Η δημοκρατία υπήρξε ως γνωστόν ένα από τα πολιτικά συστήματα που αναπτύχθηκαν και κυριάρχησαν στις ελληνικές πόλεις-κράτη κατά τη διάρκεια των Αρχαϊκών και των Κλασικών Χρόνων. Ο ιστορικός βίος της πόλης-κράτους, βασικού θεσμού πολιτικής οργάνωσης κατά την αρχαιότητα, είχε ξεκινήσει με την επικράτηση των ευγενών και την εγκαθίδρυση του αριστοκρατικού πολιτεύματος. Στη συνέχεια, οι οικονομικές εξελίξεις και οι κοινωνικές συγκρούσεις οδήγησαν στην επιβολή του ολιγαρχικού ή τιμοκρατικού πολιτεύματος, όπως και στην εγκατάσταση της λεγόμενης τυραννίδας. Μετά την πτώση των τυραννικών καθεστώτων, περί τα τέλη του 6ου αιώνα π.Χ., στις περισσότερες πόλεις επιβλήθηκαν και πάλι ολιγαρχικά καθεστώτα. Όμως, σε κάποιες άλλες, όπως στην Αθήνα επί παραδείγματι, έλαβαν χώρα νομοθετικές μεταρρυθμίσεις που άνοιξαν το δρόμο για τη θεμελίωση της δημοκρατίας, του πρώτου πολιτικού συστήματος όπου την εξουσία (κράτος) ασκούσε ο λαός (δήμος).

Ειδικότερα στην Αθήνα, η εγκαθίδρυση του δημοκρατικού πολιτεύματος κατά τη διάρκεια της Κλασικής Περιόδου πρόσφερε αξιοθαύμαστη πολιτική σταθερότητα –εξαιρέσει δύο βραχύβιων ολιγαρχικών πραξικοπημάτων στα τέλη του 5ου αιώνα π.Χ.– και παράλληλα διαμόρφωσε μια νέα πολιτικοκοινωνική πραγματικότητα, η οποία, όπως ήταν επόμενο, καθρεφτίστηκε και στο γλωσσικό πεδίο. Έτσι, καθιερώθηκαν όροι που συνδέονταν στενά με το πολιτικό σύστημα της δημοκρατίας, ενώ επήλθαν και ορισμένες γλωσσικές αλλαγές συνεπεία του νέου πολιτεύματος.

Κατ’ αρχάς, η δημοκρατία εγκαθιδρύθηκε στην Αθήνα ως πολιτεία ή πολίτευμα –αυτούς τους όρους χρησιμοποιούσαν οι αρχαίοι συγγραφείς για τα διάφορα συστήματα πολιτικής οργάνωσης– στα τέλη του 6ου αιώνα π.Χ. με τις περίφημες μεταρρυθμίσεις του Κλεισθένη, που εξασφάλιζαν τη λαϊκή συμμετοχή στη διαχείριση των κοινών με την παροχή πολιτικών δικαιωμάτων σε όλους τους άνω των 18 ετών άρρενες ελεύθερους κατοίκους της Αττικής, ανεξαρτήτως καταγωγής και περιουσιακής κατάστασης.

Βάση του νέου πολιτικού συστήματος ήταν η κατανομή του διευρυμένου σώματος των πολιτών σε δέκα φυλές. Την κάθε φυλή αποτελούσαν τρεις τριττύες (τριττύς σημαίνει το τρίτον της φυλής): μία εξ αυτών, όπως αναφέρει ο Αριστοτέλης στην Αθηναίων Πολιτεία, προερχόταν από το άστυ, μία άλλη από την παραλία (την παραθαλάσσια ζώνη) και η τρίτη από τη μεσόγειο (την ενδοχώρα). Επομένως, ο συνολικός αριθμός των τριττύων ανερχόταν σε τριάντα. Ο δήμος, η θεμελιώδης μονάδα αυτοδιοίκησης σύμφωνα με την οργανωτική δομή του Κλεισθένη (δεν υπάρχει ομοφωνία μεταξύ των πηγών ως προς τον ακριβή αριθμό τους, που πάντως ήταν τριψήφιος), διέθετε δήμαρχο, αγορά (συνέλευση δημοτών), μητρώο δημοτών, δικό του ταμείο και εορταστικό ημερολόγιο.

*Στη φωτογραφία του παρόντος άρθρου, χάρτης όπου απεικονίζεται η οργανωτική δομή της Αττικής μετά τις περίφημες μεταρρυθμίσεις του Κλεισθένη. 

Ειδήσεις Σήμερα: