Έρνεστ Χέμινγουεϊ: Μέσα από τα μάτια του γιου του

Στις 2 Ιουλίου 1961, ημέρα Κυριακή, έφυγε από τη ζωή ο διάσημος αμερικανός συγγραφέας Έρνεστ Μίλερ Χέμινγουεϊ (Ernest Miller Hemingway), βληθείς από το κυνηγετικό του όπλο την ώρα που το καθάριζε, εντός της οικίας του, στο Κέτσαμ της αμερικανικής πολιτείας του Άινταχο.

Ο γεννηθείς στις 21 Ιουλίου 1899 Χέμινγουεϊ, που διήγαγε πέραν πάσης αμφιβολίας βίο περιπετειώδη και πολυτάραχο, θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους συγγραφείς ολόκληρου του 20ού αιώνα. Τιμήθηκε με το Νομπέλ Λογοτεχνίας το 1954 και με το Βραβείο Πούλιτζερ το 1953.

«ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ», 24.11.1977, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Το άγγελμα του θανάτου του Χέμινγουεϊ προκάλεσε μεγάλη θλίψη ανά την υφήλιο, προπάντων στην Ισπανία, όπου τον θεωρούσαν εθνικό ήρωα.

Τα έργα του Χέμινγουεϊ αντικατοπτρίζουν στην ουσία τον τρικυμιώδη βίο του, ο οποίος είχε μοιραστεί, ιδίως τις πρώτες δεκαετίες του προηγούμενου αιώνα, μεταξύ πολλών χωρών της Ευρώπης και της αμερικανικής ηπείρου.

«ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ», 24.11.1977, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Ο Χέμινγουεϊ είχε γεννηθεί στα τέλη του 19ου αιώνα στο Όουκ Παρκ της πολιτείας του Ιλινόις, κοντά στο Σικάγο. Ο πατέρας του, που ήταν ιατρός, επιθυμούσε να ακολουθήσει ο γιος του τα δικά του επαγγελματικά βήματα. Όμως, ο νεαρός Έρνεστ προτίμησε να ακολουθήσει μια εντελώς διαφορετική πορεία. Σε ηλικία 15 ετών εγκατέλειψε την οικογένειά του και επί δύο συνεχή έτη εξασφάλιζε τα προς το ζην ασκώντας τα πλέον απίθανα επαγγέλματα. Στη συνέχεια επέστρεψε στην πατρική στέγη και ολοκλήρωσε τις προκαταρκτικές σπουδές του.

Αφού έλαβε το πτυχίο του, ο Χέμινγουεϊ εισήλθε στο δημοσιογραφικό στίβο. Τα πρώτα έτη της σταδιοδρομίας του δεν ήταν, κατά τα φαινόμενα, και τόσο εύκολα.

«ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ», 24.11.1977, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Τα όσα είδε και έζησε κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και του Ισπανικού Εμφυλίου ο Χέμινγουεϊ αποτέλεσαν το υλικό πολλών έργων του, όπως είναι ο «Θάνατος το απομεσήμερο», ο «Aποχαιρετισμός στα όπλα» και το περίφημο «Για ποιον χτυπά η καμπάνα». Στα έργα αυτά ο θάνατος χτυπά με αμείλικτη σκληρότητα πολλούς από τους ήρωές του.

Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου ο Χέμινγουεϊ, ως ανταποκριτής του περιοδικού Collier’s στην Αγγλία, πραγματοποίησε σειρά πτήσεων με βρετανούς πιλότους βομβαρδιστικών αεροσκαφών. Το 1944, μετά τη μεγάλη Συμμαχική απόβαση στη Νορμανδία, βρέθηκε στη Βρετάνη, στο πλευρό των Μακί, των ανταρτών της Γαλλικής Αντίστασης, και λίγο αργότερα εισήλθε στο απελευθερωμένο Παρίσι με τη μεραρχία του Λεκλέρ.

«ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ», 24.11.1977, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Προσφιλής ασχολία του Χέμινγουεϊ ήταν το κυνήγι αγρίων θηρίων στην Αφρική, αλλά και τα ταξίδια.

Στο φύλλο των «Νέων» που είχε κυκλοφορήσει την Τετάρτη 4 Δεκεμβρίου 1968 υπήρχε ένα δημοσίευμα αφιερωμένο στον Έρνεστ Χέμινγουεϊ. Σε αυτό ο γιος του μεγάλου συγγραφέα Πάτρικ (από το δεύτερο γάμο του) έφερνε στο φως άγνωστες έως τότε όψεις της ζωής και της κοσμοαντίληψης του πατέρα του.

«ΤΑ ΝΕΑ», 4.12.1968, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Ιδού τα όσα αναφέρονταν στο εν λόγω άρθρο:

Αν ζούσε ο Έρνεστ Χεμινγουαίη θα ήταν τώρα εβδομήντα χρονών. Μα η θυελλώδης σταδιοδρομία του μεγάλου αυτού τεχνίτη του λόγου κόπηκε πριν εφτά χρόνια. Αλλά τα έργα του ζουν και θα ζουν, γιατί σ’ αυτά, με το απλό κι’ ανεπιτήδευτο σμίλεμα του ύφους του, δίνονται ανάγλυφες εικόνες της ζωής του 20ού αιώνα.

Για τον Χεμινγουαίη σαν άνθρωπο μίλησαν πολλοί. Τώρα έρχεται ο γιος του, ο Πάτρικ Χεμινγουαίη, άλλους να διαψεύση, άλλους να επικυρώση και πολλές άγνωστες πτυχές της ιδιοσυγκρασίας του πατέρα του ν’ αποκαλύψη. Ο Πάτρικ, 40 χρονών, είναι επαγγελματίας κυνηγός αγρίων θηρίων και οδηγός κυνηγετικών εκστρατειών. Ζη στις υπώρειες του Κιλιμάντζαρο — του βουνού που κυριαρχεί στο μυθιστόρημα του πατέρα του «Τα χιόνια του Κιλιμάντζαρο». Συγχρόνως διδάσκει στο Ινστιτούτο Ανωτέρων Σπουδών του Μόσι (στην Τανζανία) για τη ζωή των αγρίων θηρίων.

Ο Έρνεστ Χέμινγουεϊ μαζί με τα τέκνα του Πάτρικ (αριστερά) και Γκρέγκορι, στην Κούβα, το 1942 

Κι’ ο πατέρας μου ήταν κυνηγός, αφηγείται ο Πάτρικ. Αληθινός κυνηγός — κι’ αληθινός ψαράς. Αυτός με εμύησε, στη Φλόριδα, στις συγκινήσεις του ψαρέματος κι’ αργότερα στις συγκινήσεις του κυνηγιού. Ο πατέρας μου κρατάει πάντα το ρεκόρ του μεγαλύτερου ξιφία που ψαρεύτηκε στο Γκολφ Στρημ. Το τρόπαιό του κρεμάστηκε στον τοίχο του μπαρ του «Σλόππυ Τζο» —ενός φίλου του— στην Αβάνα. Από λεπτότητα ο Έρνεστ Χεμινγουαίη έβαλε να γράψουν κάτω από το αλιευτικό του τρόπαιο το όνομα ενός παπά ιησουίτη, που τον συνόδευε στο ψάρεμα.

Όσο για το κυνήγι, ο διάσημος συγγραφέας συνήθιζε να λέη στον γιο του: «Το να πυροβολής ένα ζώο είναι πιο εντάξει και λιγώτερο σκληρό από το να του στήνης παγίδα, να το πιάνης και να το κλείνης σ’ έναν ζωολογικό κήπο. Όταν το πυροβολής, υπάρχει πάντα η πιθανότης να μην το χτυπήσης. Αν πιαστή όμως στην παγίδα, είναι να το κλαις. Ξέρεις τι κάνουν οι άνθρωποι του ζωολογικού κήπου όταν οι λιονταρίνες γεννήσουν πολλά λιονταράκια; Τα σκοτώνουν, χτυπώντας τα κεφάλια τους στον τοίχο. Τόχω δη με τα μάτια μου!»

Κάποτε ο Έρνεστ Χεμινγουαίη, επειδή είχε ανάγκη από χρήματα, δέχτηκε να γυρίση διαφημιστικές ταινίες στις οποίες ο ίδιος ήταν συγγραφεύς και ηθοποιός. Μιαν απ’ αυτές την είχε παραγγείλει μια μεγάλη εταιρεία ζυθοποιίας. Ο Χεμινγουαίη εμφανιζόταν γκρο-πλαν λέγοντας με ύφος καλοφαγά: «Τι ωραία μπύρα!» Για μια μάρκα παρκετίνης έγραψε το κείμενο της διαφημίσεως και έβαλε να κινηματογραφήσουν το σπίτι του στο Κη Ουέστ. Η πληρωμή του ήταν να παίρνη επί ένα χρόνο παρκετίνη τζάμπα!

Αυτά για τον Έλληνα αναγνώστη φαίνονται παράξενα. Ο Χεμινγουαίη, ο συγγραφέας μιας σειράς από μυθιστορήματα που συνήρπασαν και άφησαν εποχή («Οι χίμαιρες της ανοίξεως», «Ο ήλιος ανατέλλει επίσης», «Ο θάνατος το απόγευμα», «Πράσινοι λόφοι της Αφρικής», «Τα χιόνια του Κιλιμάντζαρο», «Για ποιον χτυπά η καμπάνα», «Η πέμπτη φάλαγξ», «Πέρα από το ποτάμι και ανάμεσα στα δέντρα», «Ο γέρος και η θάλασσα»), ο λογοτέχνης που τιμήθηκε με Πούλιτζερ (1953) και Νόμπελ (1954), να φτάση ως εκεί! Κι’ όμως στην Αμερική δεν θεωρείται υποτιμητικό το να γίνεται κοινός διαφημιστής ένας μεγάλος συγγραφέας.

Ο κινηματογράφος, παρ’ όλα όσα ισχυρίζονται πολλοί, δεν απέφερε μεγάλα κέρδη στον Χεμινγουαίη. Οι παραγωγοί πάντα τον τούμπαραν. Λίγο πριν πάρη το Νόμπελ είχε ξεπέσει οικονομικώς. Είχε αγοράσει το σπίτι στο Κέτσαμ (εκεί που πέθανε) με δόσεις και δεν είχε να το ξεπληρώση. Οι 35.000 δολλάρια του Νόμπελ τού φάνηκαν σαν «μάννα εξ ουρανού».

Όχι, ο μπαμπάς δεν έγραφε τα βιβλία του μεθυσμένος, διακηρύσσει ο γιος Χεμινγουαίη. Το πρωί δεν έβαζε σταγόνα αλκοόλ στο στόμα του, γιατί είχε να δουλέψη. Το βράδυ ήταν άλλο πράμα. Μα το αλκοόλ που κατέβαζε καιόταν πολύ γρήγορα στο απίθανο εργοστάσιο που ήταν το σώμα του Χεμινγουαίη. Το άλλο πρωί, όταν ξυπνούσε, ήταν μια χαρά — και το μυαλό του λαμπικαρισμένο.

Θύμωνε συχνά, κι’ οι θυμοί του ήσαν αληθινά θυελλώδεις. «Ο πατέρας μου δεν ήταν τέλειος» γράφει ο Πάτρικ. «Μα πρέπει τάχα τα ελαττώματά του να αμαυρώσουν την εικόνα του;» Όχι, δεν πρέπει. Κι’ ύστερα, η τόσο σημαντική προσφορά του στην ανθρώπινη διανόηση σβήνει κι’ εξαλείφει κάθε ελάττωμα.