Τέσσερα βιβλία του Π.Πολυβίου για την ιστορία και τις προοπτικές του Κυπριακού

O Π.Πολυβίου σπούδασε νομικά στην Οξφόρδη και στο Λονδίνο. Επίσης, μελέτησε Διεθνείς και Πολιτικές Επιστήμες στο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον των ΗΠΑ. Μεταξύ 1973-1980 εργάστηκε ως λέκτορας της Νομικής στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Έχει γράψει στα αγγλικά μελέτες για θέματα Συνταγματικού Δικαίου και για το Κυπριακό.

Τα τρία πρώτα βιβλία, τα οποία κυκλοφόρησαν από τις εκδόσεις «Καστανιώτη», είναι: «Μακάριος: Τα τρία λάθη» ( 2009), «Η διπλωματία της Εισβολής: Η Διάσκεψη της Γενεύης για την Κύπρο τον Αύγουστο του 1974» (2010), «Κυπριανού και Κυπριακό: Η Συνάντηση Κορυφής της Νέας Υόρκης το 1985» (2010).

Το τέταρτο βιβλίο, το οποίο κυκλοφόρησε μέσα Αυγούστου από τις εκδόσεις «Παπαζήση», τιτλοφορείται «Το Κυπριακό Πρόβλημα: Παραλογισμοί και Προβληματισμοί». Πρόκειται για βιβλίο ιδιαίτερα επίκαιρο λόγω και της χρονικής συγκυρίας, καθώς βρίσκονται σε λεπτή φάση οι διαπραγματεύσεις Χριστόφια-Έρογλου και συμπληρώνονται 50 χρόνια από την εγκαθίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Βασικό συμπέρασμα του συγγραφέα στο βιβλίο αυτό είναι ότι «η διζωνική δικοινοτική ομοσπονδία ήταν απαράδεκτη πριν το 1974,το 1977 θεωρήθηκε οδυνηρός συμβιβασμός, τώρα δυστυχώς έχει καταστεί η μόνη προσφερόμενη λύση».

Πρόκειται για ένα πολιτικό δοκίμιο με αντικείμενο, κατά πρώτο λόγο, τους «παραλογισμούς», με τους οποίους κατά τον συγγραφέα μεγάλο μέρος της ελληνοκυπριακής πολιτικής ηγεσίας αντιμετωπίζει το Κυπριακό, και, κατά δεύτερο λόγο, ένα διαλεκτικό προβληματισμό αναφορικά με την παρούσα φάση του Κυπριακού, τους κινδύνους που ενυπάρχουν στην παράταση της κρίσης, καθώς και τις προσφερόμενες επιλογές για μια συνολική λύση.

Αφού, εισαγωγικά, θέτει επί τάπητος την ανάγκη για «καθαρή σκέψη» στο επίπεδο της πολιτικής ηγεσίας, «χωρίς παρωπίδες, ευσεβοποθισμό, και πλαδαρές γενικότητες», και αφού διαπιστώνει στο μεγαλύτερο μέρος της πολιτικής ηγεσίας «ένα κράμα αφέλειας, ρηχής σκέψης, άγνοιας, παραγνώρισης των πραγματικών διαστάσεων του προβλήματος, και εσκεμμένης παραπλάνησης», απαριθμεί 16 συνολικά «παραλογισμούς», σε λαϊκό όσο κυρίως σε ηγετικό επίπεδο, τους οποίους αναπτύσσει και αναλύει.

Κατά τον Π. Πολυβίου αυτοί οι «παραλογισμοί» συνίστανται στο ότι οι Ελληνοκύπριοι έχουν «απόλυτο δίκαιο» και υποφέρουν, «γιατί οι μεγάλοι συνωμοτούν εναντίον τους», τις «ψευδαισθήσεις» αναφορικά με τις δυνατότητες ολικής ανατροπής των κατοχικών τετελεσμένων, τη στατική αντίληψη για την Τουρκία και την εξωτερική της πολιτική, τη φραστική υποστήριξη στις Συμφωνίες Κορυφής 1977 και 1979 και την ερμηνεία τους με τρόπο, που εξουδετερώνει το περιεχόμενό τους, την αυτόματη απόρριψη μεθοδολογιών, πρωτοβουλιών, και ιδεών όπως η διεύρυνση της διαπραγματευτικής διαδικασίας με συμμετοχή Τουρκίας και ΕΕ, τέλος τη σύγχυση όσον αφορά τον «παράγοντα χρόνο», σχετικά με την οποία ο συγγραφέας υπενθυμίζει την απόφασή του ΕΔΑΔ στην υπόθεση «Δημόπουλος».

«Εκφράζονται διαμετρικά αντίθετες απόψεις από τα μέλη της πολιτικής ηγεσίας, πολλές φορές εντός της ίδιας πολιτικής παράταξης, και είναι διάχυτη η εντύπωση ότι επικρατεί τεράστια σύγχυση όσον αφορά το τι έχουμε αποδεχτεί (ως ελληνοκυπριακή πλευρά) και το πώς θα πρέπει να προχωρήσουμε στο μέλλον (και πολύ σύντομα μάλιστα)», σημειώνει.

Ο κ.Πολυβίου αναλύει τη Συμφωνία Μακαρίου-Ντενκτάς του 1977 για λύση διζωνικής, δικοινοτικής ομοσπονδίας και εξηγεί τι προβλέπει η αποδοχή της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας.

Συγκεκριμένα υποστηρίζει ότι «η κλασσική ανάλυση της ομοσπονδίας δεν έχει οποιαδήποτε σχέση με το τι έγινε αποδεκτό στην Κύπρο». Επίσης, μετά από ανάλυση εκτιμά ότι «η κεντρική έννοια στην νέα τάξη πραγμάτων στην Κύπρο δεν θα είναι η ομοσπονδία, αλλά η ενισχυμένη δικοινοτικότητα, που θα εκφράζεται όχι μόνο με τη συμμετοχή στα κυβερνητικά πράγματα, αλλά και με τον έλεγχο και τη διοίκηση γεωγραφικών εδαφών».

Οι απόψεις και απαντήσεις -προκαταρκτικές έστω- του Πολύβιου Πολυβίου είναι συνοπτικά οι ακόλουθες:

«1. Θα πρέπει να συνεχιστεί η προσπάθεια εξεύρεσης συμφωνημένης λύσης στο Κυπριακό, στο πλαίσιο των υφιστάμενων παραμέτρων (διότι απλούστατα δεν υπάρχει ούτε προσφέρεται άλλο πλαίσιο), αναγνωρίζοντας ότι η λύση δεν θα είναι εύκολη, συνεπαγόμενη σοβαρούς κινδύνους και σημαντικές αποκλίσεις από τα ατομικά ανθρώπινα δικαιώματα, όπως αναγνωρίζονταν και εφαρμόζονταν πριν από το 1974.

2. Η προσπάθεια θα πρέπει να ενταθεί, με μεγαλύτερη εμπλοκή του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Εάν η φράση «η λύση ανήκει στους Κυπρίους» σημαίνει ότι εισηγήσεις και προτάσεις τρίτων δεν επιτρέπονται και ότι όσοι τις προωθούν θα κατακεραυνώνονται, και αν η φράση «όχι ασφυκτικά χρονοδιαγράμματα» σημαίνει ότι έχουμε την ευχέρεια να συνομιλούμε (με την άλλη πλευρά, αλλά και μεταξύ μας) επ’ άπειρον -ως εάν ο χρόνος ήταν υπέρ μας- τότε τα συνθήματα και οι φράσεις αυτές δημιουργούν αυταπάτες και προξενούν ζημιά.

3. Η κύρια διαδικασία που προσφέρεται για να δώσει την αναγκαία ώθηση στις διαπραγματεύσεις είναι η προσφυγή – στο κατάλληλο στάδιο, το οποίο είναι κοντά- σε Τετραμερή ή κάποια άλλη διευρυμένη Διάσκεψη (στην οποία θα συμμετέχουν η Τουρκία, καθώς και η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα Ηνωμένα Έθνη). Όπως ήδη έχω εξηγήσει, αυτός είναι ο μόνος τρόπος να υπάρξει κατευθείαν διαπραγμάτευση μεταξύ της ελληνοκυπριακής πλευράς και της τουρκικής κυβέρνησης. Εάν μας ενδιαφέρει η λύση του Κυπριακού, και αν έχουμε δίκαιο ότι το κλειδί βρίσκεται στην ʼγκυρα, θα πρέπει να επιδιώκουμε τη σύγκληση Τετραμερούς ή άλλης Διευρυμένης Διάσκεψης (με τη συμμέτοχη των Ηνωμένων Εθνών και της Ευρωπαϊκής Ένωσης) και όχι να τη θεωρούμε ως: «παγίδα» η οποία ενδεχομένως να οδηγήσει στην αποαναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας – κάτι που δεν θα προκύψει από αυτή.

4. Με βάση όλα τα δεδομένα (υφιστάμενα και προβλέψιμα) ενώπιον μας η λύση δικοινοτικής ομοσπονδίας, παρά τις σοβαρές αδυναμίες και τα προβλήματα που αναπόφευκτα εμπεριέχει, είναι προτιμότερη από τη συνέχιση της υφιστάμενης κατάστασης και κατά πολύ προτιμότερη από τη διχοτόμηση (δηλαδή την ντε γιούρε δημιουργία δύο κρατών στην Κύπρο). Ποιο είναι το σκεπτικό αυτής της προτίμησης; Διότι σε περίπτωση που η λύση αυτή δεν καταρρεύσει αλλά, αντίθετα, επιτύχει, υπάρχει η ελπίδα πραγματικής επανένωσης σε βάθος χρόνου. Ταυτόχρονα, θα πρέπει να αναγνωρίσω ότι η λύση δικοινοτικής διζωνικής ομοσπονδίας δεν θα ήταν αποδεκτή εάν δεν υπήρχε ο παράγουν «Ευρωπαϊκή Ένωση». Κατά την άποψη μου, ο κύριος λόγος για τον οποίο η λύση δικοινοτικής διζωνικής ομοσπονδίας μπορεί να γίνει αποδεκτή, παρά τα σοβαρά μειονεκτήματα και στρεβλώσεις που συνεπάγεται, είναι το ότι θα λειτουργήσει στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τα όργανα και οι θεσμοί της οποίας θα αποτελούν τον καταλύτη στην περίπτωση που εγείρονται διαφορές και κρίσεις κατά την εξέλιξη των πραγμάτων.

5. Έχω ήδη εξηγήσει ότι, κατά την άποψή μου, ιδιαίτερα όπως έχουν εξελιχθεί τα πράγματα, το εδαφικό είναι από τα πιο σημαντικά θέματα στη διαπραγμάτευση. Δεν υπάρχει φυσικά αμφιβολία ότι, σε περίπτωση λύσης, θα πρέπει να αποχωρήσουν τα ξένα στρατεύματα και ότι θα πρέπει να εγκαθιδρυθεί βιώσιμη ομοσπονδιακή κυβέρνηση, με περιορισμένες εξουσίες και απλοποιημένες διαδικασίες. Το κλειδί όμως είναι το εδαφικό, για διάφορους λόγους. Η απόδοση εδαφών, πρώτιστα, θα επιτρέψει την επιστροφή σημαντικού αριθμού προσφύγων, υπό ελληνοκυπριακή διοίκηση και με διασφαλισμένα δικαιώματα, αλλά επίσης θα δώσει σημαντική ώθηση στην οικονομία της νήσου και θα αποκαταστήσει, σε κάποιο βαθμό τουλάχιστον, το αίσθημα δικαιοσύνης των Ελληνοκυπρίων.

6. Σε περίπτωση που η προσπάθεια για συναινετική διευθέτηση του Κυπριακού, στη βάση ενός κράτους, δεν τελεσφορήσει, θα πρέπει να καταβληθεί προσπάθεια για ενδιάμεση λύση, επί τη βάσει εδαφικών αναπροσαρμογών έναντι ανταλλαγμάτων και με την προσδοκία (με την ενεργό συνδρομή της Ευρωπαϊκής Ένωσης) μετεξέλιξης της ενδιάμεσης λύσης σε ολική διευθέτηση του προβλήματος στο πλαίσιο ενός ενωμένου και κυρίαρχου κράτους, μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

7. Σε περίπτωση που οι προσπάθειες για οποιαδήποτε λύση, συνολική ή μερική, δεν επιτύχουν, συμπεριλαμβανομένης της περίπτωσης που η προσφερόμενη λύση είναι απαράδεκτη είτε διότι είναι σαφώς χειρότερη από την υφισταμένη κατάσταση πραγμάτων είτε διότι δεν ικανοποιούνται βασικά προαπαιτούμενα, όπως η κατοχύρωση της ανεξαρτησίας, ακεραιότητας, κυριαρχίας και διεθνούς προσωπικότητας του ομοσπονδιακού κράτους, τότε η υφιστάμενη κατάσταση -όχι συνειδητά αλλά εξ ανάγκης- θα συνεχιστεί.

8. Θα πρέπει να αποκλεισθούν «λύσεις» διπλής ένωσης, διχοτόμησης, συνομοσπονδίας και συνειδητής συνέχισης του αδιεξόδου. Οι μόνες επιλογές κατ’ ουσίαν είναι η διζωνική δικοινοτική ομοσπονδία, από τη μια, ή η συνέχιση της υφιστάμενης κατάστασης, από την άλλη, απλούστατα διότι δεν προσφέρεται οποιαδήποτε άλλη αποδεκτή λύση. Όπως ήδη έχω αναφέρει, έχω την πεποίθηση ότι θα πρέπει να καταβληθεί κάθε προσπάθεια να συνομολογηθεί είτε συνολική λύση (παρά τα προβλήματα που θα συνεπάγεται) είτε τουλάχιστον μια ενδιάμεση ή μερική λύση» Καταληκτικά ο Π. Πολυβίου τονίζει ότι η λογική, η ψύχραιμη αντιμετώπιση των πραγμάτων, η σοβαρή μελέτη των δεδομένων και η «φιλοσοφία της επιλογής» οδηγούν προς την άποψη ότι «η οριστική διχοτόμηση της Κύπρου και η επισώρευση μεγαλύτερων δεινών για τους Ελληνοκυπρίους μπορούν να αποφευχθούν μόνο με την προοπτική που προσφέρει η συνέχιση και η ευόδωση των διαπραγματεύσεων, στο πλαίσιο και υπό την αιγίδα της Ενωμένης Ευρώπης».

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ