Lithos/Lethe: Η έκθεση του Hydra School Projects που μαρτυρά την «αλήθεια» για την ανθρώπινη κατάσταση

Η γνώση ως ανάμνηση είναι μια ιστορία που πάει πολύ πίσω στον χρόνο. Στον διάλογο Μένων του Πλάτωνα ο δούλος ενός Αθηναίου μέσω κατάλληλων ερωτήσεων ανακαλεί γνώση γεωμετρίας που δεν είχε διδαχθεί ποτέ. Η πράξη της μάθησης εκεί δεν είναι παρά μια διαδικασία «ανάμνησης», δηλαδή επαναφορά της γνώσης που η ψυχή ήδη κατείχε πριν από τη γέννηση – να φτάσει δηλαδή στην «αλήθεια».

Ένα πρωινό, την περασμένη εβδομάδα, καθώς αναλογιζόμουν αυτόν ακριβώς τον διάλογο, τα γνώριμα σοκάκια της Ύδρας με οδήγησαν σε ένα σχολείο, το Λύκειο του νησιού. Εκεί, βρήκα ανοιχτή μια πόρτα και τα σχεδιασμένα γατάκια στους τοίχους με οδήγησαν σε ένα αμφιθέατρο οπού ήταν τοποθετημένα μάρμαρα με χαραγμένες τις λέξεις «Λίθος», «Λήθη» και «Αλήθεια» – τι σύμπτωση, θα έλεγε κανείς.

Είχα βρεθεί στον εκθεσιακό χώρο του Hydra School Projects που παρουσιάζει επί του παρόντος  το Lithos/Lethe (Λίθος/Λήθη), την πρώτη έκθεση μιας τριετούς τριλογίας που εξερευνά το νησί της Ύδρας ως μεταφυσική έννοια και χώρο μνήμης και λήθης. Βασισμένη στον ελληνικό μύθο της Λήθης, του ποταμού της λησμονιάς που οδηγεί στον κάτω κόσμο, η έκθεση λειτουργεί σαν καθοδηγητικός δρόμος μέσα σε έναν χώρο όπου οι ιδέες ζουν και χάνονται.

Η έκθεση φέρνει στο προσκήνιο το έργο δύο μεγάλων καλλιτεχνών, του Brice Marden και του Γιάννη Κουνέλλη, που βίωσαν και εμπνεύστηκαν από την Ύδρα και το ιδιαίτερο φυσικό τοπίο της. Παρουσιάζονται τα τελευταία μαρμάρινα έργα του Marden, καθώς και ένα γλυπτό του Κουνέλλη που στέκεται στιβαρό, μπροστά από έναν πίνακα κιμωλίας. Το ανεξάρτητο γλυπτό του 2012 απεικονίζει μια παλιά ξύλινη ελληνική καρέκλα που φέρει το βάρος μιας τεράστιας πέτρας. Και σκέφτομαι: «Πώς αντέχει και για πόσο ακόμα;»

Με έναν φιλοσοφικό διάλογο μεταξύ της Isabella Ducrot και του Konrad Żukowski, η έκθεση διερευνά την υλικότητα της μνήμης και την ποιητική του χρόνου. Παράλληλα, τα έργα του Billy Sullivan και τα γλυπτά του William Farrell αναφέρονται στον τρόπο που η μνήμη εγγράφεται και αντανακλάται, ενώ τα αρχιτεκτονικά θραύσματα της Felicia Reed μετατρέπονται σε ποιητικές μαρτυρίες της αστικής ιστορίας.

Τα έργα του Farrell, μια σειρά από καθρέφτες και μπρούτζινα γλυπτά, σαν βγαλμένα από το παρελθόν, με φιγούρες της αρχαιότητας να περιρρέουν γύρω από την μορφή μου, μου θύμισαν τι δεν έπρεπε να ξεχάσω. Ο Πλάτωνας με κοιτά ξανά «κατάματα» καθώς αγναντεύει ψηλά, στον κόσμο των Ιδεών. Τόσο οι καθρέφτες όσο και τα δοχεία γίνονται ταυτόχρονα μια εφήμερη πύλη και μια φευγαλέα μαρτυρία της ύπαρξης.

Τα θραύσματα της Reed από το κέντρο της Αθήνας έφεραν στον μυαλό μου εκείνη την πρώτη ερώτηση που δέχεται ο Σωκράτης στον Φαίδρο του Πλάτωνα: «Από που έρχεσαι και πού πας;». Τα θραύσματα δημιουργούν ποιητικά σύνολα που οδηγούν σε μονοπάτια ιστοριών από καιρό ξεχασμένων. Κι όμως, είναι ακόμη εκεί. Και χωρίς αυτά θα ήταν αμφίβολο κάθε «σήμερα».

Ο Δημήτρης Αντωνίτσης, μέσω της σειράς «Fountains», παρουσιάζει την επαναχρησιμοποίηση του μαρμάρου ως γλώσσα που συνδέει το Λίθο, τη Λήθη και την Αλήθεια, προσκαλώντας σε έναν στοχασμό για την ύλη και τη διαχρονία. Τα έργα του με μαγνήτισαν. Τώρα, εγώ ήμουν ο δούλος του Μένωνα. Ο Αντωνίτσης μεταμορφώνει το παλιό σε νέο, του δίνει ζωή – σαν άλλος φοίνικας που γεννιέται από τις στάχτες του. Τα μάρμαρα είχαν άλλη χρήση, ήταν νεροχύτες, πεταμένοι, ξεχασμένοι. Σκαλίζοντάς τους, τους μετέτρεψε σε κάτι άλλο, σε ένα σύνολο, σε έργο τέχνης.

Τέλος, η Angela Tisner προσφέρει ηχητικές καταγραφές που αναδεικνύουν την παράδοση και τους ανθρώπους της Ύδρας, οι οποίες θα κυκλοφορήσουν σε συλλεκτικό βινύλιο.

Τα Hydra School Projects και Mnemosyne Projects, μέσα από αυτή την έκθεση, συνεχίζουν να φέρνουν στο προσκήνιο τον διάλογο μεταξύ τέχνης, μνήμης και πολιτισμού στην καρδιά της Ύδρας.

Λίγα λόγια για τα Hydra School Projects

Ιδρύθηκαν το 1999 από τον Δημήτρη Αντωνίτση, είναι μια μη κερδοσκοπική πλατφόρμα που στηρίζει τη σύγχρονη τέχνη και τον πολιτισμικό διάλογο. Κάθε καλοκαίρι, η έκθεση στην Ύδρα φέρνει κοντά σημαντικούς καλλιτέχνες και νέες φωνές, αναδεικνύοντας τη σχέση παράδοσης και καινοτομίας.

Mnemosyne Projects

Μια διεθνής πλατφόρμα που διατηρεί μνήμες και τόπους μέσα από την τέχνη και την έρευνα, ιδρυμένη στην Ύδρα. Συνδυάζει εικαστικά, μουσική και λογοτεχνία, προωθώντας τη μνήμη με βιβλία, μουσική και ταινίες.

*Η έκθεση λαμβάνει χώρα από τις 20 Ιουνίου έως τις 7 Σεπτεμβρίου 2025 | Ώρες Λειτουργίας: 11:30 – 14:00, 19:30 – 22:00

// Κεντρική Φωτογραφία: Untitled, 2012, 85x42x32 εκ, καρέκλα κα βράχος, Γιάννης Κουνέλλης