Νίκος Γκάτσος: Ατέλειωτη Μεγάλη Εβδομάδα

Στον Σταύρο Ξαρχάκο αφιερωμένο το άρθρο μας που δημοσιεύτηκε λίγο νωρίτερα. Μαζί, εκ των πραγμάτων, και στον Νίκο Γκάτσο, τον ακριβό του φίλο και πολύτιμο συνεργάτη στα «Κατά Μάρκον».

Με αφορμή ένα αφιέρωμα του Ξαρχάκου στον Γκάτσο, το καλοκαίρι του 2002, ο μέγας Μάνος Ελευθερίου —προχθές μόλις τον τιμήσαμε— είχε γράψει τα εξής για τον κορυφαίο ποιητή, στιχουργό και μεταφραστή του περασμένου αιώνα:

Ας προσπαθήσουμε, έστω και τηλεγραφικά, να βρούμε ψύχραιμα μιαν άκρη στη στιχουργική των τραγουδιών του Νίκου Γκάτσου, με την ευκαιρία που ο Σταύρος Ξαρχάκος είχε την ευγένεια να τιμήσει με αγάπη και σεβασμό τη μνήμη του μεγάλου απόντα φίλου του και συνεργάτη. Το έχω γράψει και άλλοτε. Τα τραγούδια του είναι τρίλεπτα μονόπρακτα με όλους τους κανόνες της θεατρικής οικονομίας. Όπως ακριβώς τα τραγούδια των συνομηλίκων του Αλ. Σακελλάριου, Γ. Γιαννακόπουλου, Κ. Κοφινιώτη, Χαρ. Βασιλειάδη και Ευτυχίας Παπαγιαννοπούλου. Ευτυχισμένες ώρες του τραγουδιού όχι πάντα ευτυχισμένων ανθρώπων.

Η πρώτη βραδιά θα κυλήσει με τη φωνή της κυρίας Δήμητρας Γαλάνη. Στη δεύτερη βραδιά θα ακουστούν τα μουσικά «σχόλια» του ιδιοφυούς Σταύρου Ξαρχάκου πάνω στην πολύτροπη «Αμοργό» του Νίκου Γκάτσου. Απ’ όσο κατάλαβα ακούγοντάς τα (και όπως μπορεί να τραυλίσει κάποιος φανατικός ακροατής χωρίς να είναι κριτικός) κατέληξα ότι ο Ξαρχάκος κάνει ακριβώς το ίδιο που θα έκανε και ο Γκάτσος. Συνεχώς παραπέμπει σε εικόνες, σε πρόσωπα, σε κείμενα, σε πάθη μιας ατέλειωτης Μ. Εβδομάδας του ελληνικού λαού.

Κάποια στιγμή σκέφτηκα ένα φωτισμένο πάλκο μιας παλιάς, λαϊκής ορχήστρας ενός συνοικισμού της Αθήνας να ταξιδεύει νύχτα πάνω στα κύματα σαν επιτάφιος. Κινήσεις μυροφόρων. Υπαίθριοι χοροί με αναστεναγμούς σε αυλές και αλώνια αγωνιστών του ’21, όπως μας τις παραδώσανε τα σχέδια των φιλελλήνων ταξιδιωτών στις μεγάλες γιορτές της Χριστιανοσύνης. Κι ακόμη κράτησα ήχους αρχαίων οργάνων, κύματα που έρχονται από την Ιωνία και την Κύπρο και που φέρνουν αιώνες τώρα δάκρυα και αίματα, σφαγές και ξεριζωμούς ανθρώπων, θροΐσματα φύλλων, έρωτες, συναντήσεις και αποχωρισμούς και ελπίδες.

Ο Μάνος Ελευθερίου

Ας ευγνωμονούμε τον Σταύρο Ξαρχάκο γι’ αυτά τα «θεία δώρα» του κι ας θυμόμαστε πάντα τον Νίκο Γκάτσο σαν κάτι ακριβό που πέρασε από τη ζωή μας.