Ο ρόλος του εκτροφέα και του κηδεμόνα στην ανατροφή ενός σκύλου

Ο σκύλος έχει κάποιες ανάγκες που είμαστε υποχρεωμένοι να ικανοποιούμε. Εκτόνωση, φαγητό, ιατρική περίθαλψη. Χρειάζεται φροντίδα και αγάπη. Ο άνθρωπος που του τα παρέχει όλα αυτά, θα πρέπει και να τον καθοδηγεί. Οφείλει να τον κοινωνικοποιήσει. Και η κοινωνικοποίηση αρχίζει από νωρίς. Έτσι θα έχουμε έναν σκύλο ήρεμο και ευτυχισμένο, που θα μπορεί να μάς ακολουθεί σε κάθε μας στιγμή. Διαφορετικά, ο φίλος μας ενδέχεται να εξελιχθεί σε έναν νευρικό, ατίθασο και επιθετικό ενήλικο σκύλο.

Η εκπαίδευσή του χρειάζεται τρόπο, χρόνο, επαναλήψεις, επιμονή, υπομονή, ηρεμία, αλλά και έπαινο. Ποτέ σωματική βία.

Οι πρώτες μέρες της ζωής του κουταβιού είναι πολύ κρίσιμες για τη διαμόρφωση του χαρακτήρα του

Μέχρι και την τρίτη εβδομάδα της γέννησής του το κουτάβι έχει ανάγκη από μητρικό γάλα, ύπνο, ζέστη και μασάζ

Πόσο σημαντικός είναι, λοιπόν, ο ρόλος του εκτροφέα κατά τη διάρκεια των πρώτων κρίσιμων εβδομάδων ανάπτυξης ενός κουταβιού – και στη συνέχεια του κηδεμόνα; Ποιες είναι οι βασικές ανάγκες του νεοφερμένου μέλους της οικογένειάς μας και κατά πόσο μπορούμε να διαμορφώσουμε τον χαρακτήρα του;

Οι πρώτες τρεις εβδομάδες

Μέχρι και την τρίτη εβδομάδα της γέννησής του το κουτάβι έχει ανάγκη από μητρικό γάλα, ύπνο, ζέστη και μασάζ. Ο ρόλος του εκτροφέα σε αυτήν την πρώτη κρίσιμη περίοδο της ζωής του κουταβιού περιορίζεται στο να διατηρεί ζεστό το κρεβάτι του και στο να «παρεμβαίνει», εάν χρειαστεί, ώστε να το βοηθήσει να βρει τη θηλή της μητέρας του.

Εγκεφαλικά δεν έχει σχεδόν καμία επίδραση από το εξωτερικό του περιβάλλον. Τα εγκεφαλικά του κύματα δεν παρουσιάζουν καμία διαφορά κατά τη διάρκεια ύπνου και ξύπνιου.

Ωστόσο, αντανακλαστικά αντιδρά στην πείνα, στο κρύο και στην αφή. Όπως και στις φυσικές του ανάγκες, οι οποίες προκαλούνται από το μασάζ που του κάνει η μητέρα του γλείφοντας την κοιλιά του και τα γεννητικά του όργανα.

Επίσης το κουτάβι κλαίει, επιζητά τη ζεστασιά στην αγκαλιά –εκτός της μητέρας του- των αδελφών του. Μπουσουλάει και κουνάει το κεφάλι του δεξιά και αριστερά. Τα μάτια του θα τα ανοίξει μεταξύ 10ης και 19ης ημέρας, αλλά δεν μπορεί να δει. Γι΄αυτό δεν ακολουθεί κινούμενα αντικείμενα και δεν αντιδρά σε ξαφνικές κινήσεις. Με τρεμάμενα πόδια θα σηκωθεί και θα κάνει τα πρώτα του βήματα γύρω στις 18 ημέρες.

Η τέταρτη εβδομάδα

Σε αυτό το στάδιο ανάπτυξής του το κουτάβι έχει ανάγκη το φαγητό, τον ύπνο και τη μητέρα του. Παράλληλα αρχίζει η κοινωνικοποίηση αλλά και η αλληλεπίδραση με τα αδέλφια του και ταυτόχρονα η κοινωνικοποίηση με ανθρώπους. Το περιβάλλον του πρέπει να παραμείνει το ίδιο.

Ο εκτροφέας

Η τέταρτη εβδομάδα είναι ίσως η πιο σημαντική. Πρέπει να αρχίσει η επαφή με ενήλικες ανθρώπους του άμεσου περιβάλλοντος. Δεν είναι ακόμα η ώρα που πρέπει να έρθει σε επαφή με ξένους ή παιδιά. Και σε καμία περίπτωση το κουτάβι δεν πρέπει να αποχωριστεί τα αδέλφια του. Είναι η στιγμή που αρχίζει η κοινωνικοποίηση με το ίδιο του το είδος. Ο αποχωρισμός μπορεί να δημιουργήσει ένα κουτάβι δειλό ή επιθετικό ως προς τα άλλα σκυλιά και εξαρτημένο από τον άνθρωπο.

Παράλληλα ο εκτροφέας οφείλει να προστατέψει το κουτάβι από αρνητικές ή τραυματικές εμπειρίες, όπως και από καταστάσεις άγχους. Διαφορετικά μπορεί να εκδηλώσει το συναίσθημα του φόβου ή της νευρικότητας. Συναισθήματα που εάν αποτυπωθούν σε αυτή τη χρονική στιγμή ενδέχεται να μην εξαλειφθούν ποτέ.

Αναπτύσσει όλες τις αισθήσεις του

Επίσης πρέπει να γνωρίζετε ότι το κουτάβι έχει αναπτύξει όλες του τις αισθήσεις (ακοή, όσφρηση, όραση, γεύση). Έχει αρχίσει να αισθάνεται, να ανταποκρίνεται σε κινούμενα αντικείμενα και θορύβους. Αυτήν τη χρονική περίοδο το κουτάβι κλαίει και κοιμάται λιγότερο. Αποχωρίζεται σταδιακά τη φωλιά του για αρκετό διάστημα, αλλά δεν απομακρύνεται.

Είναι ένα χρονικό διάστημα όπου το κουτάβι αρχίζει να γνωρίζει με όλες του τις αισθήσεις έναν συναρπαστικό, άγνωστο κόσμο. Είναι ένας κόσμος όμως, από περίεργους θορύβους, αναπάντεχα οπτικά ερεθίσματα, κινήσεις και έντονες αλλαγές φωτός. Δεν είναι η κατάλληλη περίοδος για αλλαγή στο περιβάλλον του, ούτε για να αλλάξουμε θέση στο κρεβάτι του ή να το φέρουμε σε επαφή με αγνώστους και παιδιά. Σε περίπτωση που κριθεί αναγκαία η αλλαγή περιβάλλοντος πρέπει να γίνει προσεκτικά.

5η έως και 7η εβδομάδα

Κατά τη διάρκεια της πέμπτης έως και της έβδομης εβδομάδας το κουτάβι είναι ικανό να αναγνωρίζει ανθρώπους και αρχίζει να αναπτύσσει δεσμούς μαζί τους. Προκειμένου το κουτάβι να εξελιχθεί σε έναν ενήλικο σκύλο με αυτοπεποίθηση θα πρέπει ο εκτροφέας να φροντίζει το κάθε κουτάβι ξεχωριστά. Και αυτό γιατί η ατομική ενασχόληση μαζί του, μακριά από τη μητέρα του και τα αδέλφια του, το βοηθά να συνειδητοποιήσει τη μοναδικότητά του.

Παράλληλα, έχουν αρχίσει τα «παιχνίδια κυριαρχίας» μεταξύ των κουταβιών. Ο εκτροφέας πρέπει να παρεμβαίνει με ήρεμο τρόπο σε οποιαδήποτε μορφή «καταπίεσης» δέχεται το πιο αδύναμο από αυτά.

Επίσης είναι η στιγμή που ξεκινά και η εκπαίδευση της τουαλέτας, αλλά και η απογαλάκτιση, καθώς και η επιβολή πειθαρχίας από τη μητέρα τους. Τους διδάσκει τη στάση υποταγής, η οποία στο μέλλον μπορεί να τα γλιτώσει από αιματηρούς καβγάδες με πολύ κυριαρχικά ή επιθετικά σκυλιά.

Τα κουτάβια δεν πρέπει να αποχωρίζονται τη μητέρα και τα αδέλφια τους

Κουτάβια που έχουν αποχωριστεί τη μητέρα τους σε αυτήν την ηλικία εξελίσσονται (συχνά) σε ανεξέλεγκτους, νευρωτικούς και θορυβώδεις ενήλικους σκύλους.

Ακόμα, κατά την περίοδο αυτή τα κουτάβια είναι στη θέση να διαχωρίζουν ανθρώπους από σκύλους. Το κουτάβι δεν πρέπει ακόμα να αποχωριστεί τα αδέλφια του γιατί η συνύπαρξη και η αλληλεπίδραση μαζί τους τού μαθαίνει να συμπεριφέρεται σαν σκύλος.

Σε περίπτωση που υπάρξει αποχωρισμός κατά την έναρξη αυτής της περιόδου ενδέχεται μεγαλώνοντας να εκδηλώσει επιθετικότητα, με κρίση ταυτότητας. Να εξελιχθεί σε τόσο ανθρωποκεντρικό που οι σεξουαλικές του επιθυμίες να εκδηλώνονται προς τους ανθρώπους και όχι προς το είδος του.

Εάν πάλι ο αποχωρισμός πραγματοποιηθεί αυτή την περίοδο, το κουτάβι όταν μεγαλώσει δεν θα «συγκινείται» τόσο με τις δραστηριότητες των ομοίων του. Αλλά και ούτε με τον τρόπο ζωής τους και είναι πιθανόν να βρίσκεται σε «ετοιμοπόλεμη» θέση κάθε φορά που θα αντικρίζει άγνωστα σκυλιά.

Τα κουτάβια αναγνωρίζουν ανθρώπινες μορφές και θορύβους

Το διάστημα αυτό το κουτάβι, εκτός από διαφορετικές ανθρώπινες μορφές αναγνωρίζει και θορύβους. Γι΄αυτό πρέπει να αρχίσει η σταδιακή εξοικείωση του μαζί τους. Μπορούμε να εκμεταλλευτούμε τα μεταλλικά μπολ φαγητού, ανακατεύοντας την ξηρά τροφή με ένα κουτάλι. Ο θόρυβος που κάνει θα έχει σαν αποτέλεσμα το κουτάβι να συνδέσει τον ήχο με κάτι ευχάριστο. Έτσι κάθε φορά που θα ακούει τις κατσαρόλες σας δεν θα τρέχει να κρυφτεί. Θόρυβοι, όπως ηλεκτρική σκούπα, σεσουάρ, παλαμάκια κ.τ.λ είναι απαραίτητο να ηχήσουν στα αυτιά του κουταβιού. Αρχικά έξω από το δωμάτιο που βρίσκεται και στη συνέχεια εντός.

Η αλληλοϋποστήριξη και η παρουσία των αδελφών του βοηθά να αποδεχθεί και να συνηθίσει ευκολότερα αυτούς τους δυνατούς θορύβους. Επίσης, μπορούμε να του φορέσουμε ένα μικρό νάιλον περιλαίμιο και να του περάσουμε ένα ελαφρύ σκοινάκι. Τα κουτάβια θα εξοικειωθούν με το συναίσθημα της έλξης, καθώς την ώρα του παιχνιδιού θα τραβούν το σχοινάκι.

8η έως και 12η εβδομάδα

Σύμφωνα με μελέτες, η όγδοη εβδομάδα, είναι σημαντική γιατί είναι η εβδομάδα αποτύπωσης των αρνητικών – φοβιστικών εμπειριών. Είναι δηλαδή η εβδομάδα κατά την οποία αρχίζει να καταγράφει τις αρνητικές εμπειρίες.

Μέχρι τώρα το κουτάβι δεν είχε κανέναν ενδοιασμό να πλησιάσει ένα άνθρωπο που την προηγούμενη ημέρα του είχε προκαλέσει πόνο ή φόβο. Η συμπεριφορά αυτή αλλάζει κατά την όγδοη εβδομάδα και το κουτάβι αρχίζει να φοβάται ή να αποφεύγει τον άνθρωπο που έχει συνδέσει με άσχημη εμπειρία.

Επίσης, οι ίδιες μελέτες έχουν δείξει ότι όταν περάσει την ένατη εβδομάδα, το δέσιμο με τους ανθρώπους είναι τόσο μεγάλο, που εάν έχει κοινωνικοποιηθεί σωστά, ακόμα και αν του συμπεριφερθούν απορριπτικά ή το φοβίσουν, ο σκύλος θα εξακολουθεί να θέλει να τους πλησιάσει.

Κατά την τέταρτη περίοδο το κουτάβι πρέπει να αποχαιρετίσει τη μητέρα του και τα αδέλφια του και να πάει στο καινούργιο του σπίτι.
Η παραμονή του με τη μητέρα του μπορεί να βλάψει τη ψυχική και συναισθηματική του ανάπτυξη. Γιατί η μητέρα του θα αρχίσει να το απομακρύνει και να το απορρίπτει, με αποτέλεσμα να χάσει την αυτοπεποίθησή του. Ή υπάρχει πιθανότητα να γίνει υπερβολικά εξαρτημένο από τη μητέρα του.

Το ίδιο πρέπει να συμβεί και με τα αδέλφια του. Σε περίπτωση που συνεχίζει να συμβιώνει μαζί τους το πιθανότερο είναι να παγιωθεί ο ιεραρχικός ρόλος που το κουτάβι είχε στην αγέλη. Και να παραμείνει για όλη του τη ζωή είτε ένας υπερβολικά κυριαρχικός, καταπιεστικός και πεισματάρης σκύλος, είτε ένας υπερβολικά δειλός, υποχωρητικός και υποτακτικός.

Το κουτάβι στο νέο του σπίτι

Εν ολίγοις σε αυτήν τη φάση της ζωής του το κουτάβι αναπτύσσει έναν ισχυρό δεσμό αφοσίωσης με τον άνθρωπο. Αυτό πρέπει να το εκμεταλλευτούμε. Η εκπαίδευση ξεκινά τώρα!
Το κουτάβι είναι πλέον ικανό να κατανοήσει τι του ζητάμε. Παράλληλα του μαθαίνουμε – σε περίπτωση που το κουτάβι δεν έχει διδαχθεί ακόμα-, που επιθυμούμε να λερώνει. Η εκπαίδευση γίνεται πάντα με θετικό τρόπο, επαινώντας τις επιτυχημένες προσπάθειες και αγνοώντας τις αποτυχημένες.
Μπορούμε επίσης να του μάθουμε τις ασκήσεις «Έλα» και «Κάτσε» εύκολα και απλά κρατώντας το μπολ του φαγητού του. Ή του προσφέρουμε μια λιχουδιά.

Αυτό έχει ως αποτέλεσμα το κουτάβι να συνδέσει την εκπαίδευση με κάτι ευχάριστο. Και έτσι στη μετέπειτα εκπαίδευση θα είναι πρόθυμο και συνεργάσιμο.
Τώρα είναι επίσης η ηλικία που μπορούμε να αντικαταστήσουμε το λεπτό κορδονάκι με το κανονικό λουρί – οδηγό.

Κοινωνικοποίηση

Μέχρι να ολοκληρωθεί το πρόγραμμα εμβολιασμού μπορούμε κρατώντας το στην αγκαλιά μας να το βγάλουμε στον έξω κόσμο. Η έξοδος αυτή πρέπει να γίνει σταδιακά. Στην αρχή στον κήπο (αν υπάρχει) και μετά με σύντομες βόλτες με τα πόδια ή με το αυτοκίνητο. Έτσι του δίνουμε τη δυνατότητα να δει και να μυρίσει οτιδήποτε μας περιβάλλει. Να μάθει και να καταλάβει ότι δεν υπάρχει κανένας λόγος να φοβάται στη θέα ενός αυτοκινήτου ή μιας μοτοσυκλέτας. Ή ακόμα τη βοή της πολυκοσμίας και εκατοντάδων άλλων ερεθισμάτων που αποτελούν τον κόσμο μας, στον οποίο θα ζήσει. Οφείλουμε να το εξοικειώσουμε με ήχους και περίεργα αντικείμενα (θόρυβος ασθενοφόρου, απορριμματοφόρου, ομπρέλα, κράνος, καπέλο, ηλεκτρική σκούπα).

Το κουτάβι πρέπει να μάθει να γνωρίζει καινούργιους ανθρώπους και κατοικίδια χωρίς να εκδηλώνει φόβο ή επιθετικότητα. Ο καλύτερος τρόπος για να επιτευχθεί αυτό είναι να το φέρνετε σε επαφή με όσο περισσότερο κόσμο μπορείτε. Με μωρά, παιδιά, ενήλικες, ηλικιωμένους. Οι συναντήσεις θα πρέπει να είναι ήρεμες και σύντομες.

Τεστ έχουν δείξει ότι σε αυτήν την ηλικία εάν το κουτάβι παραμείνει απομονωμένο από τους ανθρώπους θα εξελιχθεί σε ένα δυσπροσάρμοστο ενήλικο σκύλο. Ανίκανο να συνδεθεί συναισθηματικά με τους ανθρώπους, αλλά και να εκπαιδευτεί.

13η έως 16η εβδομάδα

Είναι η στιγμή που πρέπει να θέσουμε όρια στον μικρό μας φίλο. Σε οτιδήποτε προσπαθούμε να του διδάξουμε πρέπει να γίνεται με θετική προσέγγιση.

Σε περίπτωση που συμβιώνει ακόμα με τα αδέλφια του είναι πολύ πιθανό να εξελιχθεί σε έναν σκύλο «κυνοκεντρικό». Ανίκανο να δεθεί σε ισχυρό βαθμό συναισθηματικά με τους ανθρώπους – κηδεμόνες του και υπερβολικά εξαρτημένο με το είδος του.

Μέχρι το τέλος της 16ης εβδομάδας έχει διαμορφωθεί ο συναισθηματικός τύπος του σκύλου. Και ό,τι είναι τώρα (επιθετικός, δειλός, υπέρ- ενεργητικός, ήρεμος κ.α) ενδέχεται να παραμείνει σε όλη του τη ζωή.

Σε αυτήν τη φάση το κουτάβι ζει ημέρες «ανεξαρτησίας». Επίσης η αλλαγή των δοντιών θα το κάνει να μασάει οτιδήποτε αντικρίζει γι’ αυτό πρέπει να του παρέχουμε παιχνίδια και αντικείμενα που μπορεί άφοβα να δαγκώσει. Προσοχή στα ηλεκτρικά καλώδια.
Η «επαναστατική» συμπεριφορά του κουταβιού «αντικατοπτρίζεται» -μεταξύ άλλων- στο δάγκωμα των χεριών και των ποδιών μας. Όπως και στο δάγκωμα των ρούχων μας την ώρα που περπατάμε ή αγνοώντας μας τη στιγμή που τον καλούμε. Σε αυτό το σημείο πρέπει να επέμβουμε άμεσα και να του διδάξουμε τους σωστούς τρόπους συμπεριφοράς.

Η νεανική – εφηβική ηλικία

Χρονικά η περίοδος αυτή δεν μπορεί να προσδιοριστεί καθώς η ωρίμανση του κάθε κουταβιού έχει το δικό της «ρυθμό». Και αυτό εξαρτάται από τη φυλή, αλλά και από τον κάθε σκύλο ξεχωριστά. Μεταξύ του τέταρτου και του έβδομου μήνα της ζωής τους, αρκετοί σκύλοι διανύουν τη λεγόμενη περίοδο «φοβίας νέων εμπειριών», που μπορεί να διαρκέσει αρκετό διάστημα.

Ο σκύλος αρχίζει και δείχνει μεγάλη έκπληξη, φόβο ή συναισθηματική αστάθεια για οτιδήποτε καινούργιο, που δεν έχει καταγράψει μέχρι στιγμής. Επίσης η προσωπικότητά του αλλάζει καθώς ωριμάζει σεξουαλικά.