Όταν η Χούντα πίεζε για διαγραφές φοιτητών και ο Δημήτρης Μαρωνίτης έγραφε για μια «Μικρή Αντιγόνη» στα Γιάννενα

Το τελευταίο διάστημα η κυβέρνηση έχει επαναφέρει στο προσκήνιο την ανάγκη για διαγραφές φοιτητών και φοιτητριών όταν εμπλέκονται σε «επεισόδια», φτάνοντας μέχρι του σημείου να ακουστούν φωνές για «αυτόματες» διαγραφές, παρότι η συνταγματική μας τάξη «αυτόματες» ποινές δεν προβλέπει.

Δεν είναι μόνη φορά που οι διαγραφές ή αποβολές φοιτητών κυριαρχούσαν στην επικαιρότητα. Στη διάρκεια της δικτατορίας ορισμένες από τις παραπομπές φοιτητών ενώπιων των πειθαρχικών συμβουλίων είχαν πάρει μεγάλη δημοσιότητα, καθώς αποτέλεσαν τμήμα της συνολικότερης κατασταλτικής αντιμετώπισης του αντιδικτατορικού φοιτητικού κινήματος.

Ας μην ξεχνάμε ότι ήδη από το 1969 ήταν σε ισχύ το Νομοθετικό Διάταγμα 93, που ανάμεσα στα άλλα όριζε ότι ένας φοιτητής μπορούσε να αντιμετωπίσει πειθαρχικά μέτρα εάν: «ἐπιδιώκῃ τὴν ἐφαρμογὴν ἰδεῶν ἐχουσῶν ὡς ἔκδηλον κοπὸν τὴν δι’ οἱουδήποτε μέσου ἀνατροπὴν τοῦ κρατοῦντος κοιωνικοῦ καθεστῶτος ἢ ἐνεργῇ ὑπὲρ τῆς ἐπιβολῆς αὐτῶν προτηλυτισμὸν ἢ διαδίδῃ καθ᾽ οἰονδήποτε τρόπον καὶ δι’ οἰουδήποτε μέσου τοιαύτας ἰδέας ἢ προπαγανδίζῃ ἰδέας ὀργανώσεων επιδιωκουσῶν τὴν πόσπασιν μέρους ἐκ τοῦ ὅλου τῆς Ἐπιιρατείας ἢ αἱ πράξεις αὐτοῦ καὶ ἡ ἐν γένει διαγωγή του μαρτυροῦν, ὅτι οὗτος δὲν ἐμφορεῖται ἀπὸ τὸ ἁρμόζον καὶ μὲ τὁ ὑφιστάμενον πολιτειακὸν ἢ κοινωνικὸν καθεστὼς συμβιβαζόμενον πνεῦμα καὶ μὲ τὰ ἐθνικὰ ἰδεώδη».

Επιπλέον, το ίδιο νομοθετικό διάταγμα προέβλεπε την διαρκή αποβολή για όποιον φοιτητή είχε καταδικαστεί για αδικήματα που αφορούσαν την ασφάλεια του καθεστώτος:

«Ἡ ἐπί τινι τῶν ὑπὸ τῆς κειμένης νομοθεσίας τῆς ἀφορούσης εἰς τὴν ἀσφάλειαν τοῦ κοινωνικοῦ καθεστῶτος προβλεμένων ἀδικημάτων καταδίκη τοῦ φοιτητοῦ, συνεπάγεται τὴν ποινὴν τῆς ἀπὸ τοῦ Πανεπιστημίου διαρκοῦς ἀποδολῆς. ἐπιελλομένην ὑπὸ τῆς Συγκλήτου ἅμα τῇ καθ᾽ οἱονδήποτε τρόπον γνωστοποιήσει αὐτῇς τῆς καταδίκης καὶ ἀνεξαρτήτως τῆς διαρκείας τῆς ὑπὸ τοῦ Ποινικοῦ Δικαστηρίου καταγιγνωσκομένης ποινῆς. Ὁμοίως καὶ ἡ ἐκτόπισις αὐτοῦ πέραν τοῦ ἑξαμήνου διὰ λόγους δημοσίας ἀσφαλείας ἐν γένει συνεπάγετα πειθαρχικὴν ποινὴν ἐξικνουμένην κατὰ τὴν βαρύτητα τοῦ λόγου τῆς ἐκτοπίσεως μέχρι καὶ τῆς ποινῆς τῆς διαρκοῦς ἀποβολήε ἐς ἐπιβαλλομένης κατὰ τὴν αὐτὴν διαδικασίαν. Ἡ ὑπὸ τῶν παρ. 1 καὶ 2 τοῦ παρόντος ἄρθρου προβλεπομένη ποινὴ τῆς  διαρκοῦς ἀποβολῆς δύναται δι’ ἀποφάσεως τοῦ Ὑπουργοῦ Εθνικής Παιδείας καὶ Θρησκευμάτων νὰ μετατραπῇ εἰς ὁριστικόν ἀποκλεισμὸν ἐκ πάντων τῶν ἀνωτάτων Ἐκπαιδευτικῶν Ιδρυμάτων τῆς χώρας.

Έτσι για παράδειγμα οι αναγνώστες των ΝΕΩΝ της Πέμπτης 17 Ιουνίου 1971 διάβαζαν για την είδηση ότι η Σύγκλητος του Πανεπιστημίου Αθηνών είχε επιβάλει την ποινή της διαρκούς αποβολής σε τρεις φοιτητές και μία φοιτήτρια του Ιδρύματος «δι’ αντεθνικήν δράσιν». Και οι τέσσερις ήταν ήδη καταδικασμένοι από τα έκτακτα στρατοδικεία, δύο μάλιστα παρέμεναν κρατούμενοι, ενώ οι δύο είχαν αποφυλακισθεί.

Ήταν η Αφροδίτη (Φρίντα) Λιάπα, φοιτήτρια της Φιλοσοφικής, μετέπειτα σπουδαία σκηνοθέτιδα, σεναριογράφος, κριτικός και λογοτέχνης. Ο Στέργιος Κατσαρός, φοιτητής της Φυσικομαθητικής, που ήταν ακόμη φυλακισμένος, έχοντας καταδικαστεί για την υπόθεση της «Λαϊκής Πάλης» στη Θεσσαλονίκη, και που αργότερα θα μιλήσει για την διαδρομή του στο βιβλίο «Εγώ ο προβοκάτορας, ο τρομοκράτης», o Βασίλης Γκόγκογλου, φοιτητής της Ιατρικής και ο Γιάννης Καούνης, φοιτητής της Νομικής.

Στην ίδια συνεδρίασα συζητήθηκαν, αλλά για διάφορους λόγους δεν πάρθηκαν αποφάσεις, οι αποβολές και άλλων φοιτητών του Πανεπιστημίου Αθηνών, που είχαν καταδίκες για αντιδικτατορική δράση: του Νίκου Κωνσταντόπουλου, του Χαράλαμπου Γεωργούλα, του Πέτρου Καπαγέρωφ και του Αριστείδη Μανωλάκου. Την επόμενη μέρα αποφασίστηκε άλλη μια διαρκής αποβολή, του φοιτητή Χρήστου Γιαννακέα και μία διετής αποβολή, του Θανάση Παπαρήγα.

Οι περιπτώσεις αυτές δεν ήταν οι μόνες. Μια άλλη περίπτωση, αφορούσε την παραπομπή, τον Δεκέμβριου του 1972, της Πόπης Βουτσινά και του Σταύρου Κουρεμένου στο πειθαρχικό συμβούλιο του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, πάλι με βάση τις διατάξεις του Ν.Δ. 93/1969. Το «αδίκημα» της Βουτσινά ήταν ότι τοιχοκόλλησε ένα χαρτί διαμαρτυρίας για τον εμπαιγμό των φοιτητών από το διορισμένο από τη χούντα Διοικητικό Συμβούλιο για τις φοιτητικές εκλογές-παρωδία. Για αυτό τον λόγο παραπέμφθηκε στο Πειθαρχικό με το ερώτημα της οριστικής αποπομπής από το Πανεπιστήμιο. Μαζί παραπέμφθηκε και ο Σταύρος Κουρεμένος που έσκισε το ψηφοδέλτιο και κατήγγειλε την διαδικασία.

Η συνεδρίαση του Πειθαρχικού θα γίνει τελικά στις 2 Φεβρουαρίου 1973 και η Βουτσινά θα απαλλαγεί από τις όλες σχεδόν τις κατηγορίες εκτός μίας και θα καταδικαστεί μόνο σε «βαριά επίπληξη». Λίγους μήνες αργότερα θα συλληφθεί και θα βασανιστεί στο ΕΑΤ-ΕΣΑ. Δεν θα μιλήσει ποτέ για τα βασανιστήρια που υπέστη. Θα παραμείνει ενεργή και μαχητική και θα «φύγει» πρόωρα το 1999.

Η υπόθεση είχε προκαλέσει μεγάλο ενδιαφέρον, έτσι ώστε μάλιστα το τότε καθημερινό ΒΗΜΑ την είχε πρωτοσέλιδη, ενώ παρέθεσε και αποσπάσματα της απολογίας της Βουτσινά που τόνισε ότι: «Δεν ανακαλώ τίποτε, εμμένω στη στάση μου και μου φαίνεται παράλογο εντελώς που περνώ Πειθαρχικό για αυτό τον λόγο». Υπέρ της είχαν μιλήσει ο Καθηγητής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Μανόλης Παπαθωμόπουλος και τέσσερις συμφοιτητές της: ο Νίκος Ράπτης, ο Πέτρος Ευθυμίου, ο Μιχάλης Καραχάλιος και η Στέλλα Μεζίλη.

Λίγες μέρες μετά, στις 5 Φεβρουαρίου 1973, γίνεται απολογούνται 12 φοιτητές της ΑΣΟΕΕ: Δ. Παπαχρήστος, Μ. Μπαλαούρας, Α. Λουλουδάκης, Μ. Μπαστάκης, Θ. Βλάχος, Κ. Μαργαρώνης, Ε. Μαρώλιας, Ν. Μπονέλης, Π. Ξανθόπουλος, Ζωή Παλούκα, Θ. Τσιμπίδης, Ε. Χονδρόπουλος. Στο απολογητικό τους υπόμνημα σημειώνουν: «Και γίνεται προδοσία όταν η αλήθεια μεταφέρεται από φοιτητικά χείλη; Κι είναι αντεθνικό σαν συλλογάσαι ελεύθερα την ΑΛΗΘΕΙΑ και ΜΟΝΟ αυτήν;». Η μέρα της απολογίας τους γίνεται ημέρα μεγάλης κινητοποίησης και η είδηση την επομένη είναι πρωτοσέλιδη στο ΒΗΜΑ.

Λίγες μέρες μετά ο Δημήτρης Μαρωνίτης γράφει με αφορμή την απολογία της Βουτσινά και των 12 της ΑΣΟΕΕ μια συγκλονιστική επιφυλλίδα στο ΒΗΜΑ με τίτλο «Η μικρή Αντιγόνη και ο Χορός των Δώδεκα».

Γράφει ο Μαρωνίτης: «Η επιφυλλίδα αυτή αφιερώνεται στους φοιτητές: οι αγώνες τους, το θάρρος και η φρόνησή τους, οι θυσίες και το ήθος τους αποτελούν το πιο ευοίωνο σημάδι στα τελευταία έξι χρόνια. Και μόνο το γεγονός ότι η βιολογική και πνευματική φρεσκάδα τους σαρώνει ήδη στις πρώτες σελίδες των εφημερίδων τη σκηνοθεσία άλλων «συναρπαστικών» ειδήσεων, δείχνει πως το χωράφι άρχισε να οργώνεται, η σπορά δεν θα αργήσει, και όταν κάποτε φτάσει ο καιρός του θερισμού, θα ξέρουμε σε ποιους χρωστάμε τον καρπό»

Ειδικά για τη Βουτσινά ο Μαρωνίτης σημειώνει: «Ντρέπομαι να μεταγράψω τον επίλογο της Βουτσινά· τη σφραγίζει και της ανήκει απόλυτα. Ο αιχμηρός λόγος της δείχνει το χάσμα που χωρίζει το δικό της ύφος από το ύφος του πρύτανή της: εκείνος κακέκτυπο του Κρέοντα· εκείνη μια μικρή Αντιγόνη. Θα αισθάνονται, υποθέτω, ησυχασμένοι άξιοι δάσκαλοι σαν τον Κοκκινόπουλο και τον Παπαθωμόπουλο. Όσο για μένα, συχνά συλλογιζόμουνα τον τελευταίο καιρό πως ίσως πιο άμεση και πιο πειστική αναίρεση κάθε ολοκληρωτισμού είναι η δροσιά ενός νεανικού κορμιού, που κυκλοφορεί ατίθασα ανάμεσα στις στημένες κρεατομηχανές. Η κοπέλα από τα Γιάννενα έδωσε πρόσωπο σε αυτό το φάντασμα».

Ενώ συγκρίνοντας την ανακοίνωση της Συγκλήτου της ΑΣΟΕΕ και την απολογία των «δώδεκα» υπογραμμίζει: «Η διαφορά ανάμεσα στην κάμψη και την ανάταση, την υποτελή έκφραση και τον ελεύθερο λόγο, την περιδεή αυτοσυντήρηση και την έκθετη αυτοθυσία βγαίνει ανάγλυφα από τις δύο αυτές σφραγίδες».