Ποιος είναι ο Handala, το ξυπόλητο αγόρι από την Παλαιστίνη με τα αγκαθωτά μαλλιά;

Όταν τον περασμένο μήνα φιλοπαλαιστίνιοι φοιτητές κατέλαβαν το Hamilton Hall του Πανεπιστημίου Κολούμπια και το μετονόμασαν σε «Hind’s Hall», το πανό που ξεδίπλωσαν περιείχε εικόνες ενός χαρακτήρα κινουμένων σχεδίων που δημιουργήθηκε πριν από πενήντα χρόνια και συμβολίζει την δύναμη των Παλαιστινίων.

Σε κάθε πλευρά του πανό υπήρχαν δύο εικόνες ενός ξυπόλητου αγοριού με σκισμένα ρούχα και αγκαθωτά μαλλιά, με την πλάτη γυρισμένη προς εμάς.

Τα παιδιά στους προσφυγικούς καταυλισμούς της Δυτικής Όχθης έχουν ζωγραφίσει χαμογελαστά πρόσωπα στο πίσω μέρος του κεφαλιού του Handala όταν τον συναντούν σε τοιχογραφίες, μετατρέποντας τον πόνο του σε χαρά

Ο χαρακτήρας ονομάζεται Handala [ή Handzala] ένα όνομα που προέρχεται από ένα ντόπιο φυτό που έχει βαθιές ρίζες, είναι ανθεκτικό και φέρει πικρούς καρπούς, και έχει γίνει ένα ισχυρό σύμβολο του παλαιστινιακού αγώνα.

View this post on Instagram

A post shared by سالي مُرادْ (@sallymourad)

Η εικόνα δημιουργήθηκε από τον Παλαιστίνιο πολιτικό σκιτσογράφο Naji Al-Ali το 1969, έναν από τους πιο αναγνωρίσιμους σκιτσογράφους στον αραβικό κόσμο, ο οποίος δολοφονήθηκε στο Λονδίνο το 1987.

Η υπόθεση παραμένει ανεξιχνίαστη.

«Έχει γίνει σύμβολο»

Μετά τον Πόλεμο του Γιομ Κιπούρ το 1973, ο Ali απεικόνισε τον δεκάχρονο Handala με γυρισμένη την πλάτη, μια χειρονομία που τον μετέτρεψε σε σιωπηλό μάρτυρα των αγριοτήτων που συνέβαιναν γύρω του.

Οι ακτιβιστές υπέρ της ειρήνης στο Ισραήλ υιοθέτησαν επίσης τη φιγούρα του Handala με την πάροδο των ετών, δείχνοντάς τον να αγκαλιάζει ένα άλλο αγόρι – τον Srulik, που δημιούργησε ο Ισραηλινός σκιτσογράφος Kariel Gardosh

Η στάση αυτή, σύμφωνα με τον σκιτσογράφο, αντιπροσώπευε την απόρριψη των πολιτικών μεθοδεύσεων των ξένων εθνών όταν επρόκειτο για την τύχη των απλών Παλαιστινίων.

Η Margaret Olin, μελετήτρια θρησκευτικών σπουδών στη Θεολογική Σχολή του Γέιλ και συν-συγγραφέας του βιβλίου «Τα πικρά τοπία της Παλαιστίνης», έχει εντοπίσει τον Handala σε αμέτρητες τοιχογραφίες κατά τη διάρκεια των επισκέψεών της στη Λωρίδα της Γάζας και τη Δυτική Όχθη την τελευταία δεκαετία.

«Έχει γίνει σύμβολο ολόκληρου του παλαιστινιακού κινήματος για την επιστροφή στα παλιά τους σπίτια», δήλωσε σε συνέντευξη της στην Aruna D’Souza των ΝΥΤ.

«Όπως εξήγησε η ίδια, ο Handala «έχει την απήχηση του «Angelus Novus» του Πάουλ Κλέε, το οποίο ο δοκιμιογράφος Βάλτερ Μπένγιαμιν περιέγραψε ως τον άγγελο της ιστορίας. Αντιμετωπίζει τη φθορά του χρόνου και την καταστροφή, αλλά έχει γυρίσει έτσι ώστε να βλέπεις και εσύ τις καταστροφές».

Η φιγούρα του Handala, παρατήρησε, είναι «κολλημένη σε σπίτια στην Ανατολική Ιερουσαλήμ, όπου οι κάτοικοι αναγκάζονται να φύγουν λόγω των παράνομων εποικισμών. Τον κουβαλούν σε διαδηλώσεις διαμαρτυρίας. Είναι παντού».

View this post on Instagram

A post shared by Amer Zahr عامر زهر (@amerzahr)

Ο Handala και ο Srulik

Η εικόνα έχει εμφανιστεί και στις Ηνωμένες Πολιτείες – «τα πεθερικά του γιου μου είναι Ιρακινοί και έχουν ένα αυτοκόλλητο στον προφυλακτήρα του αυτοκινήτου τους», πρόσθεσε η Olin. «Ένας από τους λόγους που ο χαρακτήρας είναι τόσο διαδεδομένος είναι ότι ο Ali τον έκανε πολύ εύκολο να ζωγραφιστεί».

Είπε ότι τα παιδιά στους προσφυγικούς καταυλισμούς της Δυτικής Όχθης έχουν ζωγραφίσει χαμογελαστά πρόσωπα στο πίσω μέρος του κεφαλιού του Handala όταν τον συναντούν σε τοιχογραφίες, μετατρέποντας τον πόνο του σε χαρά.

Ο Ali ήταν γνωστός ως επικριτής των πάντων – ήταν εξίσου πιθανό να στοχοποιήσει την αποτυχία των αραβικών χωρών της περιοχής να υποστηρίξουν τους Παλαιστίνιους, όπως και το Ισραήλ και τις ΗΠΑ.

Οι ακτιβιστές υπέρ της ειρήνης στο Ισραήλ υιοθέτησαν επίσης τη φιγούρα του Handala με την πάροδο των ετών, δείχνοντάς τον να αγκαλιάζει ένα άλλο αγόρι – τον Srulik, που δημιούργησε ο Ισραηλινός σκιτσογράφος Kariel Gardosh.

Αλλά ο Handala δεν είναι συνηθισμένος εκεί. Ο Nizan Shaked, καθηγητής πολιτιστικών σπουδών στο California State University at Long Beach, μεγάλωσε στη Χάιφα του Ισραήλ. Σε συνέντευξη του στους ΝΥΤ δήλωσε  ότι συνάντησε τον χαρακτήρα μόνο το 1998, όταν μετακόμισε στις ΗΠΑ.

Η παρουσία

Ο χαρακτήρας έχει υιοθετηθεί εκ νέου από ακτιβιστές και καλλιτέχνες τους τελευταίους επτά μήνες. Το Freedom Flotilla Coalition, ένα λαϊκό κίνημα αλληλεγγύης που δρα «για τον τερματισμό του παράνομου ισραηλινού αποκλεισμού της Γάζας», σύμφωνα με τον ιστότοπο του, βάφτισε ένα από τα πλοία του Handala.

Ένας εκδοτικός οίκος στην Ιταλία και μια ομάδα καλλιτεχνών στην Ιαπωνία δημιούργησαν αφίσες στις οποίες ο χαρακτήρας έχει επαναπροσδιοριστεί έχοντας ως βάση του το σήμερα.

Και ο Handala έφτασε μέχρι τη Βενετία, σε μια ατομική έκθεση που δεν σχετίζεται με την Μπιενάλε. Στην γκαλερί Roberto Ferruzzi στο Dorsoduro, οι πίνακες της Παλαιστίνιας καλλιτέχνιδας Malak Mattar παρουσιάζονται έως τις 14 Ιουνίου.

View this post on Instagram

A post shared by We Are Not Numbers (@we_are_not_numbers)

Η έκθεση περιλαμβάνει το έργο «No Words» (2024), το οποίο είναι το μεγαλύτερο [σε διάσταση] που έχει επιχειρήσει ποτέ και αποτελεί μια νύξη στην παλαιστινιακή κουλτούρα των τοιχογραφιών.

Ο Handala εμφανίζεται κοντά στην κορυφή του πίνακα, κοιτάζοντας έναν τοίχο. Σε αντίθεση με τους προηγούμενους πίνακες της Mattar, οι οποίοι είναι πολύχρωμοι, αυτό το έργο αποδίδεται σε ζοφερό γκρι, μαύρο, λευκό και καφέ.

«Όταν ήμουν πολύ νεότερη ως καλλιτέχνις, η Handala ήταν πολύ σημαντική για τη δουλειά μου», δήλωσε η Mattar.

«Μεγαλώνοντας στη Γάζα, ήταν ένα πολύ συναισθηματικό σύμβολο – είναι ένα αγόρι με το οποίο όλοι ταυτιζόμασταν, είναι ένα αγόρι που μιλούσε για όλους μας και τα συναισθήματά μας».

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη an effort art residency (@aneffortart)

»Είναι ένα παιδί που εκτοπίστηκε, που ολόκληρος ο κόσμος το εγκατέλειψε».

Τον περασμένο μήνα, ο Hadi Eldebek, ένας Αμερικανός μουσικός και εκπαιδευτικός από τον Λίβανο και μέλος του Silkroad Ensemble, συνεργάστηκε με τους συνεργάτες του στους Brooklyn Nomads για να δημιουργήσουν μια multimedia συναυλία στο Roulette στο Μπρούκλιν αφιερωμένη στον Naji Al-Ali και τον χαρακτήρα της αντίστασης.

«Για μένα -ως Λιβανέζος, ως Άραβας, ως μουσουλμάνος, ως άνθρωπος- ο Hanzala με αντιπροσωπεύει», δήλωσε ο Eldebek.

*Mε πληροφορίες από NYT | Κεντρική φωτογραφία θέματος: Reuters