Ντέσμοντ Τούτου: Ο Αρχιεπίσκοπος που ισοπέδωσε το «απαρτχάιντ»

Γράφει ο Αγγελόπουλος Ανδρέας*

«Αν είσαι ουδέτερος σε καταστάσεις αδικίας, έχεις επιλέξει την πλευρά του καταπιεστή» ανέφερε ο Ντέσμοντ Τούτου. Ο Αρχιεπίσκοπος άφησε το στίγμα του σε μια σκληρή περίοδο όπου, τίποτα δεν ήταν δεδομένο. Σε έναν κόσμο που αλλάζει συνεχώς, ο Τούτου άφησε πίσω την δική του παρακαταθήκη. Αν και άνηκε στην Αγγλικανική εκκλησία, αμφισβητούσε συχνά τον Θεό και την θρησκεία. Υποστήριζε ότι «Αν ανέβω στον παράδεισο και βρω έναν ομοφοβικό Θεό, θα του πω ότι προτιμώ το άλλο μέρος».

Μια αντισυμβατική προσωπικότητα που θεωρήθηκε η «Ηθική Πυξίδα» της Νότιας Αφρικής. Ο Τούτου ήταν μια από τις κύριες φωνές που ώθησαν την κυβέρνηση να τερματίσει το απαρτχάιντ, την επίσημη πολιτική της χώρας για φυλετικό διαχωρισμό και κυριαρχία της λευκής μειονότητας. Ο Αρχιεπίσκοπος προσπάθησε να σπάσει τα δεσμά της καταπίεσης και να εδραιώσει το όραμα του. Αποτελεί μια από τις πιο εμβληματικές φωνές του 20ου αιώνα.

Η «Εθνική Συνείδηση» της Νότιας Αφρικής

«Υπάρχει κάτι μέσα μας που αρνείται να θεωρηθεί λιγότερο από ανθρώπινο. Είμαστε δημιουργημένοι για την ελευθερία» είχε δηλώσει ο ακτιβιστής. Γεννήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 1931 σε μια αγροτική πόλη κατά κύριο λόγο Αφρικανών, 100 μίλια νοτιοδυτικά του Γιοχάνεσμπουργκ. Ο πατέρας του, ήταν διευθυντής του τοπικού δημοτικού σχολείου Μεθοδιστών.

Η μητέρα του, ήταν οικιακή υπηρέτρια. Σε ηλικία 14 ετών προσβλήθηκε από φυματίωση και κατά την διάρκεια 20 μηνών στο νοσοκομείο ανέπτυξε μια δια βίου φιλία με τον πατέρα Τρέβορ Χάντλστον, τον Αγγλικανό ιεραπόστολο από την Βρετανία, ο οποίος, ως ένας από τους πιο εξέχοντες αντιπάλους του απαρτχάιντ, έγινε η θρησκευτική έμπνευση και ο μέντορας του. Ουσιαστικά, του έδωσε το χέρι την στιγμή που το είχε ανάγκη και τον απογείωσε. Εκείνη η συνάντηση με τον Χάντλστον τον καθόρισε και του άνοιξε τον δρόμο ώστε, να κάνει μια νέα αρχή σε νεαρή ηλικία.

«Η συγχώρεση λέει ότι, σου δίνεται άλλη μια ευκαιρία να κάνεις μια νέα αρχή»

Το 1948, όταν ψηφίστηκε στην εξουσία το καθεστώς του απαρτχάιντ στη Νότια Αφρική, ο Ντέσμοντ Τούτου ήταν 17 ετών. Μόλις στα τέλη της δεκαετίας του 1960, καθώς ο μελλοντικός Αγγλικανός Αρχιεπίσκοπος του Κέιπ Τάουν πλησίαζε τα 40, η έννοια της απελευθέρωσης των μαύρων τον έκανε να διευρύνει τους ορίζοντες του και μόλις στα μέσα της δεκαετίας του 70 ευθυγραμμίστηκε με τον απελευθερωτικό αγώνα. Κέρδισε το Νόμπελ Ειρήνης το 1984, πριν τελειώσει το απαρτχάιντ στις αρχές της δεκαετίας του 1990 και ο μακροχρόνια φυλακισμένος Νέλσον Μαντέλα γίνει ο πρώτος μαύρος Πρόεδρος του έθνους.

Ο Σίριλ Ραμαφόζα περιέγραψε τον Τούτου ως «έναν άνθρωπο με βαθιά πίστη» και ως «σταυροφόρο στον αγώνα για την ελευθερία, την δικαιοσύνη, την ισότητα και την ειρήνη, όχι μόνο στην Νότια Αφρική, τη χώρα της γέννησης του, αλλά και σε όλο τον κόσμο». Παράλληλα, δήλωσε πως «είδε την χώρα μας, ως ένα έθνος του Ουράνιου Τόξου που αναδύεται στη σκιά του απαρτχάιντ».

Ο Νομπελίστας ύψωσε το χέρι του Νέλσον Μαντέλα

Ο Τούτου έγινε ο πρόδρομος του Νέλσον Μαντέλα. Στις 11 Φεβρουαρίου 1990, ο Νέλσον Μαντέλα αφέθηκε ελεύθερος ύστερα από 27 χρόνια φυλάκισης. Εκείνη την ημέρα ανέβηκε στο μπαλκόνι και απευθύνθηκε σε χιλιάδες πολίτες της Νότιας Αφρικής, υποσχόμενος ελευθερία για όλους. Ο Ντέσμοντ Τούτου ήταν δίπλα του, ανέβηκε στις σκάλες και σήκωσε το χέρι του Μαντέλα, ενώ το πλήθος ζητωκραύγαζε. Είδαν τους αγώνες δεκαετιών να γίνονται πραγματικότητα.

Ο Νέλσον Μαντέλα ήταν ελεύθερος, το απαρτχάιντ τελείωνε και όλα ξεκινούσαν από την αρχή. Ο Αρχιεπίσκοπος δήλωσε πως «ο ουρανός ήταν γαλανός. Και την προηγούμενη μέρα ήταν γαλανός, αλλά τώρα είχε αποκτήσει μια απόχρωση καινούρια, πιο λαμπερή απόχρωση. Κοιτούσαμε τους ανθρώπους τριγύρω μας και έλαμπαν. Βλέπαμε την αστυνομία, που ήταν πάντα ο εχθρός μας και σκεφτόμασταν ότι πλέον είναι δικοί μας, είναι με το μέρος μας».

Οραματιστές όπως, ο Ντέσμοντ Τούτου αλλάζουν τον κόσμο μέρα με τη μέρα. Έχουν την αποστολή του «Αγγελιοφόρου». Να διαδώσουν την αγωνιστικότητα στους ανθρώπους. Να καταλάβουμε ότι η ζωή, μας ανήκει. Να αφήσουμε πίσω την ασφάλεια και να ισοπεδώσουμε τις διακρίσεις και την σκληρότητα της κοινωνίας. Ο Νομπελίστας πέθανε στις 26 Δεκεμβρίου 2021. Υποστήριζε ότι «Τα παιδιά είναι ένα υπέροχο δώρο. Έχουν μια εξαιρετική ικανότητα να βλέπουν στην καρδιά των πραγμάτων και να εκθέτουν την απάτη και την ταπεινότητα για αυτό που είναι». Ο Ντέσμοντ Τούτου κατάφερε να αγγίξει τον ουρανό με τον δικό του τρόπο.

* Σπουδάζει δημοσιογραφία στη New Media Studies