Σημαντικές ήταν οι αρμοδιότητες της λεγόμενης Βουλής των Πεντακοσίων, η οποία προέβαινε μεταξύ άλλων στην κατάρτιση των προβουλευμάτων, δηλαδή των προκαταρκτικών σχεδίων νόμων ή αποφάσεων που υποβάλλονταν στην Εκκλησία του Δήμου προς κύρωση (μετά την ψήφισή τους ονομάζονταν βουλεύματα). Στη Βουλή ήταν παρούσες δι’ αντιπροσώπων όλες οι περιοχές της Αττικής, δεδομένου ότι καθεμία από τις δέκα φυλές έστελνε κάθε χρόνο στο εν λόγω νομοπαρασκευαστικό σώμα πενήντα βουλευτές (κληρωτά μέλη ηλικίας 30 ετών και άνω, με χρονικούς περιορισμούς ως προς τη θητεία τους). Την προεδρία της Βουλής ασκούσε εκ περιτροπής η εκάστοτε πρυτανεύουσα φυλή (η πρώτη εξ αυτών οριζόταν με κλήρο κατά την έναρξη κάθε έτους). Η θητεία της (πρυτανεία) διαρκούσε πέντε εβδομάδες (35-36 ημέρες), τα δε μέλη της, οι ονομαζόμενοι πρυτάνεις, που σιτίζονταν δημοσία δαπάνη στο Πρυτανείο (Θόλο), ήταν υπεύθυνα για τη σύγκληση της Βουλής των Πεντακοσίων στο Βουλευτήριο και της Εκκλησίας του Δήμου στο λόφο της Πνύκας. Επίσης, ήταν αρμόδια για την κατάρτιση του προγράμματος, της ημερήσιας διάταξης της συνέλευσης των Αθηναίων στην Πνύκα.

Η Εκκλησία του Δήμου ήταν το κυρίαρχο πολιτειακό όργανο της αθηναϊκής δημοκρατίας, καθώς σε αυτό λαμβάνονταν όλες οι αποφάσεις που αφορούσαν τα μείζονα ζητήματα, αυτά στα οποία διακυβευόταν το δημόσιο συμφέρον: τη νομοθεσία, την οικονομία, την άμυνα και την εξωτερική πολιτική της περιώνυμης πόλης-κράτους των Αθηνών. Σε αυτήν είχαν δικαίωμα ισότιμης συμμετοχής όλοι οι ενήλικοι (άνω των 18 ετών) πολίτες, από όλους τους δήμους της Αττικής. Ο πολίτης είχε κατά τη διάρκεια των συνελεύσεων το δικαίωμα όχι μόνο να ψηφίσει δι’ ανατάσεως της χειρός (χειροτονία), αλλά και να εκφωνήσει λόγο, να μιλήσει μετά της αυτής ελευθερίας και καθαρότητας στην έκφραση της σκέψης (ισηγορία, ισότητα δικαιωμάτων λόγου). Η παρρησία, αυτή η θαρραλέα και ειλικρινής έκφραση γνώμης, συνιστούσε κατ’ ουσίαν μια ηθική υποχρέωση, γι’ αυτό και προτάσεις δεν έκαναν μόνο γνωστά πολιτικά πρόσωπα, αλλά και απλοί πολίτες, που κατονομάζονταν μάλιστα σε σχετικές επιγραφές. Τα ψηφίσματα, δηλαδή οι αποφάσεις που λαμβάνονταν από την Εκκλησία του Δήμου με βάση την αρχή της πλειοψηφίας (ακριβέστερα, προτάσεις επικυρωθείσες και περιβληθείσες το κύρος και τη μορφή νόμου διά της ψήφου της Εκκλησίας του Δήμου), εκδίδονταν είτε μόνο στο όνομα του Δήμου είτε στο όνομα της Βουλής και του Δήμου (έδοξεν τω δήμω ή έδοξεν τη βουλή και τω δήμω).

*Στη φωτογραφία του παρόντος άρθρου, η Αρχαία Αγορά των Αθηνών και ο περιβάλλων χώρος (α’ μισό του 4ου αιώνα π.Χ.).

Η ελληνική γλώσσα στο διάβα του χρόνου: Το ειδικό λεξιλόγιο της δημοκρατίας (Μέρος Α’)

Ειδήσεις Σήμερα: