Μαρδοχαίος Φριζής: Ο ατρόμητος ελληνοεβραίος πολεμιστής

Στις 5 Δεκεμβρίου 1940, κατά τη διάρκεια του Ελληνοϊταλικού Πολέμου, έχασε τη ζωή του στην περιοχή της Πρεμετής ο συνταγματάρχης Μαρδοχαίος Φριζής, πρώτος πεσών έλληνας αξιωματικός εβραϊκής καταγωγής στο Αλβανικό Μέτωπο.

Ο Φριζής, που είχε γεννηθεί το 1893 στη Χαλκίδα, ήταν πτυχιούχος της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Το 1916 αποφοίτησε από τη Σχολή Εφέδρων Αξιωματικών και έλαβε μέρος στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, στην Ουκρανική Εκστρατεία (εκστρατεία στην Κριμαία) και στη Μικρασιατική Εκστρατεία.

Συνελήφθη από τον εχθρό στη Σμύρνη και παρέμεινε στην αιχμαλωσία επί μακρόν, επιλέγοντας να υπομείνει μαζί με τους συμμαχητές του την κοινή μοίρα και να αρνηθεί τη χείρα βοηθείας που έτειναν σε αυτόν οι ομόθρησκοί του, οι οποίοι είχαν κινητοποιηθεί για την απελευθέρωσή του διά της καταβολής λύτρων.

Κατά το Μεσοπόλεμο ο Φριζής υπηρέτησε στην Κρήτη και στο Δελβινάκι, όπου συνδέθηκε με το μητροπολίτη Ιωαννίνων και μετέπειτα Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και πάσης Ελλάδος Σπυρίδωνα.

Κατά την έναρξη του Ελληνοϊταλικού Πολέμου, τα ξημερώματα της 28ης Οκτωβρίου 1940, ο αντισυνταγματάρχης Φριζής ήταν διοικητής του Υποτομέα Δελβινακίου της VIII Μεραρχίας. Ήταν αυτός που, ως επικεφαλής του Αποσπάσματος Αώου, αναχαίτισε την ιταλική προέλαση, αντιπαρατάχθηκε επιτυχώς στην επίλεκτη μεραρχία αλπινιστών «Τζούλια» και συνέλαβε τους πρώτους ιταλούς αιχμαλώτους. Χωρίς υπερβολή, τα επιτεύγματα του Φριζή τα πρώτα κρίσιμα εικοσιτετράωρα της ελληνοϊταλικής σύρραξης έθεσαν τα θεμέλια του μετέπειτα θριάμβου των ελληνικών όπλων.

«Αν η Ελλάς χάρισε την πρώτη νίκη στους συμμάχους, ο Φριζής χάρισε την πρώτη νίκη στα ελληνικά όπλα» έγραψε αργότερα ένας από τους επιτελείς της VIII Μεραρχίας.

Αξιοποιώντας στο μέγιστο δυνατό βαθμό το δύσβατο εδαφικό ανάγλυφο, ο Φριζής πέρασε εν συνεχεία στην αντεπίθεση. Κατάφερε να απελευθερώσει την Κόνιτσα και να εισέλθει υπό δυσμενέστατες καιρικές συνθήκες στα αλβανικά εδάφη.

Δυστυχώς, την αποφράδα 5η Δεκεμβρίου 1940, ο θάνατος τού είχε στήσει καρτέρι στην περιοχή της Πρεμετής. Ιταλικά αεροσκάφη έπληξαν την ημέρα εκείνη τις ελληνικές δυνάμεις, και ο ατρόμητος αντισυνταγματάρχης έφυγε έφιππος και περήφανος, πάνω στο λευκό άλογό του, στην πρώτη γραμμή, κυριολεκτικά στο πλευρό των παλικαριών του.

Τα οστά του ηρωικώς πεσόντος Φριζή, που έλαβε τιμητικώς μετά θάνατον το βαθμό του συνταγματάρχη, αναγνωρίστηκαν το 2002 στην Αλβανία και ενταφιάστηκαν ακολούθως στο νεκροταφείο της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης.

Το Δεκέμβριο του 2003 ο γιος του αειμνήστου ήρωα, ο Ιάκωβος Μ. Φριζής, είχε αποστείλει στο «Βήμα» μια επιστολή για τον πατέρα του, που είχε δημοσιευτεί από την εφημερίδα στην οικεία στήλη (στο φύλλο της 12ης Δεκεμβρίου). Κρίνουμε σκόπιμη την αναδημοσίευση τής εν λόγω επιστολής, προκειμένου να ξεκαθαρίσουν ορισμένοι μέσα τους —επιτέλους— το τι είναι αυτοί που αποκαλούνται Ελληνοεβραίοι, το αν οι Εβραίοι της Ελλάδας είναι όντως Έλληνες:

Πρόσφατα ήλθε στα χέρια μου το δημοσίευμα που σας στέλνω, της τοπικής εφημερίδας Χαλανδρίου – Βριλησσίων. Είμαι τόσο πολύ πικραμένος, δυσαρεστημένος, αγανακτισμένος και προβληματισμένος με όσα αντιεβραϊκά γράφει, που σκέπτομαι μήπως το ηρωικό αίμα του πατέρα μου, του Συν/ρχη Μαρδοχαίου Φριζή, στα βουνά της Αλβανίας το 1940, πήγε χαμένο. Γιατί τόσο μίσος; Τόση απέχθεια; Τόση μισαλλοδοξία, τόση περιφρόνηση, τόσο ψέμα; Για έναν ήρωα που έδωσε τη ζωή του για την πατρίδα και ήταν ένας από τους κυριότερους συντελεστές της νίκης του ’40, χαρίζοντας την πρώτη νίκη στα ελληνικά όπλα. Και ας μη μας διαφεύγει ότι «η τιμή της λαμπρότερης νίκης που έβαλε ουσιαστικό τέλος στη μάχη της Πίνδου και του Σμόλικα ανήκει στην έμπνευση και στο στρατήγημα του Συν/ρχη Φριζή» (Σ. Σιωμόπουλος, «Η Ιταλική Μεραρχία Τζούλια», σελ. 65-66).

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 12.12.2003, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Υπήρξαν Έλληνες Εβραίοι πολύ προτού υπάρξουν Έλληνες Χριστιανοί. Σε αυτούς ήλθε να μιλήσει ο Παύλος, από αυτούς έγιναν οι πρώτες χριστιανικές κοινότητες.

Οι Εβραίοι της Ελλάδος είναι Έλληνες εδώ και 2.300 χρόνια. Όποιος υποστηρίζει το αντίθετο είναι και αντισημίτης και ρατσιστής. Οι Εβραίοι της Ελλάδος είναι «γηγενείς». Ενώ υπάρχουν Έλληνες Χριστιανοί που ζουν στον τόπο αυτό λίγα χρόνια. Και αυτοί για μας είναι Έλληνες. Σταματήστε τους διαχωρισμούς, αν θέλετε να έχουμε μια ισχυρή και αδελφωμένη Ελλάδα. «Όποιος δεν φοβάται το τέρας του αντισημιτισμού, πάει να πει ότι του μοιάζει» (Μ. Χατζιδάκις).

Η γενικότερη παραγνώριση του Φριζή αποτελεί σύμπτωμα του υποδόριου νεοελληνικού αντισημιτισμού. Ο Φριζής αφιέρωσε τη ζωή του στο «και», αγνοώντας το «αλλά» των άλλων. Έλληνας και Εβραίος. Έζησε και πέθανε όπως ακριβώς θέλησε ο ίδιος, ως Έλληνας αξιωματικός, ανεξάρτητα από το θρήσκευμά του. Εκτός από ήρωας του ’40, υπήρξε έτσι η πιο συγκλονιστική ιστορική απόδειξη ενός θεωρήματος που παραμένει επίκαιρο εδώ και δύο αιώνες: ότι μπορεί κανείς να ανήκει ολόψυχα στο Ελληνικό Έθνος χωρίς να είναι Χριστιανός Ορθόδοξος» (καθηγ. Πανεπ. Αθηνών Γ. Μαυρογορδάτος).

Ας αγωνιστούμε όλοι να μην ξεπροβάλει το στυγερό και ανατριχιαστικό πρόσωπο του αντισημιτισμού στην πατρίδα μας.

Ιάκωβος Μ. Φριζής

Αγία Παρασκευή, Αθήνα