Δέκα ενιαυτοί (σ.σ. έτη) μας χωρίζουν από την ημέρα της εκδημίας του Κωνσταντίνου Τσάτσου, ακαδημαϊκού επί εν τέταρτον αιώνος, Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας επί μία πενταετία και πνευματικού ταγού των αισθαντικών Ελλήνων της εποχής του.


Η έκτακτη αυτή συνεδρία της Ακαδημίας Αθηνών αποφασίσθηκε για να τιμηθεί ο αριπρεπέστατος (σ.σ. διαπρεπέστατος, λαμπρότατος) ακαδημαϊκός, με αναπόληση δημόσια της μεγάλης προς την Ελλάδα του εικοστού αιώνος προσφοράς του, συντελεσμένης ιδιαίτερα όσο ζούσε και δρούσε ως δημιουργικός άνθρωπος του πνεύματος και ως εκλαμπρότατος πανεπιστημιακός διδάσκαλος. […]


Αναμφίβολα, η πανελλήνια προβολή της προσωπικότητας και του έργου του Κωνσταντίνου Τσάτσου είναι συνυφασμένη προπάντων με την υπόστασή του και τη δράση του ως φιλοσόφου και ως πολιτικού. Αξίζει να εξαρθεί, μάλιστα, η επιτυχία του να εναρμονίσει την πνευματική δράση του με την εκπλήρωση των πολιτικών του καθηκόντων, αλλά και η εμψυχωτική άντληση από την πνευματική του υπόσταση για την επίγνωση και την επιτέλεση των πολιτικών του καθηκόντων. Μαρτυρούν για την άντληση αυτή και οι ομιλίες του ως Προέδρου της Δημοκρατίας. Επρώτευσε όμως στην αυτοσυνειδησία του η αποστολή του ως λειτουργού του πνεύματος. Και ήταν έντονη συχνά η συναίσθησή του, και η σύνδρομή της πικρία του για τον κερματισμό του διαθέσιμου στη διακονία του πνεύματος χρόνου του, απότοκο της υπεύθυνης ασχολίας του με την πολιτική. Παλαιά ιστορία, όπως φαίνεται από επιστολή του Αρχύτα προς Πλάτωνα.


Εξ άλλου, εκτός από φιλόσοφος και πολιτικός, ο Κωνσταντίνος Τσάτσος —ας μην το λησμονούμε— υπήρξε και ποιητής, καθώς και λειτουργός του πνεύματος ευρύτερα. Έδρασε πνευματικά σε ολόκληρη τη ζωή του και ως δοκιμιογράφος, και ως κριτικός της λογοτεχνίας, και ως μεταφραστής κειμένων κλασικών, ή και με άλλους τρόπους. Κορυφαίο έργο του κριτικής είναι το βιβλίο του Παλαμάς, του 1936, κατόρθωμα συνθετικής ερμηνείας του πολυδιάστατου ποιητικού έργου του πατριάρχη στον αιώνα μας των ελλήνων ποιητών, Κωστή Παλαμά. Είχα το προνόμιο, νεαρότατος ακόμη, να παρευρίσκομαι, όπως και ο Κατσίμπαλης και ο Καραντώνης, οι δύο θεματοφύλακες του παλαμικού έργου, στην κατοικία του ποιητή, όταν σε ατμόσφαιρα μυσταγωγίας ο Κωνσταντίνος Τσάτσος μάς διάβαζε ο ίδιος χειρόγραφες ακόμη σελίδες του έξοχου αυτού βιβλίου του. Και θυμούμαι από την ίδια εποχή τη διάλεξή του για τον Παλαμά στην αίθουσα του Παρνασσού. Ήταν «ποίησις επί ποιήσεως» είπε ο παριστάμενος πρώην πρωθυπουργός Ανδρέας Μιχαλακόπουλος.

[…]


Πολύ εκφραστικά της πνευματικής φυσιογνωμίας του Κωνσταντίνου Τσάτσου είναι τα βαθυστόχαστα πάντοτε δοκίμιά του, γραμμένα με ήθος φιλοσοφικό, με ύφος λογοτεχνικό. Στις σελίδες τους συλλειτουργούν ποιητική ευαισθησία και λογισμός αυστηρός, με αγαστή μεταξύ τους σύμπνοια· η παλαιά διένεξη της φιλοσοφίας προς την ποίηση φαίνεται σαν κάτι απομακρυσμένο ή και σβησμένο.

[…]

Του πολιτικού βίου του έκθεση ανήκει σε άλλη ώρα και σε άλλη αίθουσα. Εμείς, στη γεραρή (σ.σ. αξιοσέβαστη, σεβάσμια) αυτή αίθουσα, τέμενος του καθαρού πνεύματος, αναπολήσαμε απόψε την πνευματική δράση και υπόστασή του. Ανιστορήσαμε την ισόβια πνευματική άθλησή του. Επισημάναμε τα διαδοχικά τρόπαια της πανεπιστημιακής διδασκαλίας του και της συγγραφικής εργασίας του. Υποσημάναμε τα χαρακτηριστικά του χαρίσματα: αισθαντικότητα, ευθυκρισία, ευμάθεια, εργατικότητα, μεθοδικότητα, σεμνότητα, έλλειψη φθόνου, φιλαλληλία, εμμονή στο καθήκον. Αρυσθήκαμε (σ.σ. αντλήσαμε) από την αναπόληση της προσωπικότητας και των πεπραγμένων του μήνυμα αισιοδοξίας και δίδαγμα ορθοπραξίας. Εμείς ωφεληθήκαμε από τη νοερή αυτή αναδρομή στον λόγον και βίον βελτίστου ανδρός, ολοκληρωμένον πριν από δέκα χρόνια. Εκείνος δεν έχει καν την ανάγκη λειτουργίας της Μνημοσύνης με πρωτοβουλία μας. Υπάρχουν τα πεπραγμένα του αυτοδύναμα, τρόπαια γραπτού λόγου προπάντων, και σώζουν την ιστορική ύπαρξη από το έρεβος της λήθης. Εμείς εκπληρώσαμε απλώς χρέος ευλάβειας.

*Αποσπάσματα από ομιλία που είχε εκφωνήσει εις μνήμην του Κωνσταντίνου Τσάτσου ο Κωνσταντίνος Ι. Δεσποτόπουλος (1913-2016), εξέχων φιλόσοφος και πολιτικός στοχαστής, πανεπιστημιακός δάσκαλος και πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών (1993).


Ο Κωνσταντίνος Ι. Δεσποτόπουλος

Ο Δεσποτόπουλος είχε τιμήσει προσηκόντως τον Τσάτσο στο πλαίσιο επιστημονικού μνημοσύνου που είχε τελέσει η Ακαδημία Αθηνών με αφορμή τη συμπλήρωση δέκα ετών από το θάνατο του κορυφαίου διανοουμένου.

Ο πρώην Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας (1975-1980) Κωνσταντίνος Τσάτσος, διαπρεπής νομικός, φιλόσοφος, συγγραφέας και πολιτικός ανήρ, γεννήθηκε στην Αθήνα την 1η Ιουλίου 1899 και απεβίωσε στην ίδια πόλη στις 8 Οκτωβρίου 1987.


Ο ακαδημαϊκός Κωνσταντίνος Τσάτσος συνέγραψε πλήθος επιστημονικών πραγματειών, νομικών και φιλοσοφικών συγγραμμάτων, καθώς και λογοτεχνικών έργων.


Στις 19 Ιουνίου 1975, ημέρα Πέμπτη, ο Κωνσταντίνος Τσάτσος εξελέγη από τη Βουλή Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας, με 210 ψήφους επί 295 παρόντων βουλευτών (65 ψήφοι δόθηκαν στον Παναγιώτη Κανελλόπουλο και 20 ψηφοδέλτια βρέθηκαν λευκά). Διετέλεσε Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας έως το Μάιο του 1980.

Ειδήσεις Σήμερα: