Αν στους «Αντικατοπτρισμούς» ο Γκάτσος ήταν ο προκαλούμενος (να ανταποκριθεί με το στίχο του στη δεδομένη μορφή και ατμόσφαιρα ενός κύκλου τραγουδιών), στα «Κατά Μάρκον» ήταν ο προκαλών. Δημιούργησε έναν κύκλο τραγουδιών, τα οποία κατατέθηκαν στον συνθέτη για μελοποίηση. Τα τραγούδια αυτά αποκαλύπτουν τον ποιητή εν εκρήξει. Αποκαλύπτουν την απόγνωσή του για την κατάσταση που έχει φτάσει η κοινωνία και η χώρα μας. «Σ’ αυτά τα τραγούδια», λέει ο Στ. Ξαρχάκος, «ο Γκάτσος με δέος, οργή και πόνο βάζει τίτλους σκληρούς και λέει λόγια πικρά για να ξυπνήσει από τη νάρκη τους συνέλληνες λίγο πριν από μια ανεπανόρθωτη καταστροφή». Ωστόσο, οι συνθέσεις του Γκάτσου δεν μένουν στο επικαιρικό, αλλ’ αναπτύσσονται σε πολλά επίπεδα, φτάνοντας ως τη ρίζα «αυτής της γλώσσας κι αυτής της πατρίδας», κι ακόμη ως τη μοίρα του ανθρώπου επί της γης.


«ΤΟ ΒΗΜΑ», 22.12.1991 Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Ο Σταύρος Ξαρχάκος, έχοντας στα χέρια του τραγούδια αποκαλυπτικά της σήψης και της παρακμής τού ελληνικού σήμερα, απέφυγε να γράψει τραγούδια εύκολα «καταγγελίας». Επέλεξε χαμηλούς τόνους και μελωδίες λιτές και εσωστρεφείς, στις οποίες έδωσε μέγεθος και όγκο η ερμηνεία του Γιώργου Νταλάρα και της Δέσπως Διαμαντίδου. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η ματιά του Ξαρχάκου πάνω στις συνθέσεις του Γκάτσου και ενότητα ύφους και ποιότητα έχει. Τα «Κατά Μάρκον» είναι μαστόρικα τραγούδια, καλοδουλεμένα, μια δουλειά που αξίζει σεβασμού. Το ερώτημα —γιατί το έργο αφήνει σαφώς ένα ερώτημα, μιαν αμηχανία— είναι αν ο στίχος του Γκάτσου απαιτούσε τέτοιαν ελεγειακή αντιμετώπιση.


Θρηνεί ο Γκάτσος, αλλά δεν είναι «μελαγχολικός». Οργισμένος είναι και σαρκάζει, εκρήγνυται, παθαίνει παρακρούσεις και τρέχει στο παρελθόν και στο μέλλον, βλέπει εικόνες Αποκάλυψης, βλέπει «στοιχειά και στοιχεία», βλέπει «γέεννες πυρός», βλέπει «Αγαρηνούς και Φράγκους», ξεφωνίζει τα «γερόντια μ’ ένα μάτι μ’ ένα δόντι» που «μας φλομώνουν με ψευτιές και φούμαρα», ανατριχιάζει μπροστά σε μια Ελλάδα σαν σαλεμένη «γριά χοντρομπαλού», ζητάει «ρακί και δυναμίτη» ν’ ανατινάξει τη «φυλακή», επικαλείται τέλος τον Μάρκο τον Βαμβακάρη, «της μοναξιάς μας ουρανό».


Ο Ξαρχάκος, επιλέγοντας ένα ύφος σχεδόν αποκλειστικά ελεγειακό, αποδυνάμωσε όλ’ αυτά τα στοιχεία, με αποτέλεσμα να χαθεί, κατά τη γνώμη μας, μια μοναδική ευκαιρία για έναν κύκλο τραγουδιών πραγματικά εκρηκτικό. Για να μην πούμε ότι μέσα σ’ αυτό το δύσθυμο μουσικά κλίμα ο στίχος τσινάει μερικές φορές, φαντάζοντας πομπώδης ή απλοϊκός, ώρες ώρες. Είναι γιατί οι στίχοι αυτοί απαιτούσαν επιφοίτηση Διονύσου, ενώ τους επεσκέφθη Απόλλων.

*Κείμενο του δημοσιογράφου Βασίλη Αγγελικόπουλου, που έφερε τον τίτλο Τα «Κατά Μάρκον» ελεγεία και είχε δημοσιευτεί στην εφημερίδα «Το Βήμα» την Κυριακή 22 Δεκεμβρίου 1991.


Ο μεγάλος μουσικοσυνθέτης και μαέστρος Σταύρος Ξαρχάκος γεννήθηκε στα Εξάρχεια στις 14 Μαρτίου 1939.


Ο Νίκος Γκάτσος

Ειδήσεις Σήμερα: