Τ. Σ. Έλιοτ – Αυτοί που έκαμαν από δειλία τη μεγάλη άρνηση

Όμως, ο Έλιοτ είναι πολύ διαφορετικός από τον Καβάφη, και στην ιεραρχία των αξιών, και στους τεχνικούς τρόπους, και στη γλωσσική ιδιοσυγκρασία, και στον τόνο της φωνής του. Είναι άνθρωπος άλλης φυλής. Απόγονος μιας μακριάς γενιάς πουριτανών, ξεκινά από την Αμερική που είναι ακόμη, τα χρόνια εκείνα, μια επαρχία στην περιοχή του πνεύματος, για να βρει τα εργαστήρια της παλιάς Ευρώπης. Γι’ αυτόν, η παράδοση δεν είναι υπόθεση κληρονομική −αν τη θέλεις πρέπει με βαριά δουλειά να την αποχτήσεις· ένας Άγγλος δε θα εκφραζότανε έτσι− βγαίνει από έναν τόπο χωρίς παρελθόν. Αισθάνεται πολύ έντονα πόσο φτενή, ανυπόστατη, και αναρχική κατά βάθος, είναι η τάξη που προσφέρει ο σύγχρονος μηχανοποίητος πολιτισμός· η κληρονομιά των υλικών αγαθών του. Αισθάνεται τις πηγές της συγκίνησης να στερεύουν. Είναι δοσμένος από τη γενιά του και την ιδιοσυγκρασία του στον έλεγχο της συνείδησης: ελέγχει και κρίνει. Η ζωή γι’ αυτόν δεν είναι η ηδονή. Η ηδονή στον Έλιοτ είτε είναι σαρκασμός είτε δίνει την εντύπωση ενός χτυπημένου καρπού· μιας πληγής σ’ ένα τρυφερό σώμα. Γι’ αυτόν, το στοιχείο που κάνει τους ανθρώπους ζωντανούς είναι η πάλη του αγαθού και του πονηρού. Αισθάνεται τον κόσμο να χάνει ολοένα την ύπαρξή του, να εξαντλείται, γιατί αυτός ακριβώς ο αγώνας ατονεί και βυθίζεται μέσα στην απαθή χυδαιότητα. Αυτή η αίσθηση τού έδωσε το σύμβολο της Έρημης Χώρας, και το πλήθος που κυκλοφορεί εκειπέρα είναι αυτοί «που έκαμαν από δειλία τη μεγάλη άρνηση» − «che fece per viltà il gran rifiuto», καθώς διδάσκει ο Ντάντε. Άνθρωποι που δεν έζησαν ποτέ, γιατί αρνήθηκαν και το καλό και το κακό· δεν τους δέχεται μήτε η Κόλαση· δεν περνούν τον Αχέροντα· νεκροί και ουδέτεροι στον αιώνα.

*Απόσπασμα από τη μελέτη του Γιώργου Σεφέρη «Κ. Π. Καβάφης, Θ. Σ. Έλιοτ παράλληλοι» (Δοκιμές, πρώτος τόμος, 1936-1947, εκδόσεις Ίκαρος).

Ο επιφανής λογοτέχνης, κριτικός και θεατρικός συγγραφέας Τόμας Στερνς Έλιοτ (T. S. Eliot) γεννήθηκε στο Σεντ Λούις του Μιζούρι στις 26 Σεπτεμβρίου 1888 και απεβίωσε στο Λονδίνο στις 4 Ιανουαρίου 1965.

Ο δημιουργός της εμβληματικής για τη μοντέρνα ποίηση σύνθεσης The waste land («Ο ερημότοπος» του Τάκη Παπατσώνη, «Η έρημη χώρα» του Γιώργου Σεφέρη, «Η ρημαγμένη γη» του Κλείτου Κύρου, «Η άγονη γη» του Χάρη Βλαβιανού) τιμήθηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1948.