Επιθυμία επιστροφής στην πατρίδα: όνειρο και πραγματικότητα

Από τα πιο έντονα χαρακτηριστικά της πρώτης γενιάς της ελληνικής ομογένειας είναι η αγάπη και η ταύτιση με οτιδήποτε προέρχεται από την πατρίδα. Συνηθέστερα, αυτό αποδεικνύεται από την ύπαρξη αντικειμένων από την Ελλάδα στο σπίτι κάθε Έλληνα μετανάστη και από τη χαρακτηριστική ελληνική διακόσμηση. Λιγότερο ορατά στο γυμνό μάτι -αλλά εξίσου έντονα- χαρακτηριστικά είναι ο νόστος για την πατρίδα και η έντονη επιθυμία της επιστροφής σε αυτήν. Η τρίτη ηλικία χαρακτηρίζεται από αυτή την έντονη επιθυμία της επιστροφής στα πάτρια εδάφη, που γίνεται εντονότερη τις ημέρες των εορτών. Δυστυχώς όμως η επιθυμία αυτή δεν είναι εύκολο να πραγματοποιηθεί. Εύλογα λοιπόν θα ρωτήσει κανείς γιατί να υφίσταται αυτή η ασυμφωνία η οποία, από ό,τι φαίνεται, δημιουργεί και άλλα προβλήματα.

Οι συνθήκες ζωής και εργασίας των περισσότερων Ελλήνων μεταναστών, οι οποίοι ξεκίνησαν από χειρωνακτικές, πολύωρες και κοπιαστικές εργασίες, δεν τους επέτρεπαν την επιστροφή στην Ελλάδα ούτε για διακοπές. Η μεγάλη αφοσίωση στην οικογένεια και η έμπρακτη απόδειξή της με την αποστολή χρημάτων και την οικονομική υποστήριξη όχι μόνο της πυρηνικής, αλλά και της ευρύτερης οικογένειας στο εξωτερικό και την Ελλάδα, επίσης συντελούν στην αναβολή της επιστροφής στην πατρίδα. Αυτή η ιδιόμορφη σχέση του μετανάστη-προμηθευτή αγαθών με την ευρύτερη οικογένειά του του δίνει ένα υψηλό κύρος και μία κοινωνική καταξίωση που δύσκολα θα μπορούσε να αποκτήσει με άλλον τρόπο. Προκειμένου να μη χάσει αυτό το κύρος, η απόφαση της επιστροφής αναβάλλεται για ευθετότερο χρονικό διάστημα. Παράλληλα, η πυρηνική οικογένεια του Έλληνα μετανάστη ριζώνει και, παρά την έντονη ελληνικότητα και την παραδοσιακή ταυτότητα, τα παιδιά του εμβαπτίζονται όλο και περισσότερο στο πνεύμα και τη γλώσσα της φιλοξενούσας χώρας. Το αποτέλεσμα είναι να μετατοπίζεται το όνειρο της επιστροφής για αργότερα, όταν οι συνθήκες θα κριθούν κατάλληλες. Το γεγονός αυτό δημιουργεί μία ψυχολογική διελκυνστίδα, με αντίρροπες δυνάμεις να επιδρούν ώστε να υπάρχει μια λεπτή ισορροπία μεταξύ της ζωής στην ξένη χώρα και της επιθυμίας της επιστροφής. Η πολιτισμική ταυτότητα είναι διπλή, γιατί τώρα η ιδιότητά του ως μετανάστη τού αποδίδει επιθυμητά χαρακτηριστικά, τα οποία μοιραία θα χάσει με την επιστροφή του στην Ελλάδα. Είναι πολύ σημαντικό να κατανοήσει κανείς τις συνθήκες αυτές, ώστε να μπορέσει να δει τα προβλήματα του Έλληνα μετανάστη της τρίτης ηλικίας κάτω από το σωστό πρίσμα.

Επικοινωνία και πολιτισμική ταυτότητα

Ένα από τα βασικά προβλήματα και σημαντικό εμπόδιο στην επικοινωνία του Έλληνα μετανάστη της τρίτης ηλικίας είναι η έλλειψη ενός ισχυρού επικοινωνιακού συστήματος. Παρ’ όλο που χρειάστηκε να μάθει τη γλώσσα για τις ανάγκες της εργασίας του, δεν ανέπτυξε τον περίτεχνο γλωσσικό κώδικα επικοινωνίας που θα του επέτρεπε να εκφραστεί και να επικοινωνήσει σε βαθύτερο επίπεδο πέρα των συναλλαγών με τους μη ελληνόφωνους. Παράλληλα, η ελληνικότητά του και η αφοσίωσή του στις ρίζες και στα ήθη και τα έθιμά του συχνά αποτέλεσαν τροχοπέδη στη δεκτικότητά του και στην αναγνώριση του πολιτισμού της φιλοξενούσας χώρας. Στην τρίτη ηλικία ο Έλληνας μετανάστης έχει μόνο τους άλλους Έλληνες για να συγχρωτίζεται, γεγονός το οποίο του στερεί τη δυνατότητα ανάμειξής του με άτομα άλλων πολιτισμικών ταυτοτήτων. Το ελληνικό καφενείο αποτελεί την ψυχοκοινωνική του στήριξη και μια νησίδα ελληνικότητας στην ξένη χώρα. Καθώς όμως τα γενικότερα προβλήματα της τρίτης ηλικίας τού στερούν φίλους, λόγω αρρώστιας ή θανάτου, συχνά νιώθει παγιδευμένος και ανήμπορος απέναντι στην πραγματικότητα του να χάνει τα κοινωνικά στηρίγματά του.

Από την άλλη, η ενηλικίωση των παιδιών του και η απομάκρυνσή τους από την ελληνική γλώσσα δημιουργούν ένα ακόμα επικοινωνιακό εμπόδιο. Η κόρη του Έλληνα μετανάστη που προτιμά την αγγλική γλώσσα ή τα ελληνικά της οποίας είναι επιπέδου δημοτικού σχολείου, για παράδειγμα, σαφώς έχει δυσκολία βαθύτερης επικοινωνίας με τους γονείς της, πέρα από ό,τι αφορά σε κάποια βασικά και καθημερινά θέματα. Το αποτέλεσμα είναι ένα αίσθημα αποξένωσης και μοναξιάς από την πλευρά των γονιών.
Ο Έλληνας μετανάστης της τρίτης ηλικίας αντιμετωπίζει τον περίγυρό του με σκεπτικισμό και καχυποψία. Χωρίς να είναι απόλυτα ενταγμένος στο κοινωνικό σύστημα της χώρας στην οποία βρίσκεται, μυθοποιεί την ελληνική πραγματικότητα, σε σύγκριση με την οποία εκείνη της ξένης χώρας χωλαίνει. Από την άλλη όμως, τα ελληνικά δεδομένα έχουν αλλάξει σε μεγάλο βαθμό από τότε που ο άνθρωπος αυτός άφησε το χωριό του, με αποτέλεσμα τώρα, στην τρίτη ηλικία, να μην ταυτίζεται απόλυτα με τη νέα Ελλάδα και να μην αποτολμά να γυρίσει σε κάτι τόσο νέο και πρωτόγνωρο το οποίο θα απαιτήσει νέα προσαρμογή και εγκλιματισμό.

Οι ηλικιωμένοι μετανάστες και οι γιορτές

Οι εορταστικές ημέρες είναι μια περίοδος «χαράς και λύπης μαζί», όπως χαρακτηριστικά δήλωσε κάποιος ηλικιωμένος Έλληνας μετανάστης στην Αμερική. Η γιορταστική ατμόσφαιρα, η συγκέντρωση της οικογένειας, η χαρά του να γεύεται κανείς τους καρπούς των πολύχρονων κόπων του στην ξενιτιά και ο δεσμός με τα παιδιά και τα εγγόνια του ανήκουν στις ευχάριστες εορταστικές στιγμές, όπως τις περιγράφουν οι μετανάστες της τρίτης ηλικίας στην Αμερική. Από την άλλη, τα ίδια αυτά άτομα δηλώνουν ότι η γιορταστική περίοδος είναι αυτή που κάνει εντονότερη την εμπειρία της ξενιτιάς, παρά το γεγονός ότι, ύστερα από πολυετή παραμονή στην ξένη χώρα, αυτή μπορεί να θεωρηθεί δεύτερη πατρίδα. Η σύγκριση μεταξύ της Αμερικής και του ιδεατού της πατρίδας, της εκεί οικογένειας και των αναμνήσεων σαφώς ευνοεί τη δεύτερη, με αποτέλεσμα θλίψη και μελαγχολία να επισκιάζουν τη χαρά αυτών των ημερών.

Ένα άλλο πρόβλημα που τονίζουν οι ηλικιωμένοι μετανάστες αφορά στη διαφορά αντιλήψεων, αξιών, ακόμα και γλώσσας μεταξύ αυτών και των παιδιών και των εγγονιών τους. Έτσι, τα συναισθήματα και οι εμπειρίες που θέλουν να μοιραστούν με τα δικά τους άτομα μπορεί να βρίσκουν πολιτισμικά ή γλωσσικά εμπόδια (π.χ., εγγόνια που δεν μιλούν ελληνικά) και να μην υπάρχει κάποια βαθύτερη επικοινωνία. Το αποτέλεσμα είναι να εντείνεται το αίσθημα της απομόνωσης, ενώ παράλληλα ο ηλικιωμένος μετανάστης αναρωτιέται αν έπραξε σωστά που άφησε την πατρίδα του, αν ανέθρεψε σωστά τα παιδιά του στην ξένη χώρα. Τέλος, γίνεται ένας απολογισμός του «τι κερδίσαμε και τι χάσαμε, αν και συνήθως δεν αντιμετωπίζουμε ψύχραιμα τα πράγματα και στεναχωριόμαστε χρονιάρες μέρες, γιατί βέβαια τότε ακριβώς είναι που καθόμαστε και τα σκεφτόμαστε όλα αυτά με λεπτομέρειες και ονειρευόμαστε την πατρίδα και τη ζωή που θα θέλαμε να είχαμε εκεί», όπως δήλωσε ηλικιωμένη μετανάστης.

health.in.gr

Ειδήσεις Σήμερα: