Η κοινή επιστολή διεθνών και εθνικών ενώσεων τύπου και οργανισμών συλλογικής διαχείρισης προς τον πρωθυπουργό, με αίτημα τη λήψη δίκαιης και αποτελεσματικής αμοιβής από τις ψηφιακές πλατφόρμες για την εκμετάλλευση ειδησεογραφικού περιεχομένου, επαναφέρει στο επίκεντρο το μείζον ζήτημα της κυριαρχίας και της (ανάγκης) ρύθμισης των ψηφιακών πλατφορμών.

Οι πλατφόρμες αυτές έχουν δημιουργήσει νέα επιχειρηματικά μοντέλα και πηγές εσόδων που βασίζονται – εκτός των άλλων – στην (επανα)χρησιμοποίηση του έργου των εκδοτών για την αύξηση της διάδρασης  με τους χρήστες τους, συχνά χωρίς άδεια, αμοιβή ή διαφανείς όρους συνεργασίας. Το κρίσιμο ερώτημα, ωστόσο, είναι ποιος καρπώνεται τελικά την οικονομική αξία που παράγεται από την ενημέρωση στην ψηφιακή εποχή και πώς θα διασφαλιστεί ότι η αξία της πληροφορίας επιστρέφει σε εκείνους που την παράγουν.

Μία προσπάθεια εξισορρόπησης αυτής της σχέσης σε ευρωπαϊκό επίπεδο επιχειρείται με την Οδηγία 2019/790 που ενσωματώθηκε (με αρκετή καθυστέρηση) στο εθνικό δίκαιο με τον Ν.4996/2022 και προβλέπει την αμοιβή των εκδοτών από τους παρόχους υπηρεσιών της κοινωνίας της πληροφορίας. Εντούτοις, η πιθανολογούμενη εξαίρεση των «έμμεσων κερδών» των μεγάλων πλατφορμών από τη βάση υπολογισμού της αμοιβής των εκδοτών έχει προκαλέσει σωρεία αντιδράσεων, καθώς αναμένεται να επιφέρει  δραστική μείωση των αμοιβών.

Από την άλλη πλευρά οι τεχνολογικοί κολοσσοί αντιτείνουν ότι οι εκδότες ήδη αποκομίζουν σημαντικά οφέλη, καθώς η παρουσία αποσπασμάτων ή συνδέσμων των ειδησεογραφικών άρθρων στις μηχανές αναζήτησης και τα κοινωνικά δίκτυα προσφέρει δωρεάν προβολή στους εκδότες και αυξάνει την επισκεψιμότητα προς τις ιστοσελίδες τους. Υποστηρίζουν ακόμη πως τα βασικά τους έσοδα δεν προέρχονται άμεσα από την ειδησεογραφία και συνεπώς, η ένταξη των έμμεσων κερδών στον υπολογισμό της αμοιβής είναι υπερβολική. Τέλος, προειδοποιούν ότι η επιβολή υψηλών αμοιβών μπορεί να οδηγήσει σε μείωση των διαθέσιμων ειδησεογραφικών πηγών στις πλατφόρμες τους, άρα και σε περιορισμό της πρόσβασης των πολιτών στην πληροφόρηση.

Ποιος έχει δίκιο και ποιος άδικο εν προκειμένω; Μπορεί να υπάρξει πράγματι περιθώριο ουσιαστικής διαπραγμάτευσης απέναντι σε έναν ψηφιακό Γολιάθ;  Καθοριστικής σημασίας στο σημείο αυτό παραμένει η βούληση του ίδιου του νομοθέτη, όπως αναδεικνύεται μέσα από τις αιτιολογικές σκέψεις της Οδηγίας 2019/790. Η συλλογιστική είναι σαφής και συνάμα απλή: ο ελεύθερος και πολυφωνικός Τύπος διασφαλίζει την πρόσβαση των πολιτών στην ενημέρωση και συμβάλλει καθοριστικά στην ορθή λειτουργία της δημοκρατικής κοινωνίας. Για να συμβεί αυτό, προϋπόθεση είναι η βιωσιμότητα του εκδοτικού κλάδου και η διασφάλιση της διαθεσιμότητας αξιόπιστων πληροφοριών. Η άνευ όρων εκμετάλλευση των εκδόσεων τύπου από παρόχους υπηρεσιών της κοινωνίας της πληροφορίας μπορεί να υπονομεύσει τις επενδύσεις που πραγματοποιούνται από τους εκδότες τύπου για την παραγωγή ποιοτικού περιεχομένου.

Η πρωτοβουλία αυτή αποκτά, συνεπώς, έναν βαθύτερο συμβολισμό. Δεν αφορά μόνο τη διεκδίκηση δικαιωμάτων των εκδοτών, αλλά την υπεράσπιση της ίδιας της ανεξαρτησίας της δημοσιογραφίας και της ενημέρωσης, ως δημόσιο αγαθό, στην ψηφιακή εποχή. Οταν το οικοσύστημα της ενημέρωσης αποδυναμώνεται και η προοπτική του εκδοτικού κλάδου τίθεται υπό αμφισβήτηση, η κοινωνία γίνεται πιο ευάλωτη σε παραπληροφόρηση, προπαγάνδα και αδιαφάνεια. Η σύγκρουση, λοιπόν, δεν είναι οικονομική· είναι πρωτίστως πολιτική και θεσμική και καλούμαστε να κάνουμε μία θεμελιώδη επιλογή. Το ποιος θα αμείβεται για την αξία που παράγει η ενημέρωση θα κρίνει όχι μόνο την οικονομική βιωσιμότητα των εκδοτών τύπου, αλλά και την ποιότητα της δημοκρατίας μας.

*Ο Απόστολος K. Βόρρας είναι διδάκτωρ Τεχνητής Νοημοσύνης και Προσωπικών Δεδομένων του Πανεπιστημίου Αιγαίου

Premium έκδοση ΤΑ ΝΕΑ

Ειδήσεις Σήμερα: