Literature 24 Φεβρουαρίου 2025 | 09:57

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΛΕ’)

Ο «Σοφιστής», αναιρώντας τον υπερβολικό ελεατικό μονισμό και αποκολλώντας το ον από τη μακάρια ακινησία του, επανεξετάζει την πλατωνική θεωρία των ιδεών και προσδιορίζει τη θέση της μέσα στη γνώση

Το πρόβλημα που εξετάζουν οι συνομιλητές είναι η φύση –άλλως πως η υπόσταση– του σοφιστή, και η φιλοσοφική μέθοδος που εφαρμόζεται για την προσπέλαση του θέματος είναι εκείνη της διαιρέσεως (του χωρισμού των εννοιών, της διαίρεσης των γενικών εννοιών σε ολοένα και ειδικότερες), η οποία είχε κάνει ήδη την εμφάνισή της στον Φαίδρο. Μέσα από τον ορισμό του σοφιστή, ο οποίος συσχετίζεται με τον πολιτικό και αντιδιαστέλλεται από το φιλόσοφο, επιδιώκεται αναμφίβολα η απομυθοποίηση των ενοχλητικών σοφιστών, η υποβάθμιση του επίπλαστου κύρους τους και της φαινομενικής παντογνωσίας τους («ο σοφιστής έχει για όλα τα πράγματα μια δοκησισοφία και όχι αληθή επιστήμη»).

Ωστόσο, η κριτική ματιά στη σοφιστική τέχνη, η ενδελεχής εξέταση της έννοιας του σοφιστή, δεν είναι παρά η δίοδος προς ένα καίριο φιλοσοφικό ζήτημα, το ζήτημα του «όντος» (αυτό φανερώνει και ο υπότιτλος του διαλόγου: «ή περί του όντος, λογικός»). Οι διαλεγόμενοι πραγματεύονται τη διαλεκτική σχέση μεταξύ του «μη όντος» –που είναι «ολότελα αδιανόητο κι ανείπωτο κι απρόφερτο κι ανέκφραστο»– και του «όντος», η δε έννοια του «όντος» κατανοείται στο πλαίσιο του συσχετισμού της με εκείνη του αντιθέτου της.

Επιπροσθέτως, στον Σοφιστή αρχίζει να προβάλλει το ζήτημα που απασχόλησε ιδιαίτερα τον Πλάτωνα στην όψιμη συγγραφική του περίοδο, η σχέση ανάμεσα στις επιμέρους ιδέες και η δυνατότητα να ενταχθούν αυτές σε ένα σύστημα.

Εν κατακλείδι μπορούμε να πούμε ότι ο Σοφιστής, αναιρώντας τον υπερβολικό ελεατικό μονισμό και αποκολλώντας το ον από τη μακάρια ακινησία του, επανεξετάζει την πλατωνική θεωρία των ιδεών και προσδιορίζει τη θέση της μέσα στη γνώση.

*Στη φωτογραφία του παρόντος άρθρου, ο «Σοφιστής» του Πλάτωνος (εισαγωγή – μετάφραση – σχόλια Δ. Αλεξάνδρου, εκδόσεις Ιωάννου και Π. Ζαχαρόπουλου, 1940).

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Α’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Β’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Γ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Δ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Ε’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΣΤ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Ζ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Η’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Θ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Ι’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΙΑ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΙΒ’)