Τα Γρεβενά

Η πόλη είναι χτισμένη μέσα στην κοιλάδα που σχηματίζεται από το μικρό ποταμό Γρεβενίτη, ενώ το μεγαλύτερο μέρος του ομώνυμου νομού είναι οροπέδιο, με την οροσειρά της Πίνδου να υψώνεται στα δυτικά. Η νεότερη ιστορία των Γρεβενών χαρακτηρίζεται από τους απελευθερωτικούς αγώνες των κατοίκων, καθώς ήταν περιώνυμο αρματολίκι κατά την Τουρκοκρατία, σημαντική επαναστατική εστία στα χρόνια του Μακεδόνικου Αγώνα και σπουδαίο αντιστασιακό κέντρο κατά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Τα Γρεβενά είναι η πρωτεύουσα, καθώς και το διοικητικό, εμπορικό, συγκοινωνιακό και εκπαιδευτικό κέντρο του νομού. Βρίσκεται σε απόσταση 417 χλμ. ΒΔ της Αθήνας (μέσω Τρικάλων) και 193 χλμ. ΝΔ της Θεσσαλονίκης.

ΒΟΛΤΑ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ
Η περιήγηση μας στη νεότερη πρωτεύουσα νομού της Ελλάδας ξεκινά από την πλατεία Ελευθερίας ή τη Λαχαναγορά, κατά τους ντόπιους. Ξεχωρίζει το επιβλητικό ρολόι που βρίσκεται ανάμεσα στα κτίρια που στεγάζουν το δημαρχείο και τη νομαρχία. Ανήκει, μαζί με το Ιο Δημοτικό Σχολείο και το μύλο του Μπούσιου, στα κτίσματα-μνημεία της τοπικής πολιτιστικής κληρονομιάς. Σε αυτό το σημείο ο επισκέπτης κάνει, κατά κανόνα, την πρώτη στάση του. Ο λόγος, η νοστιμότατη μπουγάτσα του Αχίββέα, που συνεχίζει την οικογενειακή παράδοση στη γεύση. Ακούγοντας τους χτύπους από το ρολόι-σύμβολο συνειδητοποιούμε ότι είναι άρρηκτα συνδεδεμένοι με την καθημερινότητα των κατοίκων. Η ζωή εδώ ξεκινά πολύ νωρίς το πρωί. Εστιατόρια, όπου οι σύγχρονες γεύσεις παντρεύονται με εκείνες του παρελθόντος, υποδέχονται όσους ξενύχτησαν το βράδυ σερβίροντας τους βραστή γίδα ή πατσά.
Μετά την ένωση των παλιών συνοικιών, ο οικιστικός πυρήνας των Γρεβενών διαμορφώνει έναν ενιαίο δομημένο χώρο, ο οποίος εκτείνεται από τη Μάνα μέχρι το Μερά και από τα Τσακάλια μέχρι τα Αμπέλια. Καθώς η πόλη διαμόρφωσε το αστικό της πρόσωπο, αποκτώντας πληθώρα πολυκατοικιών, στεγάζει πλέον περίπου 15.000 ανθρώπους, ενώ τα χωριά του νομού αποτελούν τους αγροτικούς δορυφόρους της. Η επαφή των κατοίκων της ευρύτερης περιοχής με το κέντρο δημιουργεί μια αμφίδρομη σχέση ανταλλαγών και εμπορίου. Στη συνείδηση των ανθρώπων εδώ ο μεγάλος σεισμός του 1995 αποτελεί ορόσημο, καθώς «όλα μετριούνται αν έγιναν πριν ή μετά από αυτόν». Κι αυτό είναι βέβαια πολύ λογικό καθώς τα τελευταία παραδοσιακά σπίτια των Γρεβενών δυστυχώς καταστράφηκαν στο μεγάλο αυτό σεισμό.
Παλιά βιβλία και ιστορικά ντοκουμέντα για τα Γρεβενά και την ευρύτερη περιοχή θα βρείτε στη Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη. Στη μητρόπολη λειτουργεί και Εκκλησιαστικό Μουσείο. Στη θέση Καστράκι υπάρχει θέατρο χωρητικότητας 2.500 ατόμων, χτισμένο σύμφωνα με τα αρχαία πρότυπα, το οποίο τα καλοκαίρια φιλοξενεί σημαντικές παραστάσεις και λοιπές πολιτιστικές εκδηλώσεις.
Το όνομα «Γρεβενά» απαντάται σε γραπτές και προφορικές μαρτυρίες με διάφορες παραλλαγές. Πιθανότατα είναι λατινικής προέλευσης, από τη ρίζα gravis, που σημαίνει απότομος, τραχύς, επίθετα που έρχονται σε αντιδιαστολή με το χαρακτήρα των κατοίκων. Στον επισκέπτη δίνεται η αίσθηση ενός μεγάλου συγγενικού κύκλου, στον οποίο ο «ξένος» μπορεί να ενταχθεί γρήγορα.
Τα Σαββατοκύριακα αλλά και τις καθημερινές συχνές είναι οι αποδράσεις προς το χιονοδρομικό κέντρο Βασιλίτσα και τον Εθνικό Δρυμό Πίνδου (Βάλια Κάλντα), όπου μπορούν οι επισκέπτες της περιοχής να απολαύσουν δραστηριότητες όπως πεζοπορία, ορειβασία, αναρρίχηση, σκι, ράφτινγκ, ποδήλατο. Εδώ συλλέγονται και μανιτάρια, τα αποκαλούμενα «παιδιά της βροχής», σύμφωνα με τον εκπαιδευτικό ερευνητή μυκοχλωρίδας Γιώργο Κωνσταντινίδη. Ο επισκέπτης μπορεί να απολαύσει, επιπλέον, μια βόλτα με άλογα. Σύμφωνα, μάλιστα, με τον πρόεδρο του Ιππικού Ομίλου «Οι Φίλοι του Ίππου» οι νέοι ενθαρρύνονται να αγαπήσουν την ιππασία.
Τα βράδια οι κάτοικοι δίνουν τα ραντεβού τους στην κεντρική πεζοδρομημένη πλατεία του Αγίου Αιμιλιανού και τα στενά της. Εκεί κοντά βρίσκεται το μουσικό καφενείο Αργώ, που είναι και σημείο συνάντησης για τα μέλη των επτά συγκροτημάτων παραδοσιακής μουσικής στα Γρεβενά. Οπως λέει ο δάσκαλος όλων, ο Ζήσης Τσιοτίκας, «εδώ όλοι έχουν την άποψη τους. Αυτοσχεδιάζουν, δημιουργώντας νέα τραγούδια. Το γρεβενιώτικο τραγούδι μέσω των συγκροτημάτων ταξιδεύει σε όλη την Ελλάδα και έχει φτάσει μέχρι την Αυστραλία».
Παίρνοντας το δρόμο της επιστροφής, επανέρχεται στη σκέψη μας το ερώτημα που συχνά ακούμε από φίλους και γνωστούς: «Μα πού είναι αυτά τα Γρεβενά;». Κι όμως η απάντηση είναι απλή: εκεί όπου γεννιέται η επιθυμία του ξένου να έρθει σε επαφή με το ανεπιτήδευτο, εκεί όπου το γνήσιο δεν είναι νοσταλγικό και το μοντέρνο δεν φοβάται την αναπόληση.

Ο ΕΘΝΙΚΟΣ ΔΡΥΜΟΣ ΠΙΝΔΟΥ
περιλαμβάνει την κοιλάδα της Βάλια Κάλντα, που στη βλάχικη διάλεκτο σημαίνει «ζεστή κοιλάδα», το Αρκουδόρεμα, και τα βουνά Λύγκος και Μαυροβούνι, μέχρι τις κορυφές του βουνού Αβγό. Ο Δρυμός Πίνδου έχει έκταση 120.000 στρεμμάτων και χαρακτηρίζεται μοναδικός από οικολογική και ερευνητική άποψη.
Η αξία της περιοχής της Βάλια Κάλντα και η ανάγκη προστασίας της έχει αναγνωριστεί όχι μόνο με την ανακήρυξη της σε Εθνικό Δρυμό από το 1966, αλλά και σε πανευρωπαϊκή κλίμακα, με την ένταξη της στο δίκτυο των ιδιαίτερα προστατευομένων περιοχών της Ευρωπαϊκής Κοινότητας. Ο ΕΘνικός Δρυμός αποτελεί ίσως τον πιο σημαντικό βιότοπο της χώρας μας για την καφέ αρκούδα.
Το τοπίο είναι εντυπωσιακό, με ομαλές εκτάσεις για περίπατο αλλά και απότομες πλαγιές με ορμητικά ρέματα για τους λάτρεις της περιπέτειας. Η Θέα είναι μαγευτική από τις κορυφές Φλέγκα (2.159 μ.), Αφτιά (2.082 μ.) και Αβγό (2.170 μ.).
Τα δάση της περιοχής του ορεινού όγκου των Γρεβενών, όπου φύονται η οξιά, η μαύρη πεύκη, το ρόμπολο, η ελάτη, όπως και διάσπαρτα άτομα κράταιγου, αρκέυθου, αγριο-μηλιάς, σφενδάμου, φτελιάς κ.ά. είναι πανέμορφα.
Στα υποαλπικά υψίπεδα του βουνού Μαυροβουνίου στη Φλέγκα, σε υψόμετρο 1.960 μ. και 1.940 μ., σχηματίζονται δύο εντυπωσιακές μικρές λίμνες.
Για πληροφορίες: Δ/νση Δασών Γρεβενών, τηλ. 24620 22419

Περιοδικό «Αγροτουρισμός»