συστημάτων τεινόντων εις την ανατροπήν του κρατούντος εν τη χώρα κοινωνικού καθεστώτος ή εις την απόσπασιν ή αυτονόμησιν μέρους της Επικρατείας ως και ο προσηλυτίζων εις τας θεωρίας, ιδέας και τα συστήματα ταύτα καθ’ οιονδήποτε τρόπον”

»Ο νόμος του Μεταξά (ανάλογος με τον επίσης ψηφισθέντα από τη δικτατορία νόμο 375 περί κατασκοπείας, ο οποίος εφαρμόστηκε στον εμφύλιο πόλεμο εναντίον της Αριστεράς) ήταν η εκ των υστέρων νομιμοποίηση των εγκλημάτων εναντίον των ιδεών που εξαπέλυσε η 4η Αυγούστου».