Τα υπνωτικά χάπια δεν είναι «αθώα»

Ο σύγχρονος τρόπος ζωής με τις πολλές υποχρεώσεις, τo άγχος και την απουσία τρόπων χαλάρωσης, έχει καταστήσει την αϋπνία ένα από τα συχνότερα προβλήματα. H λήψη φαρμάκων στην οποία καταφεύγουν εκατομμύρια ανθρώπων προκειμένου να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα κρύβει όμως πολλούς κινδύνους. Παρά το γεγονός ότι η προμήθεια τους απαιτεί ειδική συνταγή από ιατρό, τα ηρεμιστικά – υπνωτικά χάπια βρίσκονται σε πολλά σπίτια και αποτελούν την πρώτη αιτία των δηλητηριάσεων από φάρμακα.

Ένας στους τρεις ενήλικες παραπονείται για μη ικανοποιητικό νυχτερινό ύπνο. Τα αίτια της αϋπνίας είναι πολλά και ποικίλα. Η παροδική αϋπνία μπορεί να οφείλεται σε εξωτερικούς παράγοντες, όπως θορύβους και αλλαγή περιβάλλοντος. Η βραχείας διάρκεια αϋπνία μπορεί να οφείλεται σε πόνο, σε περιστασιακό άγχος, σε λήψη φαρμάκων και σε σωματική νόσο. Η χρόνια αϋπνία είναι συχνά εκδήλωση άγχους και κατάθλιψης ή μπορεί να οφείλεται στην κατάχρηση φαρμάκων και οινοπνεύματος, σε κνησμό, δύσπνοια και πόνο.

Για την αντιμετώπιση της αϋπνίας χρησιμοποιούντα δύο μεγάλες κατηγορίες φαρμάκων: Οι βενζοδιαζεπίνες που διακρίνονται σε βραχείας και σε μακράς δράσης και τα υπναγωγά μη βενζοδιαζεπινικά νεότερα φάρμακα.

Αυτά τα φάρμακα δεν θεραπεύουν την αιτία που προκαλεί την αϋπνία αλλά προκαλούν μόνο παροδική ανακούφιση της με τις μυοχαλαρωτικές, αγχολυτικές και υπναγωγές ιδιότητες τους. Ο οργανισμός όμως μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα, περίπου δύο με τέσσερις εβδομάδες, συνηθίζει στα φάρμακα αυτά και έτσι χάνεται το μεγαλύτερο μέρος της αποτελεσματικότητας τους.

Για ορισμένους ασθενείς που πάσχουν από καρδιακά προβλήματα, αναπνευστικά προβλήματα και ψυχωσικές διαταραχές μπορεί τα υπνωτικά να είναι ιδιαίτερα επικίνδυνα. Ακόμη και για τους ασθενείς που δεν έχουν άλλο ιατρικό οργανικό πρόβλημα τα υπνωτικά χάπια μπορούν να εμφανίσουν πολλές ανεπιθύμητες ενέργειες.

Το ενδεχόμενο της σωματικής και ψυχικής εξάρτησης θα πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη μετά από τη χρήση αυτών των φαρμάκων μετά από μόλις δύο εβδομάδες συνεχούς λήψης. Ο κίνδυνος εξάρτησης αυξάνεται σε συνάρτηση με τη δόση και τη διάρκεια της αγωγής.

Από τη στιγμή που έχει αναπτυχθεί σωματική εξάρτηση, η απότομη διακοπή της αγωγής συνοδεύεται από συμπτώματα στέρησης. Αυτά μπορεί να είναι πολύ σοβαρά και να κυμαίνονται από πονοκέφαλο, μυϊκούς πόνους, άγχος, ευερεθιστότητα, ανησυχία, ταχυκαρδία, υπέρταση, ναυτία, κοιλιακά συμπτώματα έως την εμφάνιση παραισθήσεων, ψευδαισθήσεων και επιληπτικών κρίσεων.

Αν τα υπνωτικά φάρμακα διακοπούν απότομα, ακόμα και μετά από μικρό χρονικό διάστημα, τότε μπορεί να επανεμφανιστεί αϋπνία και άγχος σε εντονότερη μορφή από την αρχική (φαινόμενο rebound).

Η ταυτόχρονη πρόσληψη οινοπνευματωδών ποτών απαγορεύεται καθώς το αλκοόλ αλληλεπιδρά και αυξάνει την κατασταλτική δράση των υπνωτικών. Επίσης προσοχή χρειάζεται σε περιπτώσεις λήψης και άλλων φαρμάκων. Υπάρχουν φάρμακα που ενισχύουν τη δράση των υπνωτικών, όπως είναι τα αντιισταμινικά και ουσίες που επιβραδύνουν το μεταβολισμό τους, όπως τα αντιπηκτικά τα οποία παρατείνουν τη δράση τους.

Άλλες ανεπιθύμητες επιδράσεις είναι οι γαστρεντερικές διαταραχές, η ελάττωση της libido, οι δερματικές ή οι αλλεργικές αντιδράσεις, η υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας, και η αμνησία. Η τελευταία μπορεί να εμφανιστεί μερικές ώρες μετά από τη λήψη των υπνωτικών. Επίσης τα βραχείας δράσης υπναγωγά μπορούν να προκαλέσουν πρώιμη αφύπνιση και πρωινό άγχος την επόμενη μέρα της χορήγησης.

Σε γενικές γραμμές η υπερδοσολογία αυτών των φαρμάκων δεν απειλεί τη ζωή του ατόμου όπως γινόταν κατά το παρελθόν με τα βαρβιτουρικά τα οποία πλέον για το λόγο αυτό δεν χορηγούνται. Η υπερδοσολογία εκδηλώνεται στις ήπιες περιπτώσεις με υπνηλία, λήθαργο, διανοητική σύγχυση, στις σοβαρότερες περιπτώσεις με κώμα και πολύ σπάνια μπορεί να αποβεί θανατηφόρα.

Η σωστή χρήση των υπνωτικών
Πριν από τη χορήγηση υπνωτικού φαρμάκου θα πρέπει να διερευνηθεί η αϋπνία ως προς την εμφάνιση, τη διάρκεια και τη φύση της, την ενδεχόμενη χρήση άλλων φαρμάκων και την τυχόν ύπαρξη σωματικής ή ψυχικής νόσου. Σε καμία περίπτωση τα υπνωτικά δεν θα πρέπει να λαμβάνονται ανεξέλεγκτα παρά μόνο κατόπιν ιατρικής συνταγής.

Σε γενικές γραμμές, τα υπνωτικά θα πρέπει να λαμβάνονται στις χαμηλότερες δυνατές δόσεις και για τη μικρότερη δυνατή διάρκεια, ώστε οι ασθενείς να ανακουφίζονται από τα συμπτώματα της αϋπνίας και στη συνέχεια να επιλέγονται άλλες πιο αποτελεσματικές θεραπευτικές προσεγγίσεις.

Επίσης θα πρέπει τα σκευάσματα αυτά να λαμβάνονται λίγο πριν από την κατάκλιση ώστε να εξασφαλίζεται η δυνατότητα ύπνου για επτά με οκτώ ώρες χωρίς διακοπή. Με τον τρόπο αυτό μειώνεται και ο κίνδυνος εκδήλωσης αμνησίας.

Στις περιπτώσεις εκείνες που ασθενείς παίρνουν τα φάρμακα αυτά από μόνοι τους, για ορισμένο χρονικό διάστημα και αποφασίζουν να τα διακόψουν, πρέπει να κάνουν την προσπάθεια αυτή με τη βοήθεια και υπό την επίβλεψη του γιατρού τους καθώς η δόση θα πρέπει να ελαττώνεται σταδιακά μέχρι την πλήρη διακοπή τους.

Συμβουλές για να αντιμετωπίσετε την αϋπνία χωρίς τη χρήση υπνωτικών χαπιών:
1. Διατηρείστε ένα σταθερό ωράριο κατάκλισης τη νύχτα και έγερσης το πρωί. Κάθε οργανισμός έχει ένα βιολογικό ρολόι το οποίο μπορεί να διαταραχθεί από τις απότομες αλλαγές προγράμματος.

2. Αποφύγετε τον ύπνο κατά τη διάρκεια της ημέρας. Η ανάπαυση το μεσημέρι ή το απόγευμα θα πρέπει να έχει διάρκεια μικρότερη της μίας ώρας.

3. Το φως και ο θόρυβος παίζουν σημαντικό ρόλο στον ύπνο. Η συσκότιση του δωματίου, η προστασία από το θόρυβο και γενικά ένα ήσυχο, καλά αεριζόμενο δωμάτιο διευκολύνουν τον ύπνο.

4. Αποφύγετε να διαβάζετε ή να βλέπετε τηλεόραση στο κρεβάτι διότι οι δραστηριότητες αυτές μπορούν να σας κρατούν ξύπνιους.

5. Ροφήματα όπως ο καφές, το τσάι και τα energy drinks που περιέχουν καφεΐνη καλό είναι να τα αποφεύγετε όχι μόνο πριν τον ύπνο αλλά τέσσερις με έξη ώρες πριν από αυτόν, καθώς η καφεΐνη παραμένει στον οργανισμό για περισσότερο από 12 ώρες και έχει διεγερτική δράση.

6. Αποφύγετε την κατανάλωση οινοπνευματωδών ποτών. Παρά το γεγονός ότι το αλκοόλ έχει κατευναστικές ιδιότητες και μπορεί να διευκολύνει την έναρξη του ύπνου αργότερα παρεμβαίνει στις φυσιολογικές διεργασίες του ύπνου και τον διακόπτει.

7. Αυξήστε τη σωματική δραστηριότητα και εξοικονομήστε χρόνο για ήπια άσκηση κατά τη διάρκεια της ημέρας αλλά όχι αργά το βράδυ.

8. Μικρή ποσότητα ζεστού ροφήματος με βάση το γάλα μπορεί να σας διευκολύνει στο να αποκοιμηθείτε. Αντίθετα αποφύγετε να τρώτε βαριά πριν πέσετε για ύπνο.

9. Συμβουλευθείτε τον ιατρό σας για το είδος και τη δόση των άλλων φαρμάκων που λαμβάνετε. Είναι πιθανό κάποια από αυτά να σας προκαλούν αϋπνία. Για παράδειγμα, ορισμένα αποσυμφορητικά φάρμακα που πολλοί παίρνουν λόγω κρυολογήματος ή γρίπης προτού να κοιμηθούν, είναι διεγερτικά και εμποδίζουν τον ύπνο.

Η λήψη υπνωτικών, ιδιαίτερα για μεγάλο χρονικό διάστημα, είναι άσκοπη αν δεν καταπολεμηθούν οι αιτίες που προκαλούν την αϋπνία. Επειδή όμως η λήψη τους μπορεί να αποβεί επιβλαβής μην παίρνετε υπνωτικά φάρμακα από μόνοι σας αλλά μόνο μετά από ιατρική συμβουλή, εξέταση και παρακολούθηση.

health.in.gr