Κλιματική αλλαγή: Πώς μπαίνουμε στο 2026 – Τι πρέπει να γίνει άμεσα πριν να είναι αργά

Η κλιματική αλλαγή αποτελεί έναν πολυπαραγοντικό κίνδυνο που δεν γίνεται να παραβλεφθεί. Η ανθρωπότητα που αφήνει πίσω της άλλη μια χρονιά, δεν βρίσκεται απλώς μπροστά σε ένα νέο ημερολογιακό έτος, αλλά μπροστά σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι που θα καθορίσει τη βιωσιμότητα του πολιτισμού μας για τους επόμενους αιώνες.

Η διαφορά μεταξύ του 1,5°C και του 2,0°C δεν είναι απλώς ένας αριθμός

Η επιστημονική κοινότητα, μέσω των πιο πρόσφατων εκθέσεων του WMO (Παγκόσμιος Μετεωρολογικός Οργανισμός) και του προγράμματος Copernicus, επιβεβαιώνει αυτό που πλέον βιώνουμε καθημερινά: η κλιματική κρίση δεν είναι μια μελλοντική απειλή, αλλά μια παρούσα πραγματικότητα που επιταχύνεται με ρυθμούς που ξεπερνούν ακόμη και τα πιο δυσοίωνα μοντέλα των προηγούμενων δεκαετιών.

Τα ρεκόρ του 2025

Το 2025 είναι το δεύτερο θερμότερο έτος που καταγράφτηκε ποτέ (μοιράζεται τη θέση με το 2023), αμέσως μετά από το ακραίο 2024. Η τελευταία ενδεκαετία (2015-2025) αποτελεί την θερμότερη περίοδο που έχει καταγραφεί ποτέ, με τη μέση παγκόσμια θερμοκρασία να φλερτάρει επικίνδυνα με το όριο του 1,5°C πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα.

Σύμφωνα με τα στοιχεία του Δεκεμβρίου 2025, οι συγκεντρώσεις των αερίων του θερμοκηπίου -κυρίως του διοξειδίου του άνθρακα (CO₂) και του μεθανίου (CH₄)- συνεχίζουν να αυξάνονται, παρά τις διεθνείς δεσμεύσεις. Το CO₂ συσσωρεύεται στην ατμόσφαιρα ταχύτερα από οποιαδήποτε άλλη στιγμή στην ανθρώπινη ιστορία, έχοντας αυξηθεί κατά 10% μέσα σε μόλις δύο δεκαετίες.

Τα «σημεία καμπής»

Η πιο ανησυχητική επιστημονική εξέλιξη στα τέλη του 2025 είναι η δημοσίευση της έκθεσης «Global Tipping Points Report 2025». Η μελέτη αυτή, στην οποία συμμετείχαν πάνω από 160 επιστήμονες, κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για τα λεγόμενα «σημεία χωρίς επιστροφή».

• Οι κοραλλιογενείς ύφαλοι: Το 2025 σηματοδοτεί την υπέρβαση του πρώτου μεγάλου σημείου καμπής. Η μαζική λεύκανση και ο θάνατος των τροπικών κοραλλιογενών υφάλων θεωρείται πλέον σχεδόν αναπόφευκτος, με καταστροφικές συνέπειες για τη θαλάσσια βιοποικιλότητα και την τροφική αλυσίδα.
• Ο Αμαζόνιος: Το τροπικό δάσος του Αμαζονίου βρίσκεται στο χείλος της «σαβανοποίησης». Ο συνδυασμός της κλιματικής αλλαγής και της αποψίλωσης των δασών έχει μειώσει την ικανότητα του δάσους να παράγει τη δική του βροχή, απειλώντας να το μετατρέψει από «πνεύμονα του πλανήτη» σε πηγή εκπομπών άνθρακα.
• Η παγοκάλυψη και η AMOC: Η τήξη των πάγων στη Γροιλανδία και τη Δυτική Ανταρκτική επιταχύνεται. Ταυτόχρονα, υπάρχουν ενδείξεις επιβράδυνσης της Ατλαντικής Μεσημβρινής Ανατρεπόμενης Κυκλοφορίας (AMOC), του συστήματος ρευμάτων που ρυθμίζει το κλίμα της Ευρώπης.

Η Διεθνής Διάσκεψη για το Κλίμα (COP30), που πραγματοποιήθηκε τον Νοέμβριο του 2025 στην Μπελέμ της Βραζιλίας, έθεσε τις βάσεις για το τι πρέπει να ακολουθήσει το 2026. Η εισαγωγή της έννοιας του «Global Mutirão» (μια λέξη των αυτόχθονων που σημαίνει «συλλογική προσπάθεια») υπογραμμίζει την ανάγκη για άμεση υλοποίηση των υποσχέσεων.

Παρόλο που η COP30 πέτυχε τη συμφωνία για τους «Δείκτες Προσαρμογής της Μπελέμ» (59 συγκεκριμένοι δείκτες για τη μέτρηση της ανθεκτικότητας των κρατών), απέτυχε να θέσει ένα αυστηρό χρονοδιάγραμμα για την πλήρη κατάργηση των ορυκτών καυσίμων.

Αυτό καταδεικνύει την ανάγκη το 2026 να είναι το έτος κατά το οποίο η πίεση από την κοινωνία των πολιτών και τους επιστήμονες θα κορυφωθεί.

Σημαντική σημείωση: Το «Roadmap to 1.3T» (Οδικός Χάρτης για το 1,3 τρισεκατομμύριο δολάρια) που συμφωνήθηκε, στοχεύει στη χρηματοδότηση των αναπτυσσόμενων χωρών για την κλιματική μετάβαση έως το 2035. Ωστόσο, η ροή αυτών των κεφαλαίων πρέπει να ξεκινήσει τώρα, το 2026, για να αποφευχθεί η πλήρης κατάρρευση των ευάλωτων οικονομιών.

Τι πρέπει να γίνει άμεσα

Για να έχουμε μια ελπίδα συγκράτησης της θερμοκρασίας, το 2026 πρέπει να είναι το έτος της δραστικής υλοποίησης και όχι των διακηρύξεων. Οι προτεραιότητες είναι σαφείς:

1. Ραγδαία μείωση του μεθανίου: Το μεθάνιο έχει 80 φορές μεγαλύτερη θερμαντική ισχύ από το CO₂ σε ορίζοντα 20ετίας. Η άμεση σφράγιση των διαρροών στις υποδομές φυσικού αερίου και η αλλαγή των γεωργικών πρακτικών μπορούν να επιφέρουν ταχύτερα αποτελέσματα στη μείωση της παγκόσμιας θερμοκρασίας από οποιοδήποτε άλλο μέτρο.
2. Προστασία της βιοποικιλότητας: Δεν υπάρχει λύση για το κλίμα χωρίς τη φύση. Το 2026 πρέπει να εφαρμοστεί η δέσμευση για την προστασία του 30% των εδαφών και των ωκεανών. Η αναδάσωση με ιθαγενή είδη και η αποκατάσταση των υγρότοπων λειτουργούν ως φυσικές «ηλεκτρικές σκούπες» άνθρακα.
3. Δίκαιη ενεργειακή μετάβαση: Η απομάκρυνση από τον άνθρακα και το πετρέλαιο πρέπει να συνοδεύεται από κοινωνική μέριμνα. Οι εργαζόμενοι στη βαριά βιομηχανία και τα ορυκτά καύσιμα πρέπει να επανεκπαιδευτούν για την πράσινη οικονομία. Η τεχνολογία των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας είναι πλέον η φθηνότερη επιλογή· το εμπόδιο είναι πολιτικό και όχι οικονομικό.
4. Ενίσχυση της ανθεκτικότητας: Οι πλημμύρες που έπληξαν την Ελλάδα και τα Βαλκάνια τον Νοέμβριο του 2025 απέδειξαν ότι οι υποδομές μας είναι ανεπαρκείς. Το 2026, οι επενδύσεις σε συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης και κλιματικά ανθεκτικές πόλεις δεν είναι πλέον πολυτέλεια, αλλά ζήτημα εθνικής ασφάλειας.

Κλιματική αλλαγή: Τελευταία ευκαιρία

Καθώς μπαίνουμε στο 2026, αυτό που επισημαίνει η επιστήμη είναι ξεκάθαρο: Κάθε δέκατο του βαθμού μετράει. Η διαφορά μεταξύ του 1,5°C και του 2,0°C δεν είναι απλώς ένας αριθμός, αλλά η επιβίωση εκατομμυρίων ανθρώπων και χιλιάδων ειδών.

Η κλιματική αλλαγή δεν είναι ένα πρόβλημα που επιδέχεται αναβολή για την επόμενη δεκαετία. Οι αποφάσεις που θα λάβουν οι κυβερνήσεις και οι επιχειρήσεις τους επόμενους 12 μήνες, μπορεί να σφραγίσουν τη μοίρα των επόμενων γενεών.

Η πλειονότητα των επιστημόνων επιμένει ότι «η τεχνογνωσία υπάρχει, οι πόροι μπορούν να βρεθούν» και ότι «αυτό που απαιτείται είναι η πολιτική βούληση για σύγκρουση με τα συμφέροντα που κρατούν τον πλανήτη δέσμιο των ορυκτών καυσίμων».

Το 2026 πρέπει να είναι η χρονιά που θα σταματήσουμε να μιλάμε για την κρίση και θα αρχίσουμε να ζούμε τη λύση. Πριν να είναι, οριστικά, αργά.