Ένας πεινασμένος, για εκδίκηση, καπετάνιος και μια φάλαινα που του έχει κόψει το πόδι. Η υπόθεση ξεπερνά τη φαντασία, και μέσα από ένα συμβολικό πρίσμα αναδεικνύει την άνιση μάχη μεταξύ ανθρώπου και φύσης. Ο λόγος για τον «Μόμπι Ντικ» του Χέρμαν Μέλβιλ που κυκλοφόρησε σαν σήμερα 14 Νοεμβρίου 1851 στις ΗΠΑ.
Πρόκειται για ένα από τα αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας με πεδίο δράσης τη θάλασσα. Θυμίζει κάτι από αρχαία τραγωδία, αλλά και από Όμηρο. Παρακολουθώντας κανείς τη ναυτική αυτή περιπέτεια θα μπορούσε να φέρει στο μυαλό του τις δοκιμασίες με τις οποίες ήρθε αντιμέτωπος ο Οδυσσέας.

Μέσα σε ένα νατουραλιστικό, αλλά και σουρεαλιστικό πλάνο παρουσιάζεται η παντοδυναμία της μοίρας, αλλά και η βιαιότητα της φύσης. Εκτός από τα μυστικά της θάλασσας, ο Χέρμαν Μέλβιλ με αυτοβιογραφική διάθεση διαχωρίζει το καλό από το κακό και την καλοσύνη από την σκληρότητα.

Όπως και ο Άρθουρ Μίλερ έτσι και ο Χέρμαν Μέλβιλ εξέθετε τα ψεγάδια της αμερικανικής κοσμοθεωρίας, ενώ έστρεφε την προσοχή του προς τους καταθλιπτικούς και αυτοκαταστροφικούς. Τον ενδιέφεραν τα άτομα που με τον τρόπο τους ξεχώριζαν και αναμετρούνταν άλλοτε με την κοινωνία και άλλοτε με τη φύση.
Η πάλη του ανθρώπου ενάντια στους μηχανισμούς ισχύος ήταν κάτι που, αν μη τι άλλο, τον ενδιέφερε. Ο «Μόμπι Ντικ» κυκλοφόρησε σε μια εποχή που οι επεκτατικές βλέψεις των ΗΠΑ ήταν αυξημένες και η ψαλίδα των κοινωνικών ανισοτήτων διευρυμένη.

Το μυθιστόρημα πέρασε από 40 κύματα. Αρχικά, κριτικές και δεύτερες σκέψεις ήρθαν πρόσωπο με πρόσωπο με το βιβλίο. Στην πορεία, όμως, αναγνωρίστηκε ως διαμάντι της λογοτεχνίας με φιλοσοφικές προεκτάσεις και ποικιλία συμβολισμών.

Έχει μεταφερθεί στη μεγάλη, τη μικρή οθόνη, αλλά και στο θεατρικό σανίδι, ενώ αξιομνημόνευτη είναι η ομώνυμη ταινία του Τζον Χιούστον (1956).

Ο Χέρμαν Μέλβιλ διακρίνεται για την ηθογραφική γραφή του, που θέτει τον άνθρωπο πολεμιστή ενάντια στο κατεστημένο. Η προσπάθεια της υπέρβασης, ο ανεξέλεγκτος χαρακτήρας της οργής, το εκδικητικό πρόσωπο της ανθρώπινης ψυχοσύνθεσης, είναι στοιχεία που ενυπάρχουν στα έργα του.

Ο ζωντανός χαρακτήρας της περιπέτειας είναι εμφανής, όπως και με σαφήνεια παρατηρείται η προσπάθειά του να παρουσιάσει τον άνθρωπο έξω από στημένα πλαίσια. Έναν άνθρωπο που μπορεί να αψηφά τα όρια, να βάζει ριψοκίνδυνα «στοιχήματα» και να πασχίζει να σπάσει το ταβάνι κάτω από το οποίο είναι εγκλωβισμένος.

Ελισάβετ Σταμοπούλου

Ειδήσεις Σήμερα: