Καρκίνος παχέος εντέρου: Ο ρόλος της διατροφής

Ο καρκίνος του παχέος εντέρου (ΚΠΕ) είναι ένα μείζον πρόβλημα υγείας σε κάθε μέρος του πολιτισμένου κόσμου. Στις ΗΠΑ είναι η δεύτερη αιτία θανάτου από καρκίνο και υπολογίζεται ότι πέρυσι 120.000 Αμερικανοί διεγνώσθησαν και 55.000 πέθαναν από την αιτία αυτή. Στην Ελλάδα οι αντίστοιχοι αριθμοί ανέρχονται στις 4.500 περίπου το χρόνο, ενώ σημειώνονται και 2.300 θάνατοι.

Παρά τις τεράστιες προόδους της ιατρικής και τις προσπάθειες που καταβάλλονται παγκοσμίως, η ενημέρωση του κοινού είναι ελλιπής. Κάθε ασθενής ανεξαρτήτως ηλικίας πρέπει να συμβουλεύεται τον ιατρό του αν δει αίμα στα κόπρανα ή αν αλλάξουν οι συνήθειες του εντέρου (πρόσφατη δυσκοιλιότητα ή συνεχιζόμενη διάρροια).

Αυξημένο κίνδυνο έχουν όσοι έχουν ατομικό ιστορικό πολυπόδων και καρκίνου στο παχύ έντερο, όσοι πάσχουν πάνω από δέκα χρόνια από ελκώδη κολίτιδα και νόσο του Crohn αλλά και οι άνω των 50 ετών ενήλικες χωρίς συμπτώματα.

Ακόμη περισσότερο κίνδυνο διατρέχουν όσοι έχουν οικογενειακό ιστορικό ΚΠΕ και ιδιαίτερα όσοι έχουν τουλάχιστον ένα συγγενή πρώτου βαθμού που πέθανε σε ηλικία μικρότερη από 50 χρονών από την αιτία αυτή. Μεταξύ των διαφόρων παραγόντων που έχουν ενοχοποιηθεί σημαντικό ρόλο παίζει και η διατροφή.

Επηρεάζει η καθημερινή διατροφή την εμφάνιση του ΚΠΕ;
Και βέβαια επηρεάζει αλλά όχι μόνη της. Ο άνθρωπος που θα αναπτύξει ΚΠΕ είναι γενετικά προδιατεθειμένος αλλά η διατροφή μπορεί να αυξήσει ή να μειώσει την πιθανότητα εμφάνισής του.

Παράγοντες αρνητικοί είναι η παχυσαρκία, η κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων κόκκινου κρέατος και λιπαρών γευμάτων, η κατανάλωση αλκοόλ και η έλλειψη σωματικής άσκησης ενώ θετικοί είναι η κατανάλωση τροφών πλουσίων σε ασβέστιο, βιταμίνη D, φυλικό οξύ, βιταμίνη Ε, ίνες, σελήνιο που περιέχονται σε φρέσκα φρούτα, χόρτα, όσπρια και λαχανικά και η ικανοποιητική πρόσληψη γαλακτοκομικών και ψαρικών.

Δηλαδή δεν πρέπει να τρώμε καθόλου κόκκινο κρέας;
Είναι επιστημονικά αποδεδειγμένο ότι η λήψη μεγάλων ποσοτήτων κόκκινου κρέατος (μοσχάρι, χοιρινό, αρνάκι) και ζωικού λίπους το οποίο περιέχεται στο κρέας, στα γαλακτοκομικά και σε ό,τι μαγειρεύεται με βούτυρο, προδιαθέτει σε ανάπτυξη ΚΠΕ.

Έχει υπολογιστεί ότι 40 γραμμάρια ζωικού λίπους μειώνουν στο μισό την πιθανότητα ανάπτυξης ΚΠΕ σε σχέση με λήψη 65 γραμμαρίων ημερησίως.

Αντίστοιχα μειώνεται στο μισό ο κίνδυνος αν καταναλώνει κανείς 60 γραμμάρια κόκκινου κρέατος ημερησίως σε σχέση με 130 γραμμάρια.

Εδώ θα ήθελα να επισημάνω ότι το πολύ καλοψημένο ή ακόμα χειρότερα το καμένο κρέας ενέχει πιθανότητα μεγαλύτερο κίνδυνο καρκινογένεσης γιατί κατά τη διάρκεια του ψησίματος σχηματίζονται κάποιες καρκινογόνες ουσίες που καλούνται ετεροκυκλικές αμίνες.

Το αλκοόλ, ο καφές και το κάπνισμα βλάπτουν;
Η κατανάλωση αλκοόλ είναι ένας ισχυρός αρνητικός παράγων γιατί ανταγωνίζεται το φυλικό οξύ που είναι μια σημαντική προστατευτική ουσία για την ακεραιότητα του εντερικού επιθηλίου. Τώρα, αν με ρωτάτε ποια είναι η ασφαλής ποσότητα αλκοόλ, θα σας έλεγα ότι κατά τις οδηγίες των Αμερικανών, όχι περισσότερο από δύο ποτήρια κρασί ή ένα ουίσκι. Για τον καφέ δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία. Βέβαια, το κάπνισμα έχει συσχετισθεί μεταξύ των άλλων και για αύξηση της πιθανότητας ανάπτυξης ΚΠΕ.

Λένε ότι πρέπει να τρώμε φαγητά πλούσια σε ίνες
Υπάρχουν αρκετές ενδείξεις που συνηγορούν γι’ αυτό. Πρέπει να καταναλώνουμε ημερησίως διαιτολόγιο που να περιέχει 30-35 γραμμάρια διαιτητικών ινών. Δημητριακά ολικής αλέσεως για πρωινό, 3 φρούτα την ημέρα -κατά προτίμηση με τη φλούδα-, ψωμί ολικής αλέσεως και απαραιτήτως σαλάτα με κάθε γεύμα από λαχανικά μαγειρεμένα ή ακόμα καλύτερα φρέσκα, περιέχουν την παραπάνω ποσότητα.

Τα γαλακτοκομικά παίζουν κάποιο ρόλο;
Βεβαίως, γιατί έχουν πολύ βιταμίνη D και ασβέστιο που ασκούν προστατευτική δράση. Από την άλλη μεριά βέβαια, καλό είναι να μην περιέχουν πολύ λίπος.

Τι είναι το φυλικό οξύ;
Είναι μια πολύ σημαντική ουσία που εμπλέκεται στη σύνθεση της δομής του κυττάρου και αποτρέπει την καρκινογόνο διεργασία ασκώντας προστατευτική δράση. Βρίσκεται σε μεγάλες ποσότητες στα φρέσκα φρούτα και στα λαχανικά (ιδιαίτερα στα μαρούλια, αρακά, καρπούζι, κάστανα, φακές, σπανάκι κ.α.) και κάποιοι ερευνητές υποστηρίζουν ότι αυξημένη πρόσληψη φυλικού οξέος με τις τροφές μειώνει την πιθανότητα ανάπτυξης ΚΠΕ κατά 50 – 60 %.
Πρέπει να καταναλώνουμε βιταμίνες και ιχνοστοιχεία;
Η βιταμίνη C, η βιταμίνη Ε, τα καροτινοειδή, το σελήνιο και άλλα αντιοξειδωτικά που υπάρχουν στα περισσότερα φρέσκα φρούτα και λαχανικά, στο μέλι και στους ξηρούς καρπούς παίζουν σημαντικό προστατευτικό ρόλο. Μεταξύ αυτών ιδιαίτερη σημασία φαίνεται να έχει το σελήνιο (μπανάνες, ρόδι, ρύζι, καρύδια, σκόρδο, ντομάτα κ.α.) το οποίο σε κάποιες εργασίες υπολογίζεται ότι η αυξημένη λήψη του μειώνει την πιθανότητα ΚΠΕ κατά 25%.

Ποιος ο ρόλος της παχυσαρκίας;
Η παχυσαρκία είναι μεγάλο πρόβλημα και στον ελληνικό πλέον χώρο, ακόμα και μεταξύ των παιδιών. Πρόσφατη εργασία του ΕΛ.Ι.ΓΑΣΤ. απέδειξε ότι το 14% των Ελλήνων είναι παχύσαρκοι και το 38% υπέρβαροι. Η αύξηση του βάρους συνδέεται με αυξημένα επίπεδα ινσουλίνης που με τη σειρά της συνδέεται θετικά με τον ΚΠΕ. Η παχυσαρκία εξάλλου οδηγεί σε μείωση της φυσικής άσκησης που και αυτή συνδέεται αρνητικά με τη νόσο.

Τι διαιτητική σύσταση έχετε να κάνετε;
Καλό είναι να τρώμε πολλά φρέσκα φρούτα και λαχανικά, δημητριακά, όσπρια, κανονική χρήση αλκοόλ, αποφυγή καπνίσματος, μείωση του κόκκινου κρέατος και του ζωικού λίπους, χάσιμο βάρους και λογική αλλά μόνιμη φυσική άσκηση. Το πιο σημαντικό όμως που πρέπει να γνωρίζουμε είναι ότι τα παραπάνω δεν πρέπει να είναι μιας χρήσεως. Η σωστή διατροφή δεν είναι συνταγή ή χάπι. Είναι τρόπος ζωής.

«Η σωστή διατροφή είναι πολιτισμός»

health.in.gr