Ανεργία και Ηλεκτρονική εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση

Στην παρούσα δυσμενή οικονομική και – όπως φαίνεται – κοινωνική συγκυρία που ξεκίνησε το 2008 και λαμβάνει τεράστιες διαστάσεις σήμερα, το κεντρικό πρόβλημα είναι ο ολοένα αυξανόμενος αριθμός ανέργων που παράγει αυτή η συγκεκριμένη οικονομική κρίση στη χώρα μας. Με το ποσοστό της ανεργίας να εκτινάσσεται στο 15,9% στο πρώτο τρίμηνο του 2011, τον αριθμό των ανέργων να διαμορφώνεται στους 793.000 και με τις προβλέψεις να γίνονται συνεχώς πιο δυσοίωνες για τους ανθρώπους που θα αναγκαστούν να βρεθούν εκτός αγοράς εργασίας, η κατάρτιση αποτελεί πλέον σημαντική διέξοδο και επιτακτική ανάγκη για όλες τις πληθυσμιακές ομάδες.

Και ενώ η ανεργία αυξάνεται, έρχεται η έκπληξη: το 41% των επιχειρήσεων δηλώνουν δυσκολία κάλυψης θέσεων εργασίας σε βασικούς τομείς εξαιτίας έλλειψης ταλέντου και βασικών δεξιοτήτων. Συγκεκριμένα σύμφωνα με έρευνα που διεξήχθη κατά το πρώτο τρίμηνο του 2011 σε 40.000 εργοδότες σε 39 χώρες, η χώρα μας καταλαμβάνει την 16^η θέση όσον αφορά τη δυσκολία κάλυψης θέσεων εργασίας, με τους εργοδότες να δηλώνουν υψηλό βαθμό δυσκολίας στην στελέχωση θέσεων σε ειδικότητες όπως : Επαγγελματίες Πωλητές, Υψηλόβαθμα στελέχη, προσωπικό όλων των βαθμίδων για Λογιστήρια και Οικονομικά Τμήματα, προσωπικό για διοικητική και γραμματειακή υποστήριξη κλπ. Μάλιστα το 66% των εργοδοτών ανέφερε ότι η ύπαρξη κενών θέσεων λόγω της προαναφερθείσας δυσκολίας θέτει σοβαρό ζήτημα αποτελεσματικότητας στην παραγωγική διαδικασία. Επιπρόσθετα ένας τρίτος παράγοντας που επιβάλλει την ανάπτυξη (από πλευράς προσφοράς) και προσφυγής (από πλευράς ζήτησης) σε προγράμματα κατάρτισης είναι η ανάγκη για επαγγελματική κινητικότητα τόσο γεωγραφική όσο και κλαδική. Ένας τέταρτος παράγοντας είναι ο επαγγελματικός επαναπροσδιορισμός που αρχίζει όλο και πιο έντονα να υιοθετείται από άτομα όλων των ηλικιακών ομάδων.

Οι τάσεις αυτές ενισχύονται από το πλαίσιο της οικονομικής κρίσης όπου ο βαθμός βεβαιότητας στην ελληνική κοινωνία είναι εξαιρετικά χαμηλός. Συγκεκριμένα, τα επόμενα χρόνια μέσω της αγοράς εργασίας εκτιμάται ότι θα μετακινηθούν περίπου 400.000εργαζόμενοι- το 10% περίπου του εργατικού δυναμικού- από το Δημόσιο, τις δημοτικές εταιρίες, τους κλάδους της κατοικίας και των κατασκευών και ορισμένες υπηρεσίες (π.χ. εμπόριο αυτοκινήτων) σε κλάδους όπως η επικοινωνία,, η ψυχαγωγία, η υγεία, αλλά και σε εξωστρεφείς κλάδους, δηλαδή στις εξαγωγικές επιχειρήσεις και τον τουρισμό.

Σήμερα περισσότερο από ποτέ η κατάρτιση και η παροχή γνώσεων και δεξιοτήτων κρίνεται αναγκαία. Ας λάβει κανείς υπόψη του ότι η χώρα μας έχει έναν από τους χειρότερους δείκτες συμμετοχής στη δια βίου μάθηση ανάμεσα σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες. Συγκεκριμένα μόνο το 3.3% του των ενηλίκων (ηλικίας 25 έως 64 ετών, στοιχεία 2009) στη χώρα μας συμμετέχει σε προγράμματα δια βίου μάθησης φέρνοντας της Ελλάδα στην έκτη θέση από το τέλος μεταξύ 32 χωρών.

Βάσει όλων των παραπάνω δεδομένων, η παροχή ευκαιριών επιμόρφωσης και κατάρτισης με βασικό στόχο την ουσιαστική βελτίωση των γνώσεων και των δεξιοτήτων τόσο των ανέργων όσο και των ανθρώπων που παραμένουν στις θέσεις τους με αυξημένες αρμοδιότητες και καθήκοντα, έρχεται να παίξει κρίσιμο ρόλο στην παραγωγική επανένταξη των μεν στην απασχόληση και στην ανταγωνιστικότητα των δε στην αγορά εργασίας.

Με αυτό ακριβώς το σκεπτικό, το Υπουργείο Παιδείας (Aναπληρώτρια Υπουργός Παιδείας, Φώφη Γεννηματά) ανέλαβε δράση με την υλοποίηση πέντε σημαντικών προγραμμάτων Διά Βίου Μάθησης.

Ένας από τους πιο μοντέρνους και αποτελεσματικούς τρόπους επαναπροσδιορισμού των χαρακτηριστικών του ανθρώπινου κεφαλαίου είναι η ηλεκτρονική εξ αποστάσεως εκπαίδευση της οποίας μάλιστα η προώθηση περιλαμβάνεται στους σχεδιασμούς του Ελληνικού Υπουργείου Παιδείας.

Κατά την διάρκεια των χρόνων, οι αλλαγές στην χρήση τεχνολογίας στην εκπαίδευση, είναι καταιγιστικές. Έχουμε την μετάβαση θα λέγαμε, από την εκπαίδευση που απαιτούσε, σημειώσεις, βιβλία και την παρουσία του εκπαιδευόμενου σε αίθουσες διδασκαλίας, στην εκπαίδευση που γίνεται με την χρήση του διαδικτύου και δεν απαιτεί την φυσική παρουσία του εκπαιδευόμενο.

Ο αριθμός των ατόμων που παίρνουν μέρος σε προγράμματα εξ’ αποστάσεως εκπαίδευσης, τα τελευταία χρόνια αυξάνεται ραγδαία. Αξίζει να αναφερθεί ότι κατά την χρονική περίοδο 2004-2005, το ποσοστό των Αμερικανών ενηλίκων που συμμετείχαν σε οποιαδήποτε μορφής εκπαιδευτική δραστηριότητα και χρησιμοποίησαν, αυτής της μορφής την εκπαίδευση, ανήλθε στο 32% (Allen & Seaman, 2006).

Όπως αναφέρθηκε, η ρόλος του διαδυκτίου είναι καθοριστικός και αυξάνεται σημαντικά εξαιτίας της ραγδαίας εξάπλωσής του, όπως επίσης και της εξάπλωσης, της χρήσης, των ηλεκτρονικών υπολογιστών.

Σύμφωνα με Pew Internet and American Life Project (2006a), στην Αμερική, το 2006, το 73%(περίπου 147 εκατ.), πολιτών-συγκριτικά με το 66% του 2005- χρησιμοποιούν το διαδύκτιο για ποικίλου λόγους. Μπορεί να το χρησιμοποιούν είτε για να εκτελέσουν κάποια κομμάτια από την εργασία τους, είτε να συλλέξουν πληροφορίες αναφορικά με θέματα υγείας, είτε να ασχοληθούν με τα χόμπι και τα ενδιαφέροντά τους. Κατά την διάρκεια του χειμερινού εξαμήνου του 2005, στην ίδια χώρα, περίπου 3,2 εκατομμύρια φοιτητές, παρακολούθησαν, κατ’ ελάχιστο, ένα μάθημα on-line. Την προηγούμενη χρονιά ο αριθμός των αντίστοιχων φοιτητών προσέγγιζε τα 2,3 εκ. (Allen & Seaman, 2006). Επίσης, κατά το ίδιο έτος(2005), το 32% των ενηλίκων που συμμετείχαν σε εκπαιδευτικές δραστηριότητες, χρησιμοποιούσαν την εξ’ αποστάσεως εκπαίδευση (The National Center for Educational Statistics (2006). Με την ανάπτυξη ενός μεγάλου αριθμού, διαδικτυακών συστημάτων εκπαίδευσης, η διαδυκτιακή εκπαίδευση, έγινε ο πλέον δημοφιλής τρόπος, εξ’ αποστάσεως εκπαίδευση, σήμερα.

Η εξ’ αποστάσεως ηλεκτρονική εκπαίδευση απευθύνεται κυρίως σε ενήλικες. Οι ενήλικες έχουν συγκεκριμένα και ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, που τους διαφοροποιούν από κάθε άλλη ομάδα που ενδεχομένως παίρνει μέρος σε οποιαδήποτε μορφής εκπαιδευτική διαδικασία.

Όταν όμως ο ενήλικας συνδυάζει και το χαρακτηριστικό του ανέργου έχει πολύ περισσότερες απαιτήσεις. Αναζητά να πληροφορηθεί τα ουσιαστικά οφέλη που θα αποκομίσει από την εκπαιδευτική διαδικασία. Συνεπώς, για να αισθανθεί περισσότερο «δεμένος» με την εκπαιδευτική διαδικασία, οι εκπαιδευτές πρέπει να εξηγήσουν με σαφήνεια τα οφέλη αυτά, καθώς επίσης και την χρησιμότητα της εκπαίδευσης την δεδομένη χρονική στιγμή. Είναι πολύ δύσκολο για κάποιον ενήλικα εκπαιδευόμενο να αξιοποιήσει στο έπακρο την διδασκαλία στην περίπτωση που υπάρχει ασάφεια στον λόγο της συμμετοχής του. Δεν πρέπει να διαφεύγει της προσοχής ότι οι ενήλικες διαθέτουν ένα ευρύ φάσμα εμπειριών το οποίο ενσωματώνεται στον τρόπο που αποκομίζουν την γνώση. Το κρίσιμο σημείο, είναι η υιοθέτηση των κατάλληλων τεχνικών, που θα βοηθήσουν τους εκπαιδευόμενους να αποκομίσουν και στην συνέχεια να αφομοιώσουν γρηγορότερα την γνώση που τους παρέχεται. Οι τεχνικές αυτές έχουν ως κύριο χαρακτηριστικό την προβολή της έννοιας την αυτονομίας των εκπαιδευομένων. Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση και ο ηλεκτρονικός υπολογιστής το εξασφαλίζει.

Η «αυτονομία των εκπαιδευομένων» (Knowles, 1988; Merriam & Caffarella, 1999), είναι το χαρακτηριστικό που παρέχει στον εκπαιδευόμενο την δυνατότητα να παίρνει μέρος σε εκπαιδευτικές δράσεις, τις οποίες προσδιορίζει ο ίδιος χρονικά (Sheldon,& Elliot 1998). Πιο συγκεκριμένα, οι εκπαιδευόμενοι μπορούν και επιλέγουν την χρονική στιγμή που θα μελετήσουν, καθώς επίσης και το πότε θα κάνουν την υποβολή των εξετάσεων. Βεβαίως, υπάρχει χρονικός περιορισμός, αλλά δεν υπάρχουν συγκεκριμένες ημερομηνίες κατά τις οποίες θα πρέπει να υποβάλλονται οι ασκήσεις αξιολόγησης. Η συμβολή του εκπαιδευτή στην ενίσχυση της εκπαιδευτικής αυτονομίας του εκπαιδευομένου. Ο εκπαιδευτής επισημαίνει τα βασικά σημεία και καθοδηγεί μέσω αυτών, τον εκπαιδευόμενο στην μελέτη του.

Η έννοια της αυτονομίας, ενισχύεται από τα προσωπικά χαρακτηριστικά των εκπαιδευομένων αλλά και από την προσπάθειά τους, να κατευθύνουν τον τρόπο μάθησής τους. Ο Chene (1983), ορίζει την «εκπαιδευτική αυτονομία», σε όρους ανεξαρτησίας. Αυτή βασίζεται στην προσωπική θέληση του εκπαιδευόμενου, να αποκομίσει αξία, καταβάλλοντας προσπάθεια, η οποία όμως, προσδιορίζεται ποσοτικά, αλλά και χρονικά από τον ίδιο. Χάρη στην εκπαιδευτική αυτονομία, οι εκπαιδευόμενοι μπορούν να θέτουν μόνοι τους εκπαιδευτικούς στόχους, να σχεδιάζουν τις εκπαιδευτικές τους πολιτικές και να συλλέγουν στοιχεία που θα τους βοηθήσουν στην μελέτη τους αλλά το κυριότερο να αξιολογούν οι ίδιοι την πορεία της μελέτης τους, πριν γίνει αυτή από τον εκπαιδευτή τους.

Υποστηρίζεται ότι οι εκπαιδευτές μπορούν αλλά και επιβάλλεται να ενισχύουν την εκπαιδευτική αυτονομία (Ponton and Carr, 2000). Aυτό μπορούν να το επιτύχουν με πολλούς τρόπους, Μερικοί εξ’ αυτών είναι οι παρακάτω:

• να τους παρέχουν όλα τα απαραίτητα μέσα που θα τους βοηθήσουν να εκτιμούν οι ίδιοι την πρόοδό τους, την δεδομένη χρονική στιγμή,
• να τους βοηθήσουν να θέτουν εφικτούς και κατάλληλους στόχους και πλάνα κάθε φορά,
• να τους βοηθούν στην επίλυση κάθε μορφής προβλήματος που ενδεχομένως προκύπτει κατά την εκπαιδευτική διαδικασία,
• να τους δίνουν την δυνατότητα, τον χρόνο, αλλά και τα μέσα να αναπτύσσουν τις δικές τους εκπαιδευτικές δραστηριότητες.

Τα προγράμματα της εξ’ αποστάσεως εκπαίδευσης απαιτούν πολύ καλό σχεδιασμό, δεδομένου ότι πρέπει να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες ενός ανομοιογενούς συνόλου εκπαιδευομένων. Τα εκπαιδευτικά ιδρύματα που προσφέρουν τέτοιας μορφής εκπαίδευσης, υποχρεούνται να παρέχουν πολύ καλά σχεδιασμένες, αλλά και ποιοτικές υπηρεσίες, έτσι ώστε να καταστούν παραγωγικά αλλά και να ηγηθούν του ανταγωνισμού.

Το σημείωμα αυτό επιχείρησε να φωτίσει ορισμένα ερωτήματα που τίθενται στο κατά πόσο οι νέες τεχνολογίες στην εκπαίδευση και ιδιαίτερα της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης μπορούν να συμβάλλουν στην απάλυνση των κοινωνικών προβλημάτων που δημιουργεί η βαθύτατη ύφεση και η έκρηξη της ανεργίας. Φαίνεται λοιπόν αρκετά καθαρά ότι η εξ αποστάσεως εκπαίδευση ακριβώς λόγω των ειδικών χαρακτηριστικών που έχει το συγκεκριμένος μέρος του πληθυσμού (άνεργοι – ενήλικες) προσφέρεται ως ένα αποτελεσματικό εργαλείο επαναπροσδιορισμού των χαρακτηριστικών του ανθρώπινου κεφαλαίου έτσι ώστε να αποκατασταθεί η ενότητά του με την παραγωγική διαδικασία.

Δ. Κωνσταντακοπούλου – Π. Δελιέζα

Πρόγραμμα Συμπληρωματικής Εκπαίδευσης ΕΚΠΑ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Allen, I.E., & SEAMAN, j.(2003). Sizing the opportunity: The quality and extent of online education in the United States, 2002-2003. Wesley, MA: The Sloan Consortium.

2. Chene, A. (1983). The concept of autonomy in adult education: A philosophical discussion. Adult Education Quarterly, 34(1), 38-47.

3. Knowles, M.S.(1988). The modern practice of adult education: From pedagogy to andragogy (Revised ed.). New York: Cambridge Books

4. Merriam, S.B., &Caffarella, R.S.(1999). Learning in adulthood: A comprehensive guide ?(2^nd ed.). San Francisco: Jossey-Bass.

5. Ponton, M.K., & Carr, P.B.(2000). Understanding and promoting autonomy in self-directed learning. Current Research in Social Psychology, 5(19). Retrived March 15, 2007.

6. Sheldom, K.M., & Elliot, A.J.(1998). Not all personal goals are personal: Comparing autonomous and controlled reasons for goals as predictors of effort and attainment. Personality and Social Psychology Bulletin, 24(5), 546-557.

in.gr