Πάπας Φραγκίσκος: Καρότο και μαστίγιο, οι αντιφάσεις μιας διχαστικής θητείας

Ο Πάπας Φραγκίσκος ξεπέρασε κατά πολύ τα «δύο ή τρία» χρόνια που οραματιζόταν κάποτε για τη θέση του.

Με μια πορεία γεμάτη αυτοσχεδιασμούς και έχοντας ξορκίσει τη σκιά του Πάπα Βενέδικτου XVI για τα καλά από επάνω του, ο πρώτος Λατινοαμερικανός Πάπας στην Ιστορία, κατάφερε να αφήσει το στίγμα του -ακόμη και αν πριν την εκλογή του πίστευε ότι θα ήταν για πάντα απλά ένας Αργεντινός Ιησουίτης.

Πιο ανθρώπινος από τους προκατόχους του, και ως τέτοιος εκτεθειμένος σε όλα, ο Πάπας Φραγκίσκος είχε πει ότι παρ’ ολίγον να χάσει την τελική ψηφοφορία που τον ανέδειξε καθώς συνομιλούσε με έναν συνάδελφό του καρδινάλιο έξω από την Καπέλα Σιξτίνα.

«Ο τελετάρχης βγήκε και είπε ‘θα πας μέσα ή όχι;’» είχε πει ο Φραγκίσκος στο Associated Press. «Κατόπιν συνειδητοποίησα ότι επρόκειτο για ασυνείδητη αντίστασή μου στο να μπω στην αίθουσα».

Η πορεία του είναι εμβληματική, όπως και οι δοκιμασίες στις οποίες εκτέθηκε. Ο Φραγκίσκος πέρασε διά πυρός και σιδήρου μέχρι να μάθει τα πάντα σχετικά με τη σεξουαλική κακοποίηση εκ μέρους των κληρικών, υποβαθμίζοντας αρχικά το πρόβλημα με τρόπους που έκαναν τους επιζώντες να αμφισβητούν αν είχε καταλάβει με τι είχε να κάνει.

Σκάνδαλα και αμφιλεγόμενο χιούμορ

Μια προβληματική επίσκεψη του στη Χιλή ήταν αρκετή να τον αφυπνίσει. Τότε ήταν που αποκαλύφθηκε μπροστά του η τεράστια απόκλιση ανάμεσα σε όσα του είχαν πει οι Χιλιανοί επίσκοποι για την περιβόητη υπόθεση και αυτά που είχαν πραγματικά συμβεί. Εκατοντάδες ή χιλιάδες Χιλιανοί πιστοί βιάζονταν και παρενοχλούνταν από καθολικούς ιερείς για δεκαετίες. «Αυτή ήταν η μεταστροφή μου», είπε στο AP. «Τότε έσκασε η βόμβα, όταν είδα τη διαφθορά πολλών επισκόπων».

Ωστόσο, ακόμη και αν προώθησε σειρά από μέτρα για λογοδοσία της ιεραρχίας και ενώ ο Βενέδικτος είχε καθαιρέσει περίπου 800 ιερείς, ο Φραγκίσκος έδειχνε απρόθυμος να απομακρύνει τους κακοποιητές σημειώνει το Associated Press.

Ένα άλλο μελανό σημείο στην ιστορία του ήταν και οι αστεϊσμοί του Φραγκίσκου για τη «γυναικεία ευφυΐα».

Οι «γυναίκες θεολόγοι είναι το κερασάκι στην τούρτα», είπε κάποτε. «Οι καλόγριες δεν πρέπει να είναι γριές υπηρέτριες», σχολίασε άλλη στιγμή. Η «Ευρώπη δεν θα έπρεπε να είναι μια άγονη, στείρα ‘γιαγιά», είχε πει στους ευρωβουλευτές προκαλώντας ένα θυμωμένο τηλεφώνημα από την τότε καγκελάριο της Γερμανίας, Άνγκελα  Μέρκελ.

Αν και ο Πάπας Φραγκίσκος έκανε περισσότερα για να προωθήσει τις γυναίκες στην Εκκλησία από οποιονδήποτε προκάτοχό του, συμπεριλαμβανομένου του διορισμού πολλών γυναικών σε υψηλές θέσεις στο Βατικανό, η αλήθεια σε νούμερα δείχνει ότι δεν έκανε και πολλά.

Μόνον μία στους τέσσερις υπαλλήλους της Αγίας Εδρας ήταν γυναίκα μέχρι το 2023, καμία γυναίκα δεν διεύθυνε κάποιο τμήμα και ο Φραγκίσκος έχει υποστηρίξει το εκκλησιαστικό δόγμα που απαγορεύει στις γυναίκες την ιεροσύνη.

Νέα ήθη ή προπέτασμα καπνού;

Από το 2013, όταν εξελέγη Πάπας, ο Λατινοαμερικανός ποντίφικας φρόντισε να είναι στην επικαιρότητα με υποσχέσεις για νέα ήθη στην Καθολική Εκκλησία.

Ανακήρυξε Άγιο έναν 15χρονο, τον Carlo Acutis, τον πρώτο της γενιάς των millennialς, 18 χρόνια μετά τον θάνατό του ως «influencer του Θεού» και «προστάτη άγιο του διαδικτύου» και στις 24 Αυγούστου του 2023, κατά τη διάρκεια της Παγκόσμιας Ημέρας Νεολαίας στη Λισαβόνα της Πορτογαλίας, ο Πάπας ηγήθηκε ενός πλήθους μισού εκατομμυρίου νέων που φώναζαν «Τodos, Τodos, Τodos» (Όλοι, Όλοι, Όλοι) για να τονίσει ότι όλοι είναι ευπρόσδεκτοι στην Καθολική Εκκλησία.

Ιανουάριο του 2024, σε συνέντευξη του με τον Ιταλό συγγραφέα Carlo Petrini, ο Πάπας Φραγκίσκος είχε εναγκαλίσει τις ηδονές λέγοντας ότι η απόλαυση του σεξ, μαζί με την ευχαρίστηση του να τρως ένα καλά μαγειρεμένο γεύμα, είναι «θεϊκή».

Επιπλέον είχε προσθέσει ότι η δαιμονοποίηση της ευχαρίστησης στην καθολική εκκλησία ήταν το αποτέλεσμα της «υπερβολικής ζήλιας» από τους κληρικούς.

«Η ευχαρίστηση προέρχεται απευθείας από τον Θεό, δεν είναι ούτε Καθολική, ούτε Χριστιανική, ούτε οποιαδήποτε άλλη, είναι απλώς θεϊκή» , δήλωσε ο Πάπας στη συνέντευξη.

Ο Πάπας είπε τότε ότι δεν υπάρχει χώρος για «υπερβολική ηθική» μέσα στην Εκκλησία που να απαγορεύει στους ανθρώπους να βιώνουν την ευχαρίστηση και παραδέχτηκε ότι η καθολική εκκλησία έχει επιδιώξει να περιορίσει την ευχαρίστηση στο παρελθόν. Ωστόσο, είπε ότι κάτι τέτοιο είναι «μια λανθασμένη ερμηνεία του χριστιανικού μηνύματος» .

«Η απόλαυση του φαγητού είναι εδώ για να σας κρατήσει υγιείς μέσω της τροφής. Όπως και η σεξουαλική ευχαρίστηση. Είναι εδώ για να κάνει την αγάπη πιο όμορφη και για να εγγυηθεί τη διαιώνιση του είδους» σχολίασε ο Πάπας.

ΛΟΑΤΚΙ+ και πλην

Το τελευταίο ήταν και αυτό που έφερε (για πολλοστή φορά) διχασμό στη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα που θυμήθηκε ότι τον Νοέμβριο του 2019, ο Πάπας καταδίκασε τη δίωξη των ομοφυλόφιλων και συνέκρινε το «μίσος» με τον «ναζισμό» και την ίδια χρονιά έδωσε μια θερμή αγκαλιά με τον σεΐχη Άχμεντ αλ Τάγεμπ που έχει καλέσει σε εκτέλεση των ΛΟΑΤΚΙ+ καθώς «η ομοφυλοφιλία είναι ασθένεια» και την ίδια χρονιά το Βατικανό στοχοποίησε τα τρανς άτομα με έγγραφο που σημείωνε ότι η «ιδεολογία των φύλων» ήταν «απομάκρυνση από τη φύση».

Το Associated Press υπενθύμισε την αντίφαση ανάμεσα σε αυτά που έκανε και αυτά που έλεγε. Στις 30 Ιουλίου του 2013, κατά τη διάρκεια της πρώτης του συνέντευξης Τύπου, ο Πάπας Φραγκίσκος είπε «Ποιος είμαι εγώ για να κρίνω;» όταν ρωτήθηκε για έναν δήθεν ομοφυλόφιλο ιερέα, σηματοδοτώντας μια πιο φιλόξενη προσέγγιση προς τους ΛΟΑΤΚΙ+ Καθολικούς και στις 21 Μαΐου του 2018 είπε σε έναν ομοφυλόφιλο άνδρα «Ο Θεός σε έφτιαξε έτσι και σε αγαπάει», και στις 24 Ιανουαρίου του 2023 δήλωσε σε συνέντευξη του στο Associated Press ότι «το να είσαι ομοφυλόφιλος δεν είναι έγκλημα».

Fast forward στην πρόσφατη ιστορία του, στις 20 Μαΐου του 2024, ο Φραγκίσκος φέρεται να είπε ότι «υπάρχει ήδη ένας αέρας πουστ8%σύνης» στα ιεροδιδασκαλεία, σε σχόλια κεκλεισμένων των θυρών προς τους Ιταλούς επισκόπους, επιβεβαιώνοντας την απαγόρευση της εκκλησίας για τους ομοφυλόφιλους ιερείς.

Το σχόλιο του προκάλεσε έντονες αντιδράσεις με τον Πάπα Φραγκίσκο να ζητά συγγνώμη γιατί χρησιμοποίησε τον χυδαίο όρο για τη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα και ο εκπρόσωπος του Βατικανού Ματέο Μπρούνι εξέδωσε ανακοίνωση αναγνωρίζοντας τον σάλο.

Παράλληλα υπενθύμισε ότι ο Αργεντινός Πάπας έχει επιμείνει εδώ και πολύ καιρό ότι υπάρχει χώρος για όλους στην Καθολική Εκκλησία.

«Ο Πάπας δεν σκόπευε ποτέ να προσβάλει ή να εκφραστεί με ομοφοβικούς όρους και ζητά συγγνώμη του σε όσους προσβλήθηκαν από τη χρήση ενός όρου που αναφέρθηκε από άλλους», είπε ο Μπρούνι.

Τα ιταλικά δεν είναι η μητρική γλώσσα του Φραγκίσκου και ο Αργεντινός Πάπας έχει κάνει γλωσσικές γκάφες στο παρελθόν που δημιούργησαν ερωτηματικά σημείωσαν αρθρογράφοι δικαιολογώντας το ατόπημα. «Αστειεύεται χρησιμοποιώντας αργκό και ακόμη βρίζει κατ’ ιδίαν» έγραψε η Corriere della Sera.

Άμβλωση και παρένθετη μητρότητα

Τoν Σεπτέμβριο του 2024, επιστρέφοντας αεροπορικώς στη Ρώμη από ένα μακρύ ταξίδι στην Ασία, ο Πάπας Φραγκίσκος επέκρινε και τους δύο υποψήφιους για την προεδρία των ΗΠΑ για τις πολιτικές τους που χαρακτήρισε «εχθρικές προς τη ζωή» και συμβούλεψε τους Αμερικανούς καθολικούς να επιλέξουν τον πρόεδρο που «πιστεύουν ότι είναι ο λιγότερο κακός» στις επερχόμενες αμερικανικές εκλογές. Οι Αμερικανοί έκαναν την επιλογή τους εναμισι περίπου μήνα μετά.

Όσα είπε ο Πάπα Φραγκίσκος προκάλεσαν αντιδράσεις. «Και οι δύο είναι κατά της ζωής, είτε είναι αυτός που διώχνει τους μετανάστες, είτε είναι αυτός που σκοτώνει μωρά», σχολίασε χωρίς να αναφερθεί ονομαστικά ούτε στον υποψήφιο των Ρεπουμπλικανών Ντόναλντ Τραμπ ούτε στην υποψήφια των Δημοκρατικών, Κάμαλα Χάρις.

Ο Πάπας και η άμβλωση ήταν ένα θέμα γεμάτο αγκάθια.

Στις 25 Μαΐου του 2019, απευθυνόμενος σε συνέδριο υπό την αιγίδα του Βατικανού, ο Πάπας είπε ότι η άμβλωση δεν μπορεί ποτέ να συγχωρεθεί, ακόμη και όταν το έμβρυο είναι βαριά άρρωστο ή πιθανότατα θα πεθάνει.

«Είναι θεμιτό να πετάμε μια ζωή για να λύσουμε ένα πρόβλημα;» ρώτησε. «Είναι θεμιτό να προσλαμβάνεις έναν δολοφόνο για να επιλύσεις ένα πρόβλημα;»

Ο Ποντίφικας κράτησε την ίδια στάση και κάποιους μήνες πριν, όταν κατά την επίσκεψή του στο Βέλγιο σχετικά με τις αμβλώσεις και το ρόλο των γυναικών καταδίκασε την πρακτική και χαρακτήρισε «δολοφόνους» τους γιατρούς που τις κάνουν.

Ο Πάπας Φραγκίσκος συντάχθηκε και με την πρωθυπουργό της Ιταλίας Τζόρτζια Μελόνι στον πόλεμο της για την παρένθετη μητρότητα.

Η Αγία Έδρα, μέσω του «υπουργείου» για την Ορθότητα της Πίστεως, έλαβε ξεκάθαρη θέση στο θέμα με κείμενο 20 σελίδων της τον Απρίλιο του 2024.

Σε αυτό υπογραμμίζεται μεταξύ άλλων ότι η παρένθετη μητρότητα πρέπει να μετατραπεί σε οικουμενικό αδίκημα, διότι «με τον τρόπο αυτό, το παιδί, το οποίο είναι απεριόριστα άξιο, μετατρέπεται μόνον σε αντικείμενο».

Με αναφορά σε σχετική δήλωση του Πάπα Φραγκίσκου, η οποία σχετίζεται και με την άμβλωση, υπενθυμίζεται:

«Κάθε ανθρώπινη ζωή, αρχίζοντας από εκείνη του παιδιού που βρίσκεται στην κοιλία της μητέρας του, δεν μπορεί να διακόπτεται, ούτε να γίνεται αντικείμενο εμπορικής συναλλαγής. Θεωρώ καταδικαστέα την πρακτική της λεγόμενης παρένθετης μητρότητας, η οποία πλήττει σοβαρά την αξιοπρέπεια της γυναίκας και του παιδιού. Βασίζεται στην εκμετάλλευση της κατάστασης πρακτικής ανάγκης της μητέρας. Το παιδί είναι πάντα ένα δώρο και δεν είναι ποτέ αντικείμενο συμβολαίου. Εύχομαι, κατά συνέπεια, να καταβληθεί προσπάθεια από την διεθνή κοινότητα, ώστε να απαγορευθεί, σε οικουμενικό επίπεδο, η πρακτική αυτή».

Θεωρία φύλου; Όχι ακριβώς

Το Βατικανό επίσης υπογράμμισε στο κείμενο που φέρει την υπογραφή του Πάπα Φραγκίσκου, ότι «κάθε άνθρωπος, ανεξάρτητα από τον σεξουαλικό προσανατολισμό του, πρέπει να τυχαίνει σεβασμού σε ό,τι αφορά την αξιοπρέπειά του» και ότι «πρέπει να αποφευχθεί κάθε μορφή άδικης διάκρισης, ιδίως «κάθε μορφή βίας και επίθεσης».

Παράλληλα, ωστόσο, το κείμενο επιτίθεται στη θεωρία φύλου ορίζοντας την ως «άκρως επικίνδυνη, διότι απαλείφει τις διαφορές, με την απαίτηση να τους κάνει όλους ίδιους».

Το κείμενο που εγκρίθηκε στις 25 Μαρτίου από τον Πάπα Φραγκίσκο, δημοσιεύτηκε με το Βατικανό να απαναλμβάνει την απόρριψη της «ιδέας ότι το φύλο κάποιου μπορεί να αλλάξει». Το κείμενο ορίζει ότι «ο Θεός δημιούργησε τον άνδρα και τη γυναίκα ως βιολογικά διαφορετικά, ξεχωριστά όντα» και ότι «οι άνθρωποι δεν πρέπει να πειράζουν αυτό το σχέδιο ή να προσπαθούν να κάνουν τον εαυτό τους Θεό».

«Οποιαδήποτε επέμβαση αλλαγής φύλου, κατά κανόνα, κινδυνεύει να απειλήσει τη μοναδική αξιοπρέπεια που έχει λάβει το άτομο από τη στιγμή της σύλληψης», αναφέρει το έγγραφο που επιτίθεται στην παρένθετη μητρότητα, η οποία, όπως λέει, «παραβιάζει τόσο την αξιοπρέπεια του παιδιού όσο και της γυναίκας, η οποία γίνεται ένα απλό μέσο υποταγμένο στο αυθαίρετο κέρδος ή την επιθυμία άλλων».

Οι συνήγοροι των ΛΟΑΤΚΙ+ Καθολικών άσκησαν αμέσως κριτική στο έγγραφο ως ξεπερασμένο, επιβλαβές και αντίθετο με τον διακηρυγμένο στόχο της αναγνώρισης της «άπειρης αξιοπρέπειας» όλων των παιδιών του Θεού προειδοποιώντας ότι μπορεί να έχει πραγματικές συνέπειες για τα τρανς άτομα, τροφοδοτώντας τη βία και τις διακρίσεις κατά των τρανς.

Ερμηνείες και παρερμηνείες

Ο Πάπας Φραγκίσκος εξόργισε το Μεξικό όταν τον Φεβρουάριο του 2015 αναφέρθηκε στην πιθανή «μεξικανοποίηση» της πατρίδας του, την Αργεντινή από τα καρτέλ ναρκωτικών.

Η δήλωση του προκάλεσε σάλο, και ανάγκασε το Βατικανό να στείλει μια διπλωματική επιστολή στον πρεσβευτή του Μεξικού, επιμένοντας ότι ο Φραγκίσκος «δεν είχε καμία απολύτως πρόθεση να προσβάλει τον μεξικανικό λαό» με την παρατήρηση.

Ένα χρόνο πριν, τον Φεβρουάριο του 2024, ο Πάπας δήλωσε σε συνέντευξή του ότι η Ουκρανία, αντιμετωπίζοντας μια πιθανή ήττα, θα πρέπει να έχει το θάρρος να διαπραγματευτεί τον τερματισμό του πολέμου με τη Ρωσία.

«Νομίζω ότι ο ισχυρότερος είναι αυτός που βλέπει την κατάσταση, σκέφτεται τους ανθρώπους και έχει το θάρρος της λευκής σημαίας και διαπραγματεύεται», είπε.

Σχολιάζοντας την προτροπή του η Süddeutsche Zeitung έγραψε για τον απόηχο των δηλώσεων του Πάπα Φραγκίσκου:

«Τώρα η διπλωματία του Βατικανού προσπαθεί να ανασκευάσει την δήλωση του Πάπα ότι απάντησε σε ερώτηση στο πλαίσιο της συνέντευξης σχετικά με τη λευκή σημαία και χρησιμοποίησε τη φράση αυτή για να ζητήσει κατάπαυση του πυρός. (…) Όμως η συνέντευξη αυτή δείχνει ξανά πόσο διαφορετικός είναι. Από τότε που διαδέχθηκε πριν από έντεκα χρόνια τον Γερμανό Βενέδικτο, ο οποίος ένιωθε ταυτισμένος με την θεσμική ιεραρχία της Καθολικής Ελλησίας με ιστορία 2000 ετών, ο Αργεντίνος Πάπας είναι περισσότερο ιερέας παρά εκκλησιαστικός ηγέτης, ο οποίος προσπαθεί να ξεφύγει από τους γραφειοκρατικούς περιορισμούς (…) Λέει αυτό που σκέφτεται. Αυτό τον κάνει συμπαθή αλλά ευάλωτο. Όμως όταν πρόκειται για ένα θέμα όπως ο πόλεμος ή η ειρήνη, ο Πάπας μοιάζει να αγγίζει πραγματικά τα όριά του».

Από την πλευρά της η Bild επιτέθηκε στον προκαθήμενο της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας γράφοντας:

«Ο Φραγκίσκος καλεί την Ουκρανία να παραδοθεί. Λέει ότι δεν πρέπει να φοβάται να υψώσει λευκή σημαία. Μόνο η βιομηχανία όπλων θα επωφεληθεί από τον πόλεμο. Όμως τελικά νικητής θα ήταν ο Πούτιν που ξεκίνησε την επίθεση. Αν καταβροχθίσει την Ουκρανία μετά θα ακολουθήσουν και άλλες χώρες; Δεν πρόκειται για μια έκκληση για ειρήνη αλλά για περισσότερη βία. Κι όλα αυτά διά στόματος του διαδόχου του Πάπα Ιωάννη Παύλου Β’, στη συμβολή του οποίου συγκαταλέγεται και ο τερματισμός της κομμουνιστικής δικτατορίας στην Ευρώπη. Ίσως ακόμη δεν θα πρέπει να αποκλείεται και μια γονυκλισία του Πάπα στον Πούτιν. Ως επίσκοπος ακόμη στην Αργεντινή λέγεται ότι ο Πάπας Φραγκίσκος ήταν κοντά στην στρατιωτική χούντα που είχε επιβληθεί στην χώρα του».

Μια θητεία γεμάτη αντιφάσεις, ο Πάπας Φραγκίσκος ήξερε ότι για τoν όποιο σωστό ή λάθος λόγο, θα μείνει στην Ιστορία, όχι μόνο επειδή έγινε ο πρώτος Ποντίφικας στο Rolling Stone.