Αλέκος Παναγούλης: Εκείνος τόλμησε κι απότυχε, εμείς αποτύχαμε χωρίς να τολμήσουμε

Θέλω…

Θέλω να προσευχηθώ
με την ίδια δύναμη που θέλω να βλαστημήσω.

Θέλω να τιμωρήσω
με την ίδια δύναμη που θέλω να συγχωρήσω.

Θέλω να προσφέρω
με την ίδια δύναμη πούθελα στο ξεκίνημα.

Θέλω να νικήσω,
αφού δεν μπορώ να νικηθώ.

Ποίημα γραμμένο από τον Αλέκο Παναγούλη μετά την καταδίκη του, στις φυλακές.

Για τα ποιήματα του Παναγούλη, για τον άνθρωπο και τον αγωνιστή Παναγούλη, ο σπουδαίος Βασίλης Βασιλικός είχε γράψει τα εξής:

Στο βωμό της προσφοράς

«Θέλω να νικήσω, αφού δεν μπορώ να νικηθώ», γράφει ο Παναγούλης. Σ’ αυτό το «δεν μπορώ» συνοψίζεται όλη η τραγική μοίρα του Αλέκου. Είχε ζητήσει να τον εκτελέσουν κ’ εκείνοι δεν τόλμησαν. Θέλησαν τη δικτατορία τους τυπικά αναίμακτη. Έτσι προτίμησαν να τον καταδικάσουν στον αργό θάνατο. Μα ούτε και κάτω απ’ τις άθλιες συνθήκες της μακρόχρονης απομόνωσης «μπόρεσε» να νικηθεί. Απόδειξη είναι τα ποιήματα αυτά, κραυγές εμπιστοσύνης στον Άνθρωπο, και στον Αγώνα του.

Κι είναι, τα ποιήματα αυτά, συνέχεια της πράξης του: την εξηγούν, την πλαισιώνουν με το αγωνιστικό τους υπόβαθρο, την διαχωρίζουν από μια πράξη «δωρεάν», από μια πράξη «τυχαία». Όπως λεν ότι τα μάτια είναι ο καθρέφτης της ψυχής, έτσι και τα ποιήματα είναι ο καθρέφτης της πράξης. Και αστράφτει ο καθρέφτης: όλοι μας αναγνωριζόμαστε μέσα του με ντροπή. Μοιάζει με τα κοίλα εκείνα κάτοπτρα του Λούνα-Παρκ, όπου βλέπουμε το είδωλό μας παραμορφωμένο, μικρό, αλλοτριωμένο, κακάσχημο. Γιατί εκείνος τόλμησε κι απότυχε. Εμείς αποτύχαμε χωρίς να τολμήσουμε.

«Οι μεγάλες τόλμες είναι για τους τολμηρούς», είπε ένας ποιητής που τώρα σωπαίνει. Κ’ ένας άλλος που σωπαίνει κι αυτός έγραψε: «Κάθε δρόμος γεννιέται με το βήμα». Στη γενική αυτή σιωπή της άνεσης, έρχεται η φωνή του Παναγούλη να μας ξυπνήσει, εθνεγερτήρια: «Ήρεμα πατάνε τα ίδια βήματα/ στην ίδια στράτα/ δεν δείχνουν να κουράζουνται». Κι αλλού: «Αν χτυπήσουν την πόρτα μην ανοίξεις,/ όσο και να χτυπούν». Αφού οι βάρδοι κρυφτήκαν σαν τους τυφλοπόντικες, είναι για τα παληκάρια να πάρουν τη βάρδια τους, στο οριακό φυλάκιο της συνείδησης και της ρωμιοσύνης που τ’ αφήσαν αφρούρητο.

Την Κυριακή 17 Νοεμβρίου 1968, διά αποφάσεώς του που εκδόθηκε στις 8:30 μ.μ., το Έκτακτο Στρατοδικείο Αθηνών (υπό την προεδρία του εφέτου Παν. Βουγά) καταδίκασε δις εις θάνατον τον Αλέκο Παναγούλη (και, μεταξύ άλλων καταδικασθέντων, εις ισόβιον κάθειρξιν το δικηγόρο και μετέπειτα υπουργό των κυβερνήσεων του ΠΑΣΟΚ Λευτέρη Βερυβάκη) για την απόπειρα δολοφονίας του δικτάτορα Γεωργίου Παπαδόπουλου στις 13 Αυγούστου 1968.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 19.11.1968, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Ο πολιτικός και ποιητής Αλέκος Παναγούλης υπήρξε μια από τις κορυφαίες μορφές του αντιδικτατορικού αγώνα.

Ο Παναγούλης έφυγε από τη ζωή τις πρώτες πρωινές ώρες της Πρωτομαγιάς του 1976, σε ηλικία 37 ετών.

Ο Αλέκος Παναγούλης και η Οριάνα Φαλάτσι την ημέρα όπου πρωτογνωρίστηκαν, στα τέλη Αυγούστου του 1973 (πηγή: «Ο ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ», 6.5.1976, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»)