Το συναίσθημα στην τρίτη ηλικία

Ο καθένας μας μπορεί να αισθάνεται λίγο στεναχωρημένος πότε πότε. Είναι μέρος
της ζωής μας. Όταν όμως η ίδια στεναχώρια υπάρχει και μετά από μια καλή ταινία ή από μία επίσκεψη σε συγγενείς, το πρόβλημα μπορεί να είναι λίγο σοβαρότερο.

Η κατάθλιψη στην τρίτη ηλικία, αποτελεί ένα σημαντικό πρόβλημα για τη δημόσια υγεία. Δοκιμάζει τους ηλικιωμένους που πολλές φορές παραμένουν αδιάγνωστοι, και επιβαρύνει τις οικογένειες τους και το κοινωνικό σύνολο. Αυτό που κάνει την κατάθλιψη στην τρίτη ηλικία, τόσο «ύπουλη» είναι το ότι συχνά τα ηλικιωμένα άτομα πάσχουν και από άλλες παθολογικές καταστάσεις, με αποτέλεσμα να μη αναγνωρίζονται εύκολα τα συμπτώματα της κατάθλιψης. Επίσης η θλίψη που αποτελεί το πιο τυπικό σύμπτωμα της κατάθλιψης μπορεί να απουσιάζει ή να είναι λιγότερο έντονη. Ηλικιωμένα άτομα με κατάθλιψη στα οποία απουσιάζει το αίσθημα της θλίψης, παραπονούνται για σωματικές ενοχλήσεις, που δεν μπορούν εύκολα να εξηγηθούν, έχουν άγχος και μπορεί να δηλώνουν ένα αίσθημα έλλειψης ευχαρίστησης στην καθημερινή τους ζωή, που σε έντονο βαθμό μπορεί να πάρει διαστάσεις απελπισίας. Επίσης μπορεί να παρουσιάζουν επιβράδυνση στις κινήσεις τους καθώς και στις γνωσιακές τους λειτουργίες.Τα ηλικιωμένα άτομα επειδή μπορεί να έχουν οικογενειακά, κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα, θεωρείται από πολλούς ότι η κατάθλιψη είναι «φυσιολογικό αποτέλεσμα» όλων αυτών των προβλημάτων και έτσι υποβαθμίζεται ακόμα περισσότερο η αναγνώριση και η καταπολέμηση της.

Συμπτώματα της κατάθλιψης

Τα ηλικιωμένα άτομα πολλές φορές δεν παρουσιάζουν τα τυπικά σημεία και συμπτώματα της κατάθλιψης. Έτσι μπορεί να έχουν λιγότερα συμπτώματα και το κυριότερο να μην παραπονούνται για θλίψη ή καταθλιπτική διάθεση αλλά να προβάλλουν κυρίως έντονες σωματικές ενοχλήσεις που δεν μπορούν να εξηγηθούν από τη συνύπαρξη άλλων παθολογικών καταστάσεων. Συνήθως οι ασθενείς αυτοί είναι πολύ λιγότερο διατεθειμένοι να αναφέρουν ψυχολογικά συμπτώματα στους ιατρούς που επισκέπτονται και τείνουν να εμμένουν στις σωματικές ενοχλήσεις. Η συνύπαρξη πολλαπλών παθολογικών καταστάσεων συνήθως αυξάνει τον κίνδυνο της μη αναγνώρισης και αντιμετώπισης της κατάθλιψης. Δηλώσεις όπως «καλύτερα να μη ζούσα» ή «τίποτα δεν ωφελεί πια» πρέπει να οδηγούν σε μια ψυχιατρική εκτίμηση του ασθενή παρά να μένει κανείς σε μια απλή διαβεβαίωση «μην ανησυχείς όλα θα πάνε καλά». Οι ασθενείς πρέπει να ρωτούνται πως αντιμετωπίζουν τα καθημερινά τους προβλήματα, τις υπόλοιπες παθολογικές του καταστάσεις, αν είναι αισιόδοξοι ή όχι για το μέλλον. Το άγχος μπορεί επίσης να αποτελεί ένα σύμπτωμα κατάθλιψης.

Δημογραφικά στοιχεία

Οι περισσότερες μελέτες δείχνουν ότι συμπτώματα κατάθλιψης παρουσιάζονται σε ποσοστό 10%-15% σε άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών. Η συχνότητα μείζονος καταθλιπτικής διαταραχής στην ίδια ηλικιακή ομάδα είναι 3%-5%. Τα ποσοστά αυτά είναι κατά πολύ αυξημένα, 15%-25%, σε πληθυσμούς γηροκομείων. Οι κυριότεροι κοινωνικοί και δημογραφικοί παράγοντες κινδύνου για κατάθλιψη στην τρίτη ηλικία είναι: γυναικείο φύλο, έλλειψη οικογένειας, χηρεία, άγαμοι, τα άτομα που βιώνουν καθημερινά ιδιαίτερα στρεσσογόνα γεγονότα, τα άτομα με έλλειψη κοινωνικού δικτύου, καθώς και η συνύπαρξη πολλαπλών παθολογικών καταστάσεων (π.χ. υπέρταση, διαβήτης, καρδιοαγγειακές παθήσεις, καρκίνος, άνοια)

Τι μπορούμε να κάνουμε;

Είναι λάθος να θεωρείται μια καταθλιπτική διαταραχή ως «φυσιολογική και αποδεκτή» της ηλικίας. Οι στόχοι της θεραπείας συμπεριλαμβάνουν 1) Μείωση των συμπτωμάτων της κατάθλιψης,
2) Μείωση του κινδύνου επανεμφάνισης,
3) Καλυτέρευση της ποιότητας ζωής
4) Μείωση της θνησιμότητας
5) Μείωση του κόστους θεραπείας.
Οι δύο κυριότερες κατηγορίες θεραπείας περιλαμβάνουν τις βιολογικές θεραπείες
(π.χ. φαρμακοθεραπεία, ηλεκτροσπασμοθεραπεία), και τις ψυχοκοινωνικές θεραπείες.
Όλες οι μελέτες δείχνουν ότι με την φαρμακοθεραπεία ένα ποσοστό γύρω στο 60%
βελτιώνεται κλινικά σε σημαντικό βαθμό. Τα περισσότερα αντικαταθλιπτικά φάρμακα
δείχνουν να είναι σχεδόν το ίδιο αποτελεσματικά στη θεραπεία της οξείας φάσης.
Εκεί που διαφέρουν είναι στο φάσμα των παρενεργειών. Πολλοί ιατροί χρησιμοποιούν τώρα πια τα καινούργιας γενιάς αντικαταθλιπτικά που έχουν πολύ καλύτερο προφίλ παρενεργειών, χορηγούνται με ευκολότερα δασολογικά σχήματα, και δεν απαιτείται η παρακολούθηση των επιπέδων τους στο αίμα. Η αντικαταθλιπτική δράση των φαρμάκων συνήθως καθυστερεί να επέλθει στα ηλικιωμένα άτομα σε σύγκριση με νεότερους ασθενείς, και απαιτείται συνήθως 6 με 10 εβδομάδες θεραπείας. Ένας άλλος παράγοντας που παίζει αρνητικό ρόλο είναι ότι τα ηλικιωμένα άτομα πολλές φορές ξεχνούν να πάρουν την φαρμακευτική αγωγή σε καθημερινή βάση.

Ψυχοκοινωνική υποστήριξη

Πολλές φορές οι βιολογικές θεραπείες από μόνες τους δεν είναι ικανές να επιλύσουν όλα τα προβλήματα που σχετίζονται με την κατάθλιψη στην τρίτη ηλικία. Για παράδειγμα άτομα με σημαντικά προβλήματα υγείας, άτομα χωρίς οικογένεια, ή κοινωνική υποστήριξη, χρειάζονται ψυχοκοινωνική υποστήριξη σε συνδυασμό με φαρμακοθεραπεία. Οι κυριότερες ψυχοθεραπείες που εφαρμόζονται στα ηλικιωμένα άτομα είναι η γνωσιακή, συμπεριφοράς, διαπροσωπική και η βραχείας διαρκείας ψυχοδυναμική ψυχοθεραπεία. Η δυνατότητα να σκέπτεται κανείς, να αισθάνεται να έρχεται σε επαφή με τους γύρω τους, να νιώθει χρήσιμος να χαίρεται την καθημερινή ζωή, να αγαπά και να προσφέρει, να αισθάνεται υπεύθυνος για τον εαυτό του, αποτελούν πολύτιμα στοιχεία ανθρώπινης συμπεριφοράς που οι ηλικιωμένοι πασχίζουν με κόπο να διατηρήσουν. Η έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση της κατάθλιψης μειώνει τα συμπτώματα, συνεισφέρει στη μείωση του πόνου σε συνυπάρχουσες παθολογικές καταστάσεις, κάνει πιο λειτουργικό το άτομο, τόσο σε ατομικό, οικογενειακό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο, μειώνει τις γνωσιακές δυσλειτουργίες και διευκολύνει τον ιατρό στην αντιμετώπιση των συνοδών παθολογικών καταστάσεων.

health.in.gr