Κοινωνικές και οικονομικές διαστάσεις στην αντιμετώπιση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας

Γράφει ο Γιάννης Κυριόπουλος
Ομότιμος Καθηγητής Οικονομικών της Υγείας (ΕΣΔΥ, ΠαΔΑ)

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι ο τέταρτος καρκίνος στον γυναικείο πληθυσμό και αποτελεί παγκόσμιο πρόβλημα δημόσιας υγείας. Όμως μπορεί να εξαλειφθεί όταν όλες οι χώρες καταφέρουν να έχουν λιγότερα από τέσσερα (4) περιστατικά ανά 100.000 γυναίκες ανά έτος. Ο στόχος αυτός είναι εφικτός εάν διαμέσου μιας Παγκόσμιας Στρατηγικής επιτευχθούν μέχρι το 2030 οι στόχοι «90-70-90». Δηλαδή εάν έχουν εμβολιαστεί το 90% των κοριτσιών μέχρι 15 ετών, να έχει επίσης υποβληθεί σε τεστ -για την ανίχνευση του ιού των ανθρωπίνων θηλωμάτων HPV(Human Papillomavirus) που ενοχοποιείται για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας – το 70% των γυναικών σε ηλικίες 35 και 45 ετών και ακόμη να έχει τύχει σωστής θεραπευτικής αντιμετώπισης το 90% των γυναικών¹.

Στην ίδια κατεύθυνση η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναφέρεται στο Ευρωπαϊκό Σχέδιο κατά του Καρκίνου, στο οποίο διατυπώνεται η θέση ότι το 40% των καρκίνων στην Ευρώπη μπορούν να προληφθούν².

Ως εκ τούτου είναι αναγκαίο να ενθαρρυνθούν οι κατάλληλες προληπτικές δράσεις και ειδικότερα, ο HPV εμβολιασμός των κοριτσιών (>90%) αλλά και των αγοριών, καθώς και η εφαρμογή προγραμμάτων συστηματικού προσυμπτωματικού ελέγχου του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας.

Για την επίτευξη της κλινικής αποτελεσματικότητας και της οικονομικής αποδοτικότητας του εμβολιασμού και του προσυμπτωματικού ελέγχου κρίνεται ως απαραίτητη η συμμόρφωση του πληθυσμού-στόχου σε επίπεδο άνω του 70%.

Η συμμόρφωση στον προσυπτωματικό έλεγχο έχει υψηλή συμβολή στις εκβάσεις υγείας και υπερτερεί από οποιαδήποτε άλλη παράμετρο όπως για παράδειγμα η ηλικία καθώς, η συχνότητα του επανελέγχου, κ.ά.

Γιάννης Κυριόπουλος

.Εξάλλου το μεγαλύτερο όφελος σε όρους υγείας προέρχεται από την αύξηση της συμμόρφωσης δεδομένου ότι το 95% των ποιοτικώς σταθμισμένων ετών ζωής, QALYs (Quality Adjusted Life Years) αναφέρεται στη συμμόρφωση παρά στη μετάβαση στο τεστ HPV DNA ή την αλλαγή της συχνότητας του ελέγχου ³. Παρά ταύτα, η ταυτόχρονη υιοθέτηση του HP DNA τεστ και η αύξηση της συμμόρφωσης δύναται αν μειώσει την επίπτωση τη νόσου ως και 40% σε σχέση με την τρέχουσα πρακτική του ευκαιριακού ελέγχου με Παπ τεστ. Επιπλέον, σε περιπτώσεις όπως της Ελλάδας, όπου η συμμόρφωση είναι χαμηλή (30%),⁴ η ανάγκη υιοθέτησης μιας κλινικά αποτελεσματικότερης μεθόδου όπως το HPV DNA τεστ είναι υψηλότερη καθώς προσφέρει
μεγαλύτερη προστασία στις γυναίκες που ελέγχονται.

Η συμμόρφωση στον προσυμπτωματικό έλεγχο σχετίζεται με κοινωνικούς και οικονομικούς παράγοντες όπως για παράδειγμα το εισόδημα και η εκπαίδευση ^5,6.

Ακόμη έχει επισημανθεί ότι η διενέργεια του εμβολίου έναντι του HPV έχει στατιστικά σημαντική σχέση με την συμμόρφωση της μητέρας στον προσυπτωματικό έλεγχο για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας⁷. Κατ επέκταση το όφελος που προκύπτει από την ενημέρωση και την βελτίωσης της συμμόρφωσης των γυναικών στον προσυμπτωματικό έλεγχο δύναται να επεκταθεί και στα κορίτσια για τα οποία συστήνεται ο εμβολιασμός έναντι του HPV.

Η οικονομική αξιολόγηση αυτών των παρεμβάσεων συνιστά ένα κριτήριο επιλογής δεδομένου ότι ο δείκτης της σχέσης κόστους-χρησιμότητας για το εμβόλιο εκτιμάται σε 13.000€ ανά ποιοτικώς σταθμισμένο έτος ζωής (QALY) που κερδίζεται. Συνεπώς μια παρέμβαση αυτού του τύπου είναι θετική και οικονομικά αποδοτική επειδή υπολείπεται του συμβατικού ορίου των 50.000$ ανά QALY.

Παράλληλα η επιλογή του συστηματικού προσυμπτωματικού ελέγχου με το τεστ HPV DNA (με γονότυπηση των στελεχών του ιού 16 και 18 στις γυναίκες 25-69 ετών ανά πενταετία) συνιστά μια παρέμβαση που βελτιστοποιεί τις εκβάσεις υγείας. Ο δείκτης της σχέσης κόστους-χρησιμότητας της στρατηγικής αυτής εκτιμάται ότι συμβάλλει στην εξοικονόμηση 163.000€ για το σύστημα υγείας για κάθε κερδισμένο QALY ^3,8.

Ως εκ τούτου, η μετά βασή σε αυτή την στρατηγική συμβάλλει στη βελτίωση των εκβάσεων υγείας και στην εξοικονόμηση πόρων για το σύστημα υγείας.

Η προσαρμογή των προγραμμάτων προσυμπτωματικού ελέγχου και πρόληψης στα νέα επιστημονικά δεδομένα δίδει την ευκαιρία εξέλιξης και βελτίωσης των αποτελεσμάτων σε όρους υγείας καθώς οι νέες παρεμβάσεις και τεχνολογίες επεκτείνουν τα όρια της κλινικής αποτελεσματικότητας.

Υπό το πρίσμα αυτό, είναι αναγκαίος ο σχεδιασμός και η εφαρμογή μιας ολοκληρωμένης στρατηγικής στα πλαίσια του προγράμματος «Σπύρος Δοξιάδης», ώστε αφενός να καταστεί ευχερής η πρόσβαση στις σχετικές υπηρεσίες και αφετέρου η προσφορά να ανταποκρίνεται στη ζήτηση και τις ανάγκες υγείας του πληθυσμού.

1. Global strategy to accelerate the elimination of cervical cancer as a public health problem. Geneva: World Health Organization; 2020.
2. Communication from the commission to the European parliament and the council: Europe’s Beating Cancer Plan. Brussels: European Commission, 2021
3. Σκρουμπέλος Α. (2021). Οικονομική αξιολόγηση της δοκιμασίας HPV DNA test ως πρωταρχικής μεθόδου προσυμπτωματικού ελέγχου για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας στην Ελλάδα. (μη δημοσιευμένη διδακτορική διατριβή). Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
4. Agorastos, T., et al. (2014). Epidemiology of HPV infection and current status of cervical cancer prevention in Greece: final results of the LYSISTRATA cross-sectional study. European journal of cancer prevention, 23(5), 425-431.
5. Naoum P, Skroumpelos A, Athanasakis K, Kyriopoulos J,(2019). Factors associated with the utilization of mammographic screening in Greece. European Journal of Cancer Prevention, 27(1),13-19.
6. Parkin M .. Bray F(2006). The burden of HPV-related cancers. Vaccine 24S3 (2006) S3/11–S3/25Parkin M .. Bray F(2006). The burden of HPV-related cancers. Vaccine 24S3 (2006) S3/11
7. Lefevere E. Hens N. Theeten H. et al. Like mother. like daughter? Mother’s history of cervical cancer screening and daughter’s human papillomavirus vaccine uptake in Flanders (Belgium).Vaccine2011;29:839
8. Skroumpelos A, Agorastos T, Constantinidis T, Chatzistamatiou K, Kyriopoulos J (2019) Economic evaluation of HPV DNA test as primary screening method for cervical cancer: A health policy discussion in Greece. PLoS ONE 14 (12): e0226335. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0226335