Μπορούν οι αρχαιολόγοι να εντοπίσουν τους επιζώντες της Πομπηίας;

Μπορούμε να αναγνωρίσουμε τους επιζώντες της καταστροφικής ηφαιστειακής έκρηξης του Βεζούβιου το 79 μ.Χ.; Το δεύτερο επεισόδιο του τριμερούς ντοκιμαντέρ Pompeii: The New Dig, το οποίο προβλήθηκε 22 Μαΐου, στο PBS, έχει τον εύστοχο τίτλο «Απόδραση» και διερευνά αυτό ακριβώς το ερώτημα.

Αφού εντοπίζουν την πηγή τρεχούμενου νερού και αποχετεύσεων στο αρτοποιείο, ο αρχαιολόγος και ιστορικός Μίκο Φλορ διερευνά αν το διπλανό κτίσμα ήταν ένα πλυντήριο

Το τελευταίο πολύωρο επεισόδιο εστιάζοντας στη νέα ανασκαφή στον αρχαιολογικό χώρο της αρχαίας πόλης στρέφει το βλέμμα του σε εκείνους που γλίτωσαν από τα τοξικά αέρια, τη στάχτη, τα πετρώματα και τα ηφαιστειακά υπολείμματα που εκτοξεύτηκαν από τον Βεζούβιο.

Οι πρώτες ώρες της έκρηξης

Η Πομπηία είχε έως και 30.000 κατοίκους εκείνη την εποχή, εκτός από πολλά οικόσιτα ζώα και κτηνοτροφικές μονάδες. Ποιο ποσοστό όμως αυτών των ανθρώπων μπόρεσε πραγματικά να διαφύγει από την έκρηξη;

Το επεισόδιο ξεκινά κοντά στην Πομπηία, στο αρχαίο λιμάνι Misenum. Ο αφηγητής εξιστορεί λεπτομέρειες για τον φυσιοδίφη και κυβερνήτη του ρωμαϊκού στόλου, Πλίνιο τον Πρεσβύτερο, η αδελφή του οποίου τον ειδοποίησε για την έκρηξη του Βεζούβιου ενώ εκείνος χαλάρωνε στη βίλα του στο κοντινό Bacoli.

Οι επιγραφές που βρέθηκαν από τους Τακ και Πιτσορούσο σε όλη την Πομπηία και τη γύρω περιοχή, από ενεπίγραφες μυλόπετρες μέχρι επιτάφιους, επιτρέπουν να έρθουν και πάλι στο επίκεντρο οι οικογένειες, οι επιχειρήσεις και οι επιζώντες της έκρηξης του Βεζούβιου

Ο αρχαιολόγος Michele Stefanile περιγράφει τις πρώτες ώρες της έκρηξης, όπως καταγράφονται σε επιστολές του Πλίνιου του νεότερου, ανιψιού του Πρεσβύτερου.

Μιλώντας για αυτές τις κρίσιμες πρώτες στιγμές, ο ηφαιστειολόγος Κρίστοφερ Τζάκσον σημειώνει ότι μέσα σε διάστημα μιάμισης ώρας, το σύννεφο απλώθηκε αρκετά μίλια ψηλά στον αέρα, σύμφωνα με τις σύγχρονες αναπαραστάσεις. Ήταν ορατό σε πολλές κοινότητες μέσα και γύρω από τον κόλπο της Νάπολης, και πιθανότατα ήταν ένα άμεσο μήνυμα ότι ίσως ήταν καιρός να διαφύγουν σε ασφαλές μέρος.

Στην αναζήτηση για γραπτές αποδείξεις

Μόνο περίπου 1.200 πτώματα της Πομπηίας έχουν ανασυρθεί μέχρι σήμερα. Τι μπορεί να πει στους αρχαιολόγους αυτή η απουσία στοιχείων για όσους γλίτωσαν από την έκρηξη; Εδώ έρχεται ο αρχαιολόγος Στίβεν Τακ του Πανεπιστημίου του Μαϊάμι στο Οχάιο, ο οποίος εργάζεται εδώ και χρόνια για την ταυτοποίηση των προσφύγων της πόλης με βάση τα σωζόμενα ευρήματα και αντικείμενα.

Φωτογραφία: Αρχαιολογικό Πάρκο Πομπηίας | Reuters

Όπως εξηγεί ο Τακ, η σαφής έλλειψη υπολειμμάτων από κάρα και άλογα σε μια πόλη που κάποτε ήταν γεμάτη από τέτοια μεταφορικά μέσα υποδεικνύει την ταχεία εκκένωση των κατοίκων της. Χρησιμοποιώντας τα πάντα, από δοχεία με γάρο που κατασκευάζονταν για φρέσκια σάλτσα από σκουμπρί με την ετικέτα ενός πωλητή μέχρι ενεπίγραφους επιτάφιους των εκλιπόντων μελών της οικογένειας, το επεισόδιο ακολουθεί τον Τακ και την ιστορικό τέχνης Ανν Κ. Πιτσορούσο σε μια αποστολή να εντοπίσουν γραπτές αποδείξεις των οικογενειών που εγκατέλειψαν την Πομπηία και αναγκάστηκαν να μετακινηθούν.

Οι δύο ιστορίες

Παράλληλα, πίσω στον αρχαίο φούρνο που παρουσιάστηκε στο πρώτο επεισόδιο, οι Ιταλοί αρχαιολόγοι που πραγματοποιούν ανασκαφές συνεχίζουν να συνθέτουν περισσότερα κομμάτια του οικοδομικού τετραγώνου στην εύπορη συνοικία που οι συνάδελφοί τους είχαν προηγουμένως εξερευνήσει.

Αφού εντοπίζουν την πηγή τρεχούμενου νερού και αποχετεύσεων στο αρτοποιείο, ο αρχαιολόγος και ιστορικός Μίκο Φλορ διερευνά αν το διπλανό κτίσμα ήταν ένα πλυντήριο. Όπως εξηγεί στο χώρο, η κατοχή μεγάλων πλυντηρίων άνοιγε τις πόρτες στις ανώτερες τάξεις της κοινωνίας στην «έντονα άνιση» επιχειρηματική κοινότητα της πόλης.

Οι δύο ιστορίες που διαπλέκονται στο επεισόδιο -μια για τους πλούσιους επιχειρηματίες που ζούσαν στην πόλη και μια άλλη για τον εντοπισμό του απλού λαού που έφυγε- παρέχουν μια εντυπωσιακή εικόνα της καθημερινής ζωής και της εξαφάνισής της από την ξαφνική έκρηξη του ηφαιστείου.

Οι επιγραφές που βρέθηκαν από τους Τακ και Πιτσορούσο σε όλη την Πομπηία και τη γύρω περιοχή, από ενεπίγραφες μυλόπετρες μέχρι επιτάφιους, επιτρέπουν να έρθουν και πάλι στο επίκεντρο οι οικογένειες, οι επιχειρήσεις και οι επιζώντες της έκρηξης του Βεζούβιου.

Καθ’ όλη τη διάρκεια του επεισοδίου, βλέπουμε τους αρχαιολόγους να μεταφράζουν αυτά τα μικροσκοπικά κείμενα προτού εξετάσουν τα αυλάκια στο δρόμο ή σαρώσουν ένα επαναχρησιμοποιημένο στόμιο για περαιτέρω στοιχεία, ενεργώντας ως προσεκτικοί ντετέκτιβ που αναστηλώνουν μια αρχαία κοινότητα.

*Mε πληροφορίες από: Hyperallergic | Κεντρική φωτογραφία θέματος: Lion Tv | Sara Terracciano