Το συγκρουσιακό κλίμα στις σχέσεις δημοκρατικών και ολιγαρχικών αντανακλάται και στον τρόπο με τον οποίο νοηματοδοτούνται οι όροι αττικίζω (πηγαίνω με το μέρος των Αθηναίων, φρονώ τα των Αθηναίων, ζω σαν Αθηναίος, μιλώ την αττική διάλεκτο) και αττικισμός (η αφοσίωση προς τους Αθηναίους και το πολίτευμά τους, καθώς και, σε γλωσσικό επίπεδο, η αττική έκφραση, το αττικό ύφος) σε διάφορες γραπτές πηγές του 5ου και του 4ου αιώνα π.Χ. Οι εν λόγω όροι μπορεί να φέρουν θετικό αλλά και αρνητικό σημασιολογικό φορτίο, το οποίο καθορίζεται κατά περίπτωση, ανάλογα με τις πολιτικές πεποιθήσεις εκείνων που τους χρησιμοποιούν.

Έτσι, η προσκόλληση των δημοκρατικών ανά τον ελληνικό κόσμο στην Αθήνα, η στέρεη πίστη που είχαν στην πόλη-κράτος των Αθηνών οι δημοτικοί –οι δημοκρατικών φρονημάτων πολίτες– σε διάφορες ελληνικές πόλεις, παρουσιάζεται ορισμένες φορές ως ένα μέγιστο έγκλημα, που επέσυρε βαρύτατες ποινές. Παραδείγματος χάριν, από επιγραφή του τέλους του 5ου αιώνα π.Χ. μαθαίνουμε ότι έξι πολίτες της Θάσου τιμωρήθηκαν με δήμευση περιουσίας συνεπεία αττικισμού. Εξάλλου, ο Θουκυδίδης μάς γνωστοποιεί τη θανάτωση εκατοντάδων Πλαταιέων από τους Λακεδαιμονίους εξαιτίας του εκούσιου αττικισμού τους (μόνοι αυτοί από όλους τους Βοιωτούς είχαν συμμαχήσει με τους Αθηναίους), αλλά και την κατεδάφιση των τειχών των Θεσπιέων από τους Θηβαίους, επειδή οι πρώτοι, όπως τους κατηγόρησαν οι αντίπαλοί τους, είχαν πάρει το μέρος των Αθηναίων.

Σε αντιδιαστολή με τα προαναφερθέντα, σε κάποιες άλλες περιπτώσεις, ο αττικισμός, ως αταλάντευτη προσήλωση στην Αθήνα των Κλασικών Χρόνων και στο πολιτικό σύστημα της δημοκρατίας, σημασιοδοτείται με απόλυτα θετικό τρόπο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η παραχώρηση ατέλειας (φορολογικής απαλλαγής) από τον αθηναϊκό δήμο σε ομάδα θασίων εξορίστων που είχαν καταφύγει στην Αθήνα το 386 π.Χ., προκειμένου να τιμηθεί έτσι ο αττικισμός τους, τα φιλοαθηναϊκά τους αισθήματα. Εξ όσων γνωρίζουμε, οι δημοκρατικοί αυτοί Θάσιοι είχαν βοηθήσει αρχικά τον αθηναίο στρατηγό Θρασύβουλο να καταλάβει τη Θάσο και να ανατρέψει το ολιγαρχικό καθεστώς, αλλά στη συνέχεια είχαν απολέσει την εξουσία, πιθανώς ύστερα από εμφύλιες διαμάχες, είχαν εξοριστεί και είχαν καταφύγει στην Αθήνα, όπου τους παραχωρήθηκε πολιτικό άσυλο.

*Στη φωτογραφία του παρόντος άρθρου, ο αρχαιολογικός χώρος των Πλαταιών (πηγή: archaiologia.gr).

Η ελληνική γλώσσα στο διάβα του χρόνου: Το ειδικό λεξιλόγιο της δημοκρατίας (Μέρος Α’)

Η ελληνική γλώσσα στο διάβα του χρόνου: Το ειδικό λεξιλόγιο της δημοκρατίας (Μέρος Β’)

Η ελληνική γλώσσα στο διάβα του χρόνου: Το ειδικό λεξιλόγιο της δημοκρατίας (Μέρος Γ’)

Η ελληνική γλώσσα στο διάβα του χρόνου: Το ειδικό λεξιλόγιο της δημοκρατίας (Μέρος Δ’)

Η ελληνική γλώσσα στο διάβα του χρόνου: Το ειδικό λεξιλόγιο της δημοκρατίας (Μέρος Ε’)

Ειδήσεις Σήμερα: