Λεωνίδας Παρασκευόπουλος: Η μεγάλη ευχή

Τις βραδινές ώρες της 16ης Μαΐου 1936, ημέρα Σάββατο, έφυγε από τη ζωή ο Λεωνίδας Παρασκευόπουλος, απόστρατος αντιστράτηγος και γερουσιαστής, με σημαντική συμβολή στους εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες του τέλους του 19ου και των αρχών του 20ού αιώνα.

Ο Παρασκευόπουλος, που είχε γεννηθεί στην Κύθνο το 1860, υπήρξε αρχιστράτηγος του Ελληνικού Στρατού από το 1918 έως το 1920. Το 1929 ορίστηκε αριστίνδην γερουσιαστής, ενώ διετέλεσε πρόεδρος της Γερουσίας από το 1930 έως το 1932.

Την ημέρα της κηδείας του, τη Δευτέρα 18 Μαΐου 1936, ο  —νεαρός ακόμα— Δημήτρης Ψαθάς, ο μετέπειτα μέγας χρονογράφος και θεατρικός συγγραφέας, τον αποχαιρέτησε με ένα άρθρο του που φιλοξενήθηκε στο πρωτοσέλιδο των «Αθηναϊκών Νέων». Σε αυτό αναφέρονταν, μεταξύ άλλων, τα ακόλουθα για τον πρώην αρχιστράτηγο Σμύρνης:

[…]

Ένα μικρό δωμάτιο. Ολόγυρα, παντού, στο πάτωμα, στα έπιπλα, στεφάνια, φρέσκα λουλούδια δροσερά της Αττικής. Στους τοίχους μερικές εικόνες που μιλούν για περασμένα. Στη μέση το φέρετρο του αρχιστρατήγου με τη στολή της εκστρατείας, με τα διάσημά του, με το σπαθί στο πλάι. Μια λαμπάδα στην άκρη του φερέτρου.

Έφυγε ο αρχιστράτηγος της δόξης…

«ΑΘΗΝΑΪΚΑ ΝΕΑ», 18.5.1936, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Το σπίτι της οδού Φιλελλήνων έγινε χθες τόπος προσκυνήματος. Δεν επήγαν χθες οι άνθρωποι του λαού, ο κόσμος που ανοίγει εύκολα την πηγαία βρύση του συναισθήματος. Επήγαν οι άλλοι, εκείνοι που έψησε ο πόλεμος, εσκλήρυνε ο στρατός, ετράχυνε ο αέρας των μαχών — επήγαν οι συμπολεμισταί του Παρασκευοπούλου. Εκείνοι που εξεκίνησαν μαζί του, κάτω από την φλογερή πνοή του μεγάλου οδηγού, να ανοίξουν τους δρόμους των ιδανικών, να χτυπήσουν την πόρτα των ονείρων. Δεν έφεραν στο φέρετρό του τα δάκρυα του πόνου. Έφεραν τον αρρενωπό αέρα της εποποιίας, της οποίας είχαν την τύχη να σταθούν ηρωικοί συμπαραστάται.

Τύχη; Πώς όχι;

Διότι και ο Παρασκευόπουλος ήταν μεγάλος τυχερός. Υπάρχουν, λέγει κάπου ο Μπαλζάκ, άνθρωποι που έχουν διαγράψη κύκλους φλογερούς στις ιστορίες των λαών, άνθρωποι που ήλθαν σαν πνοή αγαθού κι’ άλλοι σαν μάστιγες κι’ αφήκαν ανεξάλειπτα ίχνη στην ιστορία της ανθρωπότητος. Νομίζουν ότι αναπτύσσουν δική τους δράσι, ότι εξασκούν δικά τους πάθη. Αυτοί οι άνθρωποι δεν είνε παρά οι εκτελεσταί των σχεδίων του Θεού, απλά όργανα της υπερτάτης δυνάμεως που έχουν εκλεγή για να εξυπηρετήσουν τους σκοπούς της. Αντίληψις ίσως μεταφυσική, ελάχιστα φιλοσοφημένη.

«ΑΘΗΝΑΪΚΑ ΝΕΑ», 18.5.1936, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Αλλά στην ασύλληπτη ελληνική τραγωδία των δραματικών είκοσι ετών της ιστορίας μας δύσκολα θα βρούμε συνέπεια ιστορική, όπου να εξηγούνται τα γεγονότα με την φιλοσοφία της ιστορίας. Θα ερευνήσωμε τις εξηγήσεις των γεγονότων στις βουλές των ανεξερευνήτων βουλήσεων της μοίρας, θα βρούμε τα νήματα της τύχης του έθνους στα χέρια κάποιας μυστηριώδους δυνάμεως που συνέλαβε το υπέροχο έργο της πραγματοποιήσεως των ονείρων πολλών αιώνων και μας έδωκε τα πιο ισχυρά πρόσωπα που θα μπορούσαν να το φέρουν εις πέρας. Έπλασε τον μοναδικό πρωταγωνιστή κι’ ολόγυρά του τους τυχερούς και γενναίους που ακολούθησαν τους δρόμους που εχάραξε. Ο σημερινός νεκρός ηυτύχησε να βρεθή επί κεφαλής τους. Ή δεν ήταν τύχη να τεθή κάτω από το άστρο του Βενιζέλου, επί κεφαλής του Ελληνικού Στρατού, και να φέρη στις ακροθαλασσιές της Ιωνίας την χαραυγή της λευτεριάς; Να μπη θριαμβευτής στην Σμύρνη; Να ενσαρκώση τους παλμούς αιώνων στην ενδοχώρα της Μικράς Ασίας; Να γίνη ο εκτελεστής εκείνου που συνέλαβε και προετοίμασε το μεγάλο πνεύμα του μεγάλου οδηγού, να δη τους πόθους και τους καϋμούς, τα όνειρα και τη λαχτάρα, τους ρεμβασμούς και τα ιδανικά ενός έθνους να γίνωνται στο πέρασμά του απίστευτη πραγματικότης; Να δη τον εαυτό του σύμβολο που ν’ αντανακλά την ανείπωτη αίγλη του απελευθερωτού — να γίνη ο αρχιστράτηγος της πιο λαμπρής σελίδος της ιστορίας του ελληνισμού;

Είνε νεκροί που παίρνουν μαζί τους στο αιώνιο ταξείδι όλα τους. Κι’ είνε άλλοι νεκροί που τα αφίνουν όλα. Κλαίνε τους πρώτους οι άνθρωποι. Γιατί να χύνουν δάκρυα για τους άλλους; Αυτούς που η δράσις ανύψωσε στην ατμοσφαίρα των ηρώων κι’ έφτασε στην κορυφή ιστορικών εξάρσεων η ορμή των γεγονότων; Γι’ αυτό δεν έκλαψαν τον αρχιστράτηγο οι συμπολεμισταί που επήγαν να προσκυνήσουν χθες το φέρετρό του. Στο μικρό νεκρικό δωμάτιο και το μελαγχολικό σαλόνι έπνευσε ο άνεμος των περασμένων, ήλθαν οι αναμνήσεις να στολίσουν την ωχρή μορφή, ήλθαν να γονατίσουν ανάμεσα στα δροσάτα νεκρολούλουδα τα όνειρα που έσβυσαν, να διηγηθούν τους καϋμούς των οι ελπίδες που χάθηκαν για πάντα, ήλθαν να στεφανώσουν το γαλήνιο μέτωπό του οι θρύλοι.

«ΑΘΗΝΑΪΚΑ ΝΕΑ», 18.5.1936, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Και οι προσκυνηταί του νεκρού εθυμήθηκαν την καταπληκτική του ιστορία. Ένα πρωί του 1876, νέος, γεμάτος πίστι και ελπίδες έφευγε από την υπόδουλη Σμύρνη. Επήγαινε να μπη στη Σχολή των Ευελπίδων, να γίνη αξιωματικός του Ελληνικού Στρατού. Κάποιος από τους δικούς του τότε τού έδωκε τη μεγάλη ευχή, βγαλμένη από τα τρίσβαθα της ψυχής των υποδούλων:

— Σου εύχομαι, παιδί μου, να γυρίσης αρχιστράτηγος του Ελληνικού Στρατού και ελευθερωτής της Μικράς Ασίας.

Ποίος καλός Θεός άκουσε την ευχή κι’ απεφάσισε να της δώση την υπέρτατη ικανοποίησιν της πραγματοποιήσεως; Επέρασαν τα χρόνια. Και ο Παρασκευόπουλος επήρε το βάπτισμα του πυρός στους μάταιους αγώνες του ρωμαντικού πυρετού του έθνους. Στα ορμητικά ξεσπάσματα της ζωτικότητος μιας εποχής που έκλεισε μέσα της την βασικήν αντίφασι ονείρου και πραγματικότητος, και που έχει χαρακτηριστικά της τον «ακήρυκτο πόλεμο» και την συμφορά του ’97. Έπνευσαν ύστερα άλλοι άνεμοι. Ήλθε η ανάστασις, με την ανατολή του ’12, και ύστερα το μεσουράνημα. Η ευχή επραγματοποιήθη στις τελευταίες της λεπτομέρειες.

Και μετά; Μετά μας εστράβωσε το πολύ φως. Η όρασίς μας δεν άνθεξε στην εκτυφλωτική λάμψι του ήλιου.

Πώς να μη θυμηθής;

[…]