Κάτω από την επιφάνεια

Αργά φέτος, το καλοκαίρι ξεπροβάλλει τελικά μέσα από την άνοιξη. Εδώ και έξι βδομάδες, το μπλογκ μου είναι ασυνήθιστα σιωπηλό. Κατά την διάρκεια μιας εκλογικής εκστρατείας, βλέπετε, έχουμε έναν απλό κανόνα: οι υπουργοί, οι ανώτεροι υπάλληλοι και οι πρέσβεις στο εξωτερικό αφήνουν το πεδίο μάχης στους υποψήφιους βουλευτές. Παρόλο που παραμένει στη θέση της η κυβέρνηση, προσπαθεί να αποφύγει κάθε είδους δήλωση, εκτός από τις απολύτως απαραίτητες. Τώρα που έχουμε μια καινούργια κυβέρνηση επιτρέπεται να πάρω την πέννα μου και πάλι.

Τις προάλλες ένας από τους Ευρωπαίους ομολόγους μου, μού εξέφραζε την απόγνωσή του για περικοπές στον προϋπολογισμό του, οι οποίες θα μειώσουν το προσωπικό της πρεσβείας του. Ανησυχούσε για την δυνατότητα της πατρίδας του να συνεχίσει να λειτουργεί «κάτω από την επιφάνεια» της ελληνικής καθημερινότητας.

Αναλογιζόμενος αυτά τα λόγια του συναδέλφου μου τα θεώρησα έξυπνα κι ευαίσθητα. Αν πρόκειται να επιτελούμε αποδοτικά το παραδοσιακό έργο της διπλωματικής μας αποστολής (δηλ. την παρακολούθηση της επικαιρότητας εκ των έσω, την εκπροσώπηση της δικής μας χώρας και τις διμερείς σχέσεις και διαπραγματεύσεις), πρέπει να διεισδύουμε κάτω από την επιφάνεια πραγμάτων και να μπαίνουμε στην ολότητα της πραγματικότητας που αντιμετωπίζουμε ως διπλωμάτες – είτε πολιτικά είτε κοινωνικά είτε οικονομικά είτε πολιτιστικά.

Αυτή είναι η μεγάλη πρόκληση και προνόμιο του να ηγείται κανείς μιας διπλωματικής αντιπροσωπείας στο εξωτερικό: το ότι μπαίνεις σε μια διαφορετική κουλτούρα, την γνωρίζεις καλά, και αναπτύσσεις τους δεσμούς φιλίας πάνω στους οποίους χτίζονται οι μακράς διαρκείας συμμαχίες.

Σε αυτό βεβαίως αποβλέπουμε οι συνεργάτες μου κι εγώ στην πρεσβεία αυτή. Οι σύμβουλοι πολιτικών, οικονομικών και εμπορικών θεμάτων, ο ακόλουθος άμυνας, οι αποσπασμένοι υπάλληλοι από το Βρετανικό Υπουργείο Εσωτερικών – όλοι μας επιδιώκουμε να δημιουργήσουμε διαρκείς και θετικές σχέσεις μέσα στην ελληνική κοινωνία.

Επί το πλείστον, βέβαια, η δουλειά μας ορίζεται από τις πολιτικές προτεραιότητες και την πραγματικότητα των καθημερινών μας καθηκόντων.

Ένας πρέσβυς όμως έχει την ευκαιρία να κάνει περισσότερα απ’ αυτό, δηλαδή να εξετάσει στρώματα της πραγματικότητας που είναι βαθύτερα από, π.χ., την ελληνική θέση για την ψηφιακή οικονομία ή την διοικητική μεταρρύθμιση, οσονδήποτε ουσιώδεις κι αν είναι αυτές. Για μένα το να περάσω κάτω από την επιφάνεια απαιτεί επαφή με τον πολιτισμό, τη θρησκεία, την ιστορία: αυτά που αποτελούν τον «βαθύ ιστό» μιας κοινωνίας. Μπορούμε, αλήθεια, να κατανοήσουμε τις ελληνικές αντιδράσεις στην οικονομική κρίση, χωρίς μια γνώση της νεοελληνικής ιστορίας και κουλτούρας;

Περάσαμε Πάσχα εδώ στην Αθήνα. Όπως πέρσι, ο σύντροφός μου κι εγώ σουβλίσαμε αρνί και κοκορέτσι, για φίλους από την Ελλάδα και από το εξωτερικό. Εννοείται ότι η προετοιμασία ενός παραδοσιακού γεύματος συνεισφέρει στην κατανόηση αυτού που εμψυχώνει έναν λαό. Αλλά η Μεγάλη Εβδομάδα δίνει πάντα και την ευκαιρία νά συμμετέχω στις κομβικής σημασίας τελετές της Ορθοδοξίας. Είμαι, όπως ξέρουν οι τακτικοί μου αναγνώστες, αγγλικανός: έχουμε κι εμείς καθημερινές λειτουργίες την Μεγάλη Εβδομάδα με έναν ιεροπρεπή και βαρυσήμαντο χαρακτήρα. Αλλά δεν έχουμε τίποτε που να μοιάζει με την ακολουθία του Επιταφίου ούτε με τη τελετή του Αγίου Φωτός το Πάσχα. Στα δυο δόγματα, η ποίηση και η ψαλμωδία παίζουν έναν κεντρικό ρόλο. Στη Δύση ο Εσταυρωμένος αποτελεί την εστίαση του προσκυνήματος και του έντονου συναισθήματος του πάθους: όλα είναι πένθιμα, μελαγχολικά, εσωστρεφή. Εδώ, αντίθετα, οι δημιουργοί της ορθόδοξης λειτουργίας προσπάθησαν να εκφράσουν το «ξένο παράδοξο» ότι απέθανε ο Κύριος, ότι υπάρχει «η ζωή εν τάφω». Συνεπώς, οι πατέρες έσπρωξαν την γλώσσα στο όριο (π.χ. «ως νεκρός ο Αθάνατος», «νεκρός ζωαρχικώτατος», «Σώτερ γεγονώς νεκρών πρωτότοκος» κ.ο.κ.), και η ψαλμωδία έφτασε τα ύψη του βυζαντινού ρυθμού. Η έκβαση είναι ότι τροφοδοτούνται και το μυαλό και η ψυχή. Αξέχαστα.

Αυτές τις περασμένες βδομάδες είχα πολλούς λόγους να σκέφτομαι συνέχεια για τους ιστορικούς δεσμούς μεταξύ της Ελλάδας και της πατρίδας μου. Στο Μεσολόγγι τον Απρίλιο, το Ηνωμένο Βασίλειο ήταν η «τιμώμενη χώρα» στις ετήσιες εκδηλώσεις μνήμης της Εξόδου. Οπότε, διοργανώσαμε μια συναυλία προς τιμή των Βρετανών φιλελλήνων: μαθητές από το Κολλέγιο Βύρωνα (Byron College) απήγγειλαν ποιήματα του Βύρωνα στα αγγλικά και στην ελληνική μετάφραση, ενώ η διακεκριμένη υψίφωνος Τζένη Δριβάλα τραγούδησε άριες από την εποχή του Αγώνα της Ανεξαρτησίας. Ήταν μεγάλη μας χαρά και προνόμιο.

Και πιο πρόσφατα τιμήσαμε τον ρόλο της Ελλάδας τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, με εκδηλώσεις στη Λήμνο και τη Σκύρο. Επρόκειτο για την έναρξη τριων χρόνων εκδηλώσεων, μέσα στους οποίους ελπίζουμε να διευρύνουμε την κατανόηση των γεγονότων που συνέβησαν στο Αιγαίο και το Μακεδονικό Μέτωπο. Μπορείτε να διαβάσετε περισσότερα στο πρόσφατο e-newsletter και την ιστοσελίδα μας. Αυτοί οι ιστορικοί δεσμοί έχουν σημασία διότι συνεχίζουν να επηρεάζουν την καθημερινή μας πραγματικότητα.

Και τελικά, κλείνοντας με μια αναφορά σε ένα πιο δύσκολο στοιχείο της μακράς και περίπλοκης σχέσης μας με την Ελλάδα, με βαθειά ικανοποίηση διάβασα ότι, σύμφωνα με την πρόσφατη δημοσκόπηση της ALCO, το 77% των Ελλήνων διαφωνεί με την διάταξη νόμου που επιτρέπει την αποφυλάκιση του Σάββα Ξηρού. Σε αυτό, όπως σε άλλα θέματα, συμφωνώ κι εγώ με το ελληνικό κοινό.

Τζων Κίττμερ