Ν. Γ. Πεντζίκης: Ταπείνωση και ευγνωμοσύνη

Στις 17/30 Οκτωβρίου 1908 γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη ο εκλεκτός πεζογράφος, ποιητής και αυτοδίδακτος ζωγράφος Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης (Ν. Γ. Πεντζίκης).

Ο Ν. Γ. Πεντζίκης ήταν το στερνοπούλι και το μοναδικό αγόρι της εύπορης αστικής οικογένειας του φαρμακοποιού Γαβριήλ και της διδασκάλισσας Μαίρης Πεντζίκη (μία από τις αδελφές του, η Χρυσούλα, έγινε αργότερα γνωστή ως η ποιήτρια Ζωή Καρέλλη).

Κύρια χαρακτηριστικά του πολύμορφου έργου του Πεντζίκη, ο οποίος ανήκει χρονολογικά στην περίφημη γενιά του ’30, είναι η ευρεία θεματική, η συνειρμική γραφή, η συχνή χρήση του εσωτερικού μονολόγου και της μεταφοράς, η θρησκευτική προσήλωση και η μεγάλη αγάπη του για τη γενέτειρά του.

Ο Ν. Γ. Πεντζίκης απεβίωσε στις 13 Ιανουαρίου 1993 συνεπεία καρδιακής ανακοπής.

Το 2007 κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Ίνδικτος» το βιβλίο του Ν. Γ. Πεντζίκη Προς εκκλησιασμό (η πρώτη έκδοση του συγγράμματος αυτού είχε γίνει το 1970 από το Πατριαρχικό Ίδρυμα Πατερικών Μελετών, που εδρεύει στη Θεσσαλονίκη). Την εν λόγω (τρίτη) έκδοση είχε κληθεί τιμητικώς να προλογίσει ο μακαριστός Αρχιεπίσκοπος Αυστραλίας Στυλιανός (1935-2019), που υπήρξε φίλος «του αειμνήστου Κυρ-Νίκου Γαβριήλ Πεντζίκη». Στο προλογικό αυτό κείμενό του ο Αυστραλίας Στυλιανός (Αρχιεπίσκοπος Αυστραλίας από το 1975 έως το 2019) ανέφερε, μεταξύ πολλών άλλων, τα εξής:

Ο Πεντζίκης υπήρξε και θα παραμείνει για πάντα διαπρύσιος Υμνογράφος τής εν Θεώ ειρήνης. Ο πιο κατανυκτικός ομολογητής της Ορθοδόξου Πίστεως, στον 20ό αιώνα της πρωτοφανούς απιστίας και πνευματικής παρακμής. Τον χαρακτήρισα θεολογικώτερα σε άλλο μου κείμενο ως τον «Ομολογητή της Ογδόης Ημέρας».

Εν τούτοις φοβούμαι ότι, όσες φορές και αν επανέρχομαι στα δύσβατα «μονοπάτια» (τι φοβερή κυριολεξία για τους Πεντζικικούς δολίχους!) του ματωμένου δρόμου που χάραξε ανάμεσά μας, σε μια γλώσσα δε ακριβώς ειπείν αμετάφραστη, πάντοτε θα ξανάρχεται στα χείλη μας το θαυμαστικό δίλημμα που ο ίδιος έθεσε ως επιγραφή στο μυστήριο του ανθρωπίνου προσώπου, με τον τίτλο «Ο κύριος Πώς να τον πούμ’»!

Το ανθρωπολογικό δίλημμα, που κατ’ ουσίαν είναι το χριστολογικό δίλημμα, δεν θα μπορούσε να το οικειωθεί ο Πεντζίκης τόσο δημιουργικά και πρωτότυπα, αν δεν ήταν πλήρως και εθελουσίως «εξουθενωμένος» από ταπείνωση και ευγνωμοσύνη. Αυτές οι δύο ιδιότητες, που εξ ορισμού βρίσκονται στους αντίποδες του νεωτέρου ανθρώπου, σηματοδότησαν διά παντός το μυθικό κλίμα στο οποίο πυργώθηκε, ασυμβίβαστος κυματοθραύστης κατά παντός ορθολογισμού ή άγονου ρομαντισμού, ο εκ πλουσίων πένης, δούλος του Χριστού, Νικόλαος Γαβριήλ Πεντζίκης. Οδηγούμαστε λοιπόν συνειρμικά προς το απολυτίκιο του προστάτου του Αγίου Νικολάου, Επισκόπου Μύρων της Λυκίας και θαυματουργού, ο οποίος ακριβώς αξιώθηκε να αποκτήσει «τη ταπεινώσει τα υψηλά, τη πτωχεία τα πλούσια».

[…]

Προσκύνηση τιμίων λειψάνων στο Πρωτάτο, Μάιος 1984 (πηγή: «Προς εκκλησιασμό», εκδόσεις «Ίνδικτος», Αθήνα, 2007)

Συγκεφαλαιώνοντας την πρωτοφανή αυτή ευρύτητα στην οποία απλώθηκε [ο Πεντζίκης], σαν να ήταν ολόκληρος ένα απέραντο «υγρό στοιχείο» που ζητούσε να συμπαρασύρει «προς εκκλησιασμόν» όλους και όλα, θα μπορούσαμε να ονομάσουμε την «τεχνική» του (αν μπορούσε κανείς να δέσει τον Πεντζίκη σε μία «τεχνική») «ευλαβείς εξισώσεις».

Αρνούμενος δηλαδή την «ατομική πτυχή», που την είδε να απουσιάζει θριαμβικά (!) ιδιαιτέρως στο ασπόνδυλο «σφουγγάρι», μπορούσε να εξισώνει την διάλυση με την σύνθεση, το άρρεν με το θήλυ, την χαρά με την λύπη, τον θάνατο με την ζωή, την μνήμη με την λήθη, την απόσβεση με την ολοκλήρωση.

Ας είναι αιωνία η μνήμη του. Μας εδίδαξε όσα δεν χωρούν στο κοινό Αλφάβητο!