Μεταλλεία Σερίφου: 107 χρόνια από την αιματηρή απεργία που συνέβαλε στο να καθιεωρωθεί το 8ωρο

Σήμερα, 21 Αυγούστου 2023, συμπληρώθηκαν 107 χρόνια από τα βίαια κι αιματηρά γεγονότα στα μεταλλεία Σερίφου. Πρόκειται για την απεργία των εργαζομένων που οδήγησε ουσιαστικά στην καθιέρωση της οκτάωρης εργασίας, κάτι που, όπως φαίνεται, τίθεται και πάλι υπό διακύβευση στο σύγχρονο εργασιακό τοπίο.

Το 1916, ήδη από την 7η Αυγούστου και αφού είχαν σημειωθεί δεκάδες θάνατοι μεταλλωρύχων μέχρι τότε, κάτι που είχε οδηγήσει σε σειρά διαβημάτων και σχετικών υπομνημάτων προς τα εμπλεκόμενα αρμόδια υπουργεία, ξεκίνησε απεργία.

Οι μεταλλωρύχοι συνασπίστηκαν και συνέστησαν σωματείο, προκειμένου να αντιμετωπίσουν την αυθαιρεσία του εργοδότη τους, γερμανού Γρόμαν, ζητώντας επίσης την καθιέρωση οκτώ ωρών ημερήσιας εργασίας, καθώς και μέτρα προστασίας της ζωής και της σωματικής τους ακεραιότητα σ’ αυτές δύσκολες συνθήκες εργασίας που βίωναν.

Οι αγώνες τους ήταν από τους πιο σημαντικούς σε εκείνα τα πρώτα βήματα του ελληνικού εργατικού κινήματος.

Οι απεργιακές κινητοποιήσεις και η προσπάθεια καταστολής

Η αφορμή για τα γεγονότα που επακολούθησαν, δίνεται όταν οι εργαζόμενοι αρνούνται να φορτώσουν το καράβι «Μανούσι» από την Άνδρο. Το πλοίο είχε έρθει να παραλάβει σιδηρομετάλλευμα. Στις 21 Αυγούστου, λοιπόν του 1916, μεταβαίνει στη Σέριφο απόσπασμα 12 χωροφυλάκων, με επικεφαλής τον υπομοίραρχο Χρυσάνθου.

Στόχος τους είναι να καταπνίξουν την απεργία. Ξεκινούν βιαιοπραγίες και η αστυνομία φυλακίζει την ηγεσία του σωματείου των μεταλλωρύχων. Οι απεργιακές κινητοποιήσεις λαμβάνουν χώρα στην παραλία Μεγάλο Λιβάδι, όπου και βρίσκονται οι εγκαταστάσεις εξόρυξης και φόρτωσης των μεταλλευμάτων, καθώς και το κτίριο της διοίκησης της εταιρείας που εκμεταλλεύεται τα μεταλλεία.

Το τελεσίγραφο και τα βίαια γεγονότα

Η χωροφυλακή δίνει τελεσίγραφο στους απεργούς να φορτώσουν το καράβι με το μετάλλευμα εντός πέντε λεπτών. Η προθεσμία εκπνέει και οι αρχές εξαπολύουν πυρά εναντίων των εργαζόμενων που απεργούσαν και δεν υπάκουσαν στις εντολές της. Πρώτος νεκρός πέφτει ο Θεμιστοκλής Κουζούπης και στη συνέχεια υπάρχουν άλλα τρία θύματα.

Οι απεργοί αντιδρούν, γενικεύονται τα αιματηρά επεισόδια και επεκτείνονται με τη συμμετοχή σε αυτά γυναικών και παιδιών. Ο τελικός απολογισμός είναι δύο χωροφύλακες νεκροί και δέκα τραυματίες. Ο υπομοίραρχος Χρυσάνθου λιθοβολήθηκε –ο τοπικός θρύλος λέει από μια γυναίκα- μέχρι θανάτου, ενώ σκοτώθηκε και ο αστυνόμος Σερίφου, Τριανταφύλλου.

Στη συγκρότηση του σωματείου των μεταλλωρύχων είχε διαδραματίσει σημαντικό ρόλο ο συνδικαλιστής Κωνσταντίνος Σπέρας, που αργότερα θα ακολουθήσει μια αντίστροφη ιδεολογική διαδρομή.

Η Σέριφος και η εκμετάλλευση των μεταλλείων

Τα μεταλλεία της Σερίφου συνέχισαν τη λειτουργία τους μέχρι το 1964. Οι κληρονόμοι του Αιμίλιου Γρόμαν είχαν αποχωρήσει και είχαν κατευθυνθεί για αντίστοιχη δραστηριοποίηση στην Αφρική. Το νησί είναι γνωστό για τη μεταλλευτική του δραστηριότητα από την αρχαιότητα και συνεχίστηκε ακόμη και επί Ενετοκρατίας.

Η έναρξη λειτουργίας και εκμετάλλευσης των μεταλλείων της Σερίφου τοποθετείται στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα. Η πρώτη άδεια εκμετάλλευσης των μεταλλείων της Σερίφου δόθηκε το 1869, με βασιλικό διάταγμα του Οθωνα στην «Ελληνική Μεταλλευτική Εταιρεία» που αφορούσε την εξόρυξη και εκμετάλλευση μαγνητικού και ανθρακικού σιδήρου.

Μετά το 1885, αναλαμβάνει ο γερμανός μεταλλειολόγος Αιμίλιος Γρόμαν. Η μεγάλη εκμετάλλευση των ντόπιων εργατών, οι άθλιες συνθήκες εργασίας και διαβίωσης, καθώς και τα συχνά εργατικά ατυχήματα και θάνατοι των εργαζομένων οδήγησαν στην κινητοποίηση την τοπική κοινωνία.

(Πηγή φωτογραφιών: Wikipedia)