Νίκος Γκάτσος: Ο μεγάλος ποιητής μέσα από τα λόγια του Μάνου Χατζιδάκι

Ήταν 12 Μαΐου του 1992 όταν ο σπουδαίος ποιητής και στιχουργός, Νίκος Γκάτσος, γεννημένος στην Ασέα Αρκαδίας το 1911, έφυγε από τη ζωή.

Η επίδραση του στα ελληνικά γράμματα και το ελληνικό τραγούδι υπήρξε σημαντικότατη.

Γράφει ο Αντώνης Ανδρικάκης στον «ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ» στο τεύχος της 20ης Μαΐου του 1992:

«Δεκάδες τραγούδια, αληθινά διαμάντια, φέρουν την υπογραφή του Νίκου Γκάτσου. Σε μουσική του Μάνου Χατζιδάκι, του Μίκη Θεοδωράκη, του Σταύρου Ξαρχάκου, του Δήμου Μούτση, του Λουκιανού Κηλαηδόνη.

»Για περισσότερα από τριάντα χρόνια ο στίχος του ποιητή μάς οδήγησε με σπάνια ευαισθησία σε συναρπαστικές στιγμές ακρόασης».

«ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ», 20.5.1992, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»

Ο Μάνος για τον Γκάτσο

Τα λόγια του εμβληματικού Μάνου Χατζιδάκι, στο βιβλίο του O καθρέφτης και το μαχαίρι από τις εκδόσεις Ίκαρος, για τον φίλο και συνοδοιπόρο του, Νίκο Γκάτσο, αποτυπώνουν το μεγαλείο του ποιητή.

Το περιοδικό «ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ», αναδημοσιεύει σχετικά αποσπάσματα:

«Πολλοί συγκαταλέγουν τον Γκάτσο ανάμεσα σ’ όλους εκείνου που γράφουν στίχους. Όμως αυτός δεν έχει σχέση με τους άλλους.

»Ο ένας ξεκινάει από την ποίηση, οι άλλοι ξεκινάνε από τους στίχους και προσπαθούν να πλησιάσουν την ποίηση, αλλά παραμένουν στιχουργοί.

»Και στις μεγαλύτερές του στιγμές στο τραγούδι, φτιάχνει αριστουργήματα. Όπως λογουχάρη αυτά που έγραψε για τη δική μου “Μυθολογία”. Δεν θα μπορούσε ποτέ κανένας στιχουργός να διανοηθεί και να γράψει τέτοια ποιητικά κείμενα για τραγούδι.

(…)

»Όταν πρωτογνωριστήκαμε εγώ ήμουν δεκαεπτά ετών κι εκείνος εικοσιοκτώ. Από το “Λεωφορείον ο Πόθος” είναι και το τραγουδάκι “Xάρτινο το Φεγγαράκι”.

»Εκείνον τον καιρό δεν φανταζόμασταν ότι θα μπορούσε ποτέ ο κόσμος να τραγουδάει: Xάρτινο το φεγγαράκι / ψεύτικη η ακρογιαλιά. Ήταν η εποχή που όλοι τραγουδούσαν: Να το πάρεις το κορίτσι / μην το παιδεύεις – η αποθέωση του μικροαστισμού.

»Τα δικά μας τα τραγούδια τα τραγουδούσαν οι φίλοι μας μόνο. Τώρα πάλι αρχίζω να επανέρχομαι στους φίλους μου και είμαι πολύ ευτυχής.

(…)

»Ο Γκάτσος μας έδωσε μοναδικές μεταφράσεις του Λόρκα. Ο “Ματωμένος Γάμος” δεν ήταν ένα έργο που το μετέφρασε για να παιχτεί στο θέατρο. Το μετέφρασε γιατί αγαπούσε τον Λόρκα, και μάλιστα έμαθε ισπανικά ειδικά για να μεταφράσει Λόρκα.

»Απεδείχθη ακόμη μία φορά ότι για να κάνεις καλή μετάφραση πρέπει να ξέρεις προπαντός πολύ καλά ελληνικά και να έχεις την αίσθηση της άλλης γλώσσας.

»Ο Γκάτσος ήξερε εξαίσια ελληνικά και έθεσε τα ελληνικάς της “Αμοργού” στην υπηρεσία του Λόρκα. Έτσι έγινε αυτή η μοναδική μεταφορά, που νομίζω ότι ούτε στη Γαλλία, ούτε στην Αγγλία είχαν την τύχη μιας τέτοιας επαφής με τον Λόρκα, όπως την είχαμε εμείς»

(…)

»Ο Γκάτσος γνωρίζει πολύ περισσότερα από όσα σου αφήνει να καταλάβεις όταν είσαι σε μια κατευθείαν συνομιλία μαζί του.

»Αυτό είναι ίδιον τον σοφών ανθρώπων: δεν σου κάνουνε επίδειξη γνώσεων, σου λένε τ’ απαραίτητα, και σε σένα εναπόκειται ν’ αντιληφθείς ότι αυτά τ’ απαραίτητα εμπεριέχουν βαθύτατη γνώση, και δεν είναι απλώς μια στοιχειώδης έκφραση τυχαίων απόψεων».