Lee Miller – To μοντέλο που έγινε μια τολμηρή φωτογράφος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου

Η Miller ανακαλύφθηκε στα 19 της χρόνια από τον ίδιο τον κληρονόμο των εκδόσεων Condé Nast, όταν την τράβηξε από το δρόμο καθώς ερχόταν ένα βιαστικό αυτοκίνητο καταπάνω της, στο Μανχάταν -και στη συνέχεια την έβαλε στο εξώφυλλο της Vogue. Όμως η Miller, που γεννήθηκε στο Poughkeepsie της Νέας Υόρκης το 1907, δεν αρκέστηκε να γίνει μούσα για τους άνδρες φωτογράφους.

Αντιθέτως, μετακόμισε στο Παρίσι, όπου βρέθηκε πίσω από το φακό και σπούδασε με τον υπερρεαλιστή φωτογράφο Man Ray, μέντορα και εραστή της. Η Μίλερ κατέκτησε γρήγορα τις τεχνικές πτυχές της φωτογραφίας και διακρίθηκε ανάμεσα στις λίγες γυναίκες φωτογράφους υψηλού προφίλ της εποχής ανοίγοντας το δικό της στούντιο στην Πόλη του Φωτός.

Εκεί φωτογράφισε βασιλικούς, λογοτεχνικές ελίτ, ακόμη και τη σαύρα-κατοικίδιο μιας γαλλικής κοσμικής προσωπικότητας, η οποία πλήρωσε 100 δολάρια για την εικόνα. Σύντομα, η Μίλερ στράφηκε στο φωτορεπορτάζ, παράγοντας τελικά μερικές από τις πιο πρωτοποριακές εικόνες του 20ού αιώνα για το περιοδικό, το εξώφυλλο του οποίου κάποτε κοσμούσε.

Οι στιγμές της Lee Miller – Δείτε το βίντεο 

«Σας επιβάλλω να πιστέψετε ότι αυτό είναι αληθινό»

Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, αγνοώντας τις προσωπικές προειδοποιήσεις των Αμερικανών διπλωματών να επιστρέψει στις ΗΠΑ, η Miller εντάχθηκε στον αμερικανικό στρατό. Έγραψε το χρονικό του πολέμου σε όλη την Ευρώπη, αποτυπώνοντας αξέχαστες εικόνες: Λονδρέζοι στρυμωγμένοι σε υπόγειους σταθμούς κατά τη διάρκεια του Blitz*, αιμόφυρτοι ασθενείς σε ένα συμμαχικό νοσοκομείο στη Νορμανδία.

(*Blitz ήταν το όνομα της επιχείρησης συστηματικού βομβαρδισμού της Βρετανίας από τους Γερμανούς, τη περίοδο Σεπτέμβριος 1940).

Η Miller ξεπέρασε τα όρια της Vogue: Σε μια εποχή που ο βομβαρδισμός του Λονδίνου το 1940 δεν άξιζε να αναφερθεί στις σελίδες της Vogue, η Miller φρόντισε ώστε οι εικόνες της να πάνε στο τυπογραφείο: Ήταν από τις πρώτους δημοσιογράφους που μπήκαν στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Νταχάου μετά την απελευθέρωσή του και έστειλε ένα μήνυμα με τις φωτογραφίες της στον εκδότη της: «Σας επιβάλλω να πιστέψετε ότι αυτό είναι αληθινό».

Μετά τον πόλεμο, εγκαταστάθηκε σε μια φάρμα στο Sussex, όπου καλλιτέχνες όπως ο Pablo Picasso και ο Jean Dubuffet ήταν τακτικοί επισκέπτες. Ωστόσο, η Miller αγωνίστηκε να βρει την αίσθηση του σκοπού της και ξεχάστηκε σε μεγάλο βαθμό, μέχρι που ανακαλύφθηκε ξανά ένας σωρός από φωτογραφίες της στη σοφίτα της, αρκετά χρόνια μετά το θάνατό της, το 1977.

Η Κέιτ Γουίνσλετ ως Lee Miller 

Και τώρα έρχεται στη μεγάλη οθόνη

Τώρα, μια ταινία μεγάλου μήκους βοηθάει στη διάσωση της Μίλερ από την Αφάνεια: Στην ταινία «Lee», η οποία έκανε πρεμιέρα στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Τορόντο τον Σεπτέμβριο του 2023, η Κέιτ Γουίνσλετ είναι μαγνητική στον πρωταγωνιστικό ρόλο και εμπνεύστηκε τόσο πολύ από την ιστορία της Miller που έγραψε τον πρόλογο για το Lee Miller: Photographs, ένα βιβλίο του γιου του Miller που κυκλοφόρησε τον περασμένο Οκτώβριο.

Το 2011 μια έκθεση, στη Μασαχουσέτη, γιόρταζε το έργο δύο υπερρεαλιστών καλλιτεχνών: Αρχικά εραστών και αργότερα φίλων. Η Elizabeth Lee Miller ήταν ηθοποιός, μοντέλο και πολεμική ανταποκρίτρια, η οποία είχε μια μεθυστική επίδραση στους εραστές της. Ένας από αυτούς τους εραστές ήταν ο αβανγκάρντ Αμερικανός καλλιτέχνης Man Ray. Ο έρωτάς του γι’ αυτήν παραλίγο να τον οδηγήσει στην τρέλα – αλλά και να εμπνεύσει μερικά από τα πιο γνωστά έργα του.

Ο Phillip Prodger, επιμελητής της έκθεσης, και ο γιος της Miller, Antony Penrose, μίλησαν τότε στην Jacki Lyden του NPR για την παθιασμένη σχέση της Miller και του Ray και την αγάπη που τους ένωσε και ενέπνευσε το έργο τους.

Η Lee Miller και ο άντρας της, Roland Penrose

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη Lee Miller Archives (@leemillerarchives)

«Το κίνημα των Σουρεαλιστών πήγαινε με τρομερή δύναμη, και ήταν έτοιμη γι’ αυτό, και αυτό γι’ αυτήν»

H Lee Miller φωτογραφημένη από τον Man Ray τo 1929 / Photo: Wikimedia Commons

Για την απίθανη πορεία της Miller να γίνει μοντέλο και τη μετάβασή της στην τέχνη

Prodger: «Επειδή η Lee Miller διασώθηκε από ένα φορτηγό στους δρόμους της Νέας Υόρκης από τον εκδότη Conde Nast, ανακαλύφθηκε ως μοντέλο μόδας. Ο Conde Nast την κοίταξε και είπε: «Θεέ μου, έχεις τα φόντα για ένα σπουδαίο μοντέλο». Και πριν το καταλάβει κανείς, βρέθηκε στο εξώφυλλο της Vogue».

»Αλλά όταν μια από τις εικόνες της δόθηκε με άδεια χρήσης στην Kotex Co., ξαφνικά διαπίστωσε ότι ήταν persona non grata στη βιομηχανία της μόδας και έπρεπε να βρει άλλη δουλειά. Επέστρεψε στην τέχνη και της συνέστησαν να γνωρίσει τον Man Ray. Ταξίδεψε στο Παρίσι, απροειδοποίητα -απλώς παρουσιάστηκε στην πόρτα του σπιτιού του- και τα υπόλοιπα είναι ιστορία. Λίγο αργότερα έγινε βοηθός του, και επίσης έγιναν εραστές εκείνη την εποχή».

«Επειδή η Lee Miller διασώθηκε από ένα φορτηγό στους δρόμους της Νέας Υόρκης από τον εκδότη Conde Nast, ανακαλύφθηκε ως μοντέλο μόδας»

Η Lee Miller για τη Vogue / Photo: Wikimedia Commons

Για την άνθιση του υπερρεαλισμού, στο Παρίσι, στα τέλη της δεκαετίας του 1920

Penrose: «Όταν η Lee έφτασε στο Παρίσι, ήταν, κατά κάποιον τρόπο, σουρεαλίστρια εδώ και αρκετό καιρό – πριν καν το κίνημα αποκτήσει όνομα – επειδή είχε αυτή την αποφασιστικότητα να συνεχίσει τη ζωή της απαλλαγμένη από τους περιορισμούς της κοινωνίας, εναντίον των οποίων οι σουρεαλιστές είχαν ήδη επαναστατήσει. Ήθελαν να δημιουργήσουν έναν νέο κόσμο που δεν θα διέπονταν από τη θρησκεία ή το νόμο ή οτιδήποτε άλλο.

»Το κίνημα των Σουρεαλιστών πήγαινε με τρομερή δύναμη, και ήταν έτοιμη γι’ αυτό, και αυτό γι’ αυτήν».

Η Lee Miller φοράει Digby Morton Suit London, Μεγάλη Βρετανία, 1941 / Photo: Public Domain

Για τη διάλυση του 1932 και την τέχνη που ενέπνευσε

Prodger: «Όταν ο Lee εγκατέλειψε τον Man, το 1932,, τον έριξε σε μια απελπιστική απόγνωση που εξέφρασε μέσω της τέχνης. Και έφτιαξε μερικά από τα πιο αξιομνημόνευτα έργα της καριέρας του εκείνη την περίοδο.

»Ένα από τα πιο διάσημα είναι ο υπέροχος μετρονόμος με το μάτι που χτυπάει. Το μάτι ήταν το μάτι της Lee Miller και η ιδέα πίσω από το έργο ήταν ότι θα κουρδίζατε τον μετρονόμο και θα παρακολουθούσατε το μάτι να χτυπάει μπρος-πίσω όσο αντέχατε. Στη συνέχεια, το σπάγατε με ένα σφυρί, και με κάποιο τρόπο, σπάζοντάς το, ξορκίζατε αυτή τη χαμένη αγάπη.

»Έκανε επίσης μια σειρά από πίνακες και αντικείμενα που σχετίζονται με τα χείλη της Lee Miller. Και πρέπει να πω ότι νομίζω ότι τα χείλη της Lee Miller έχουν γίνει πλέον τα πιο διάσημα χείλη στην ιστορία της τέχνης. Έφτιαξε έναν υπέροχο πίνακα που ονομάζεται l’Heure de l’Observatoire ή Οι εραστές. Κάθε μέρα για δύο χρόνια, λέει, ξυπνούσε και το πρώτο πράγμα που έκανε ήταν να συνεισφέρει σε αυτόν τον πίνακα. Και αυτό τον βοήθησε να ξεπεράσει την απώλεια».

«Η εμπειρία της φωτογράφισης στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν απολύτως βάναυση. Είδε μερικά από τα πιο άσχημα πράγματα που θα μπορούσε ποτέ να δει κανείς στα στρατόπεδα συγκέντρωσης στο Μπούχενβαλντ και στο Νταχάου ή στις γραμμές του μετώπου»

H Lee Miller στον πόλεμο / Photo: YouTube

Για τη συμφιλίωση και την αιώνια φιλία τους

Prodger: «Χρειάστηκαν μερικά χρόνια μετά τον χωρισμό για να ξανασυναντηθούν. Ήταν σε ένα πάρτι το 1937 που συναντήθηκαν και τελικά συμφώνησαν ότι τα πράγματα είχαν ηρεμήσει αρκετά ώστε να μπορέσουν να θάψουν το τσεκούρι και να ξαναγίνουν φίλοι.

»Νομίζω ότι αυτό που ήταν τόσο εκπληκτικό ήταν το βάθος της αγάπης που μοιράζονταν, ουσιαστικά μετά τον χωρισμό τους. Από το 1937 μέχρι το τέλος της ζωής τους, ο Man Ray και η Lee Miller παρέμειναν κοντά».

H Lee miller στη Vogue / Photo: YouTube

H Lee Miller κάνει μπάνιο στην μπανιέρα του Χίτλερ / Photo: YouTube

Για την μετέπειτα καριέρα της Miller ως φωτορεπόρτερ στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο

Penrose: «Αυτό που έγινε το χαρακτηριστικό, σουρεαλιστικό στυλ της ήταν αυτό που ονομάζω «η τυχαία εικόνα». Παίρνει μια φωτογραφία, ίσως, ενός καθημερινού γεγονότος και το κάνει με τέτοιο τρόπο ώστε να γίνει μια εικόνα που περιέχει «το θαυμαστό». Έτσι, ακόμη και όταν είναι πολεμική φωτογράφος στην Αλσατία, στη Γαλλία, εν μέσω των απολύτως απαράδεκτων συνθηκών εκεί, βρίσκουμε αυτές τις απολύτως ιδιόμορφες εικόνες ως μέρος του έργου της από εκείνη την περίοδο».

Prodger: «Η εμπειρία της φωτογράφισης στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν απολύτως βάναυση. Είδε μερικά από τα πιο άσχημα πράγματα που θα μπορούσε ποτέ να δει κανείς στα στρατόπεδα συγκέντρωσης στο Μπούχενβαλντ και στο Νταχάου ή στις γραμμές του μετώπου. Πιθανώς υπέφερε από αυτό που σήμερα θα ονομάζαμε διαταραχή μετατραυματικού στρες.

»Μέχρι το 1953, εγκατέλειψε ουσιαστικά τη φωτογράφηση. Κατρακύλησε στην κατάθλιψη, έγινε αλκοολική, και ο Man Ray το γνώριζε αυτό. Και της έστελνε δώρα με σκοπό να τη συνεφέρει, να προσπαθήσει να τη βγάλει από την κακοδαιμονία της».

Photo: Wikimedia Commons

Για την καθυστερημένη ανακάλυψη της τέχνης της Miller

Penrose: «Μόλις που ήξερα ότι ήταν φωτογράφος κατά τη διάρκεια της ζωής της. Ήταν τόσο μυστικοπαθής γι’ αυτό, και έκρυβε επίτηδες όλα τα έργα της στη σοφίτα της παλιάς αγροικίας μας… Έτσι, ήταν μια απόλυτη έκπληξη-βόμβα μετά τον θάνατο της Lee που πήγαμε στη σοφίτα και βρήκαμε όλη αυτή την απίστευτη δουλειά. Νομίζω όμως ότι πήρε συνειδητά την απόφαση να θάψει την καριέρα της, και αυτό ήταν εν μέρει αποτέλεσμα των πολεμικών της εμπειριών και εν μέρει αποτέλεσμα του μετατραυματικού της στρες».

Prodger: «Υπάρχει μια μακρά ιστορία γυναικών που δεν τους έχει αποδοθεί η θέση που τους αναλογεί στην ιστορία της τέχνης του 20ού αιώνα. Η Lee Miller έχει συχνά περιγραφεί ως η μούσα του Man Ray. Και παρόλο που ήταν μούσα, θέλαμε να επισημάνουμε ότι υπήρχε κάτι βαθύτερο και πιο σημαντικό. Ήταν και οι δύο ισχυροί καλλιτέχνες και τροφοδοτούσε ο ένας τον άλλον».