Ο σκοτεινός και τρυφερός κόσμος του Τιμ Μπάρτον

Ο Αμερικανός σκηνοθέτης Τίμοθι Γουίλλιαμ Μπάρτον γεννήθηκε στις 25 Αυγούστου του 1958 στο Μπέρμπανκ των Ηνωμένων Πολιτειών.

Ο Μπάρτον αγαπά πολύ και τα αλλόκοτα θέματα, αυτά που παίζουν με τους εφιάλτες μας και μας καλούν να δούμε τις σκιές και το σκοτάδι με έναν τρόπο τελείως διαφορετικό από το συνηθισμένο.

Έχει αναπτύξει ένα ιδιαίτερο στυλ στις ταινίες του. Είναι ιδιόμορφες, σκοτεινές, γεμάτες χιούμορ όπου πρωταγωνιστούν παράξενοι χαρακτήρες.

Στην εποχή της ψηφιακής τεχνολογίας και του computer animation, υπάρχουν ακόμη κάποιοι που επιμένουν παραδοσιακά. O Τιμ Μπάρτον είναι ένας από αυτούς. Αποφεύγει όσο μπορεί τα πάρε δώσε με τους υπολογιστές και προτιμά τις χειροπιαστές τεχνικές, όπως το stop motion animation ή αλλιώς την καρέ καρέ εμψύχωση αντικειμένων. Με τον τρόπο αυτόν άλλωστε γύρισε την πρώτη του ταινία, το εξάλεπτο «Vincent», αλλά και οι πιο φαντασμαγορικές του, «Χριστουγεννιάτικο Εφιάλτη» και «Η Νεκρή Νύφη».

Η παιδική του ηλικία ήταν γεμάτη σκοτάδι, όπως αναφέρει κατά καιρούς, η φαντασία του όμως πολύ λαμπερή καθώς έπλαθε μαγικές δικές του ιστορίες.

Τα τελευταία χρόνια συνεργάζεται στενά με τον Τζόνι Ντεπ, το μουσικό Ντάνι Έλφμαν και την αγαπημένη του σύντροφο Ελένα Μπόναμ Κάρτερ.

Ακολουθούν ταινίες του που κυκλοφορούν σε DVD:
Dark Shadows (2012)

Θρίλερ

Κάθε νέα ταινία του Τιμ Μπάρτον είναι από μόνη της γεγονός. Στο «Dark Shadows» έκανε το remake μιας από τις πιο cult τηλεοπτικές σαπουνόπερες του ’60.

Η Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων (2012)

Φαντασίας

Την διαχρονική, κλασική ιστορία του συγγραφέα Λούις Κάρολ μέσα από τη δική του οπτική. Τη Χώρα των Θαυμάτων σε παρακμή, στερημένη από χρώμα και ζωντάνια, που στο τέλος όμως της ιστορίας το φως ξαναβρίσκει τη θέση του.

Sweeney Todd: Ο Φονικός Κουρέας της Οδού Φλιτ (2007)

Μιούζικαλ

Το πασίγνωστο μιούζικαλ του Μπρόντγουεϊ, του βραβευμένου θεατρικού συνθέτη Στίβεν Σόντχαϊμ με τίτλο Sweeney Todd, πέρασε στη μεγάλη οθόνη. Τη σκηνοθεσία ανέλαβε ο μετρ του μακάβριου, Τιμ Μπάρτον με πρωταγωνιστή τον Τζόνι Ντεπ.

Η Νεκρή Νύφη (2005)

Κινούμενο σχέδιο (stop motion animation)

Μία αισιόδοξη και ρομαντική ιστορία, εμπνευσμένη από ένα ρώσικο παραμύθι του 19ου αιώνα, μεταφέρθηκε με κομψοτεχνικό τρόπο στη μεγάλη οθόνη, με το ξεχωριστό ύφος του «μεγάλου παραμυθά» Τιμ Μπάρτον και με την τεχνική stopmotion animation που είχε χρησιμοποιηθεί και στο «The Nightmare Before Christmas».
Τις φωνές τους δανείζουν ο Τζόνι Ντεπ, η Έλενα Μπόναμ Κάρτερ, η Έμιλι Γουάτσον, ο Aλμπερτ Φίνεϊ, η Τζοάνα Λάμλεϊ, ο Ρίτσαρντ Ε. Γκραντ και ο Κρίστοφερ Λι.

Ο Τσάρλι και το Εργοστάσιο Σοκολάτας (2005)

Φαντασίας

Ο Μπάρτον χρησιμοποιεί το γέλιο, το τραγούδι και το θέαμα, προκειμένου να περάσει μερικά μηνύματα. Διόλου τυχαία τα τέσσερα κακομαθημένα πλουσιόπαιδα είναι εθισμένα στο ακριβό ντύσιμο, στο φαγητό, στο διαρκή -και όχι πάντα υγιή- ανταγωνισμό και έως ένα βαθμό στο φόνο, μέσα από τα βιντεοπαιχνίδια δράσης.
Τη σκυτάλη παίρνουν ο παραμυθένιος σκηνικός διάκοσμος, οι οπτικές ψευδαισθήσεις, τα ευρήματα (οι παππούδες του Τσάρλι που ζουν σε ένα κρεβάτι, οι σκίουροι που καθαρίζουν τους ξηρούς καρπούς, οι μικροσκοπικοί εργάτες που αποδεικνύονται δεινοί χορευτές) και φυσικά ο πρωταγωνιστής. Σε έναν από τους καλύτερους ρόλους του, ο Τζόνι Ντεπ υποδύεται τον Γουίλι Γουόνκα. Πλάθει έξοχα ένα πλάσμα χωρίς φύλο, με παγωμένο πρόσωπο, με καρέ μαλλί, με ρούχα μιας άλλης εποχής και με δεκάδες… ψυχολογικά προβλήματα.

Big Fish: Απίθανες Ιστορίες (2003)

Κοινωνική

Το «Big Fish» φτάνει στα όρια της μεγάλης ταινίας. Όχι επειδή ασχολείται με ένα θέμα που συγκινεί ούτε επειδή περιέχει σκηνές εκπληκτικής ομορφιάς. Πρώτη φορά ο Μπάρτον αφήνει τα σκοτάδια των μύθων και τοποθετεί το μύθο στην καθημερινή ζωή, βάφοντας το άχαρο με μυριάδες χρώματα και λούζοντάς το στο φως. Αξιοποιώντας το ομότιτλο βιβλίο του Ντάνιελ Γουάλας, περνά με άνεση από το ρεαλισμό στην υπέρβαση και από το παραμύθι στις αλήθειες που κρύβει. Το χτες είναι ρόδινο, γεμάτο παστέλ χρώματα. Το τώρα έχει μια αυστηρότητα. Τώρα, το παραμύθι έχει εξαφανιστεί. Η εμμονή του Γουίλ να απομυθοποιήσει τα λεγόμενα του πατέρα είναι η ίδια η εποχή μας. Χωρίς μαγεία και γι΄ αυτό δίχως διέξοδο. Μελαγχολική διαπίστωση; Καθόλου. Στο φινάλε ο γηραιός πατέρας πεθαίνει και ο νέος (που θα γίνει με τη σειρά του πατέρας) αφήνει τα παραμύθια να πλημμυρίσουν τη ζωή του. Είναι ένα είδος συμφιλίωσης με εκείνον που πολέμησε. Και ακόμα, μια πράξη αντίστασης στην εποχή του ορθολογισμού και της αποκαθήλωσης των μύθων.

Ο Πλανήτης των Πιθήκων (2001)

Επιστημονική Φαντασία

Εντυπωσιακό ως θέαμα αλλά ανούσιο ριμέικ μιας από τις πιο γνωστές ταινίες επιστημονικής φαντασίας. Παίρνοντας αποστάσεις από την παλιά παραγωγή (ο πλανήτης με τους νοήμονες πιθήκους και τους ανθρώπους-ζώα δεν ήταν παρά μια αλληγορία για το ρατσισμό, με παράλληλες αναφορές σε υποτιθέμενη πυρηνική καταστροφή) και απευθυνόμενος σε μια πολυφυλετική κοινωνία όπως η αμερικανική, ο σκηνοθέτης του «Ψαλιδοχέρη» μιλά ξανά για ισότητα και συνύπαρξη των «διαφορετικών». Το ζήτημα είναι ότι εδώ, σε αντίθεση με άλλες του ταινίες, έχει αποποιηθεί την όποια σατιρική ή ανατρεπτική διάθεση. Έτσι, υπογράφει ένα καταναλωτικό προϊόν, σαφώς φαντασμαγορικό, με εκπληκτικά κοστούμια, ανθρωπόμορφες φιγούρες και σκηνικούς χώρους, αλλά ταυτόχρονα άψυχο και ανιαρό. Βραβεύτηκε με δύο Χρυσά Βατόμουρα, Χειρότερου Ριμέικ και Β΄ Ανδρικού Ρόλου (Τσάρλτον Ίστον).

Ο Μύθος του Ακέφαλου Καβαλάρη (1999)

Τρόμου

Παραμυθένια ατμόσφαιρα, συναρπαστική αφήγηση, κορυφαία φωτογραφία, σκηνικά και κοστούμια υψηλής αισθητικής, εφέ που σκορπούν ρίγη. Με αφετηρία το μυθιστόρημα του Ουάσινγκτον Ίρβινγκ (ο συγγραφέας του «Ριπ Βαν Ουίνκλ»), που γράφτηκε στα τέλη του 18ου αιώνα και σήμερα διδάσκεται στα αμερικανικά σχολεία ως κλασικό βιβλίο της παιδικής λογοτεχνίας, ο σκηνοθέτης Tιμ ΜΠΑΡΤΟΝ προσθέτει στο ενεργητικό του ακόμα μία εξαιρετική ταινία που παντρεύει το μύθο με τον τρόμο και τη φρίκη με το κωμικό.

Οι Αρειανοί Επιτίθενται (1996)

Σάτιρα

«B movie» εκατομυρίων από το σκηνοθέτη που έλκεται από το αλλόκοτο. Αυτήν τη φορά ο Μπάρτον εμπνέεται από χαρτάκια που έβρισκε κανείς σε τσίχλες στην Αμερική της δεκαετίας του ’60, μαζεύει το μισό Χόλιγουντ σε επίπεδο καστ και φέρνει τους αρειανούς στη γη, σατανικούς και με καθόλου φιλικές διαθέσεις. Κάποιοι μίλησαν για επιτυχημένη σάτιρα κούφιων υπερπαραγωγών, όπως το «Μέρα Ανεξαρτησίας», κάποιοι άλλοι για μέτριες επιδόσεις, γεγονός πάντως είναι ότι τα πολλά δολάρια κάπου έχουν καταστρέψει το ύφος και το κλίμα της «δευτεροκλασάτης» παραγωγής που ο σκηνοθέτης θέλησε να μιμηθεί.

Εντ Γουντ (1994)

Κοινωνική

Ένα πορτρέτο του Έντουαρντ Ντ. Γουντ Τζούνιορ που έμεινε στην ιστορία ως ο «χειρότερος σκηνοθέτης του κόσμου», ντυνόταν στα πλατό με γυναικεία ρούχα, γύρισε την πρώτη ταινία με θέμα την αλλαγή φύλου, κατέληξε να γυρίζει πορνό και πέθανε πάμφτωχος και αλκοολικός το 1978.

Χριστουγεννιάτικος Εφιάλτης (1993)

Κινούμενο σχέδιο (stop motion animation)

Ένα… εφιαλτικά ονειρεμένο, μοναδικό στο είδος του, μιούζικαλ, που γυρίστηκε με την παλιά τεχνική της κινούμενης κούκλας, σε παραγωγή Τιμ Μπάρτον και με υπέροχη μουσική και τραγούδια του Ντάνι Έλφμαν. Ο βασιλιάς του Χάλογουιν (η γιορτή των Αγίων Πάντων στην Αμερική, όπου όλοι μεταμφιέζονται σε τέρατα) αποφασίζει να κάνει κάτι διαφορετικό. Απάγει τον Αγιο Βασίλη και αναθέτει στους υπηκόους του -βρικόλακες, μάγισσες και άλλα ξωτικά- να φτιάξουν δώρα για παιδιά, όχι στο πνεύμα των Χριστουγέννων αλλά του… τρόμου. Η ταινία ξενίζει με το θέμα της, σε καμία περίπτωση δεν απευθύνεται σε παιδιά, έχει πολύ χιούμορ, ανατρέπει το καθιερωμένο ροζ περιτύλιγμα και τα τετριμμένα περί «ειρήνης και αγάπης», παράλληλα όμως αποπνέει τέτοια γοητεία και ποίηση, που σίγουρα της αξίζει μια θέση στη συλλογή σας.

Ο Μπάτμαν Επιστρέφει (1992)

Φαντασίας

Η δεύτερη κινηματογραφική παραγωγή βασισμένη στον κόμικ χαρακτήρα του Μπομπ Κέιν, είναι το ίδιο σκοτεινή και ατμοσφαιρική με την πρώτη, αλλά πιο ενδιαφέρουσα. Το υπερβατικό στοιχείο μπλέκεται με το αλλόκοτο, το ψυχολογικό υπόβαθρο είναι έντονο, η σκηνογραφία υποβλητική και οι ερμηνείες απολαυστικές. Αντίπαλοι του Νυχτερίδα δύο χαρακτήρες που γνώρισαν την απόρριψη. Ο Πιγκουίνος ασπάζεται το Κακό, όντας θύμα της διαφορετικότητάς του. Η Γυναίκα-Γάτα, μια καταπιεσμένη γραμματέας που οδηγείται τελικά στη σχιζοφρένεια, βρίσκεται παγιδευμένη ανάμεσα στη γαλιφιά και τα αρνητικά συναισθήματα για τον «αρσενικό δυνάστη». Ο Μπάτμαν θα την ερωτευτεί και θα αρχίσει να αναρωτιέται για τη δική του φύση. Είναι και ο ίδιος μια διχασμένη προσωπικότητα ή απλώς ένας καρνάβαλος που φορά στολή και υπηρετεί το Καλό; Μάσκες, λοιπόν, ταυτότητες και διπλοί ρόλοι υπονομεύουν διαρκώς το περιτύλιγμα της περιπέτειας, κάτι που δεν άρεσε στα αφεντικά του στούντιο, με αποτέλεσμα να αναθέσουν τις επόμενες συνέχειες σε άλλο σκηνοθέτη.

O Ψαλιδοχέρης (1990)

Φαντασίας

Ατμοσφαιρικό παραμύθι για ενήλικο κοινό βασισμένο στην… αχαλίνωτη φαντασία του Τιμ Μπάρτον, ο οποίος, όντας ακόμα παιδί, είχε σκεφτεί μια φιγούρα με ανθρώπινη μορφή και με ψαλίδια αντί για χέρια. Πολλά χρόνια αργότερα η ιστορία του Έντουαρντ του Ψαλιδοχέρη, του «διαφορετικού» που βγαίνει από την απομόνωση, εξιτάρει και γοητεύει αρχικά τα πλήθη, για να αποβληθεί στη συνέχεια από το κοινωνικό σώμα, θα ζωντανέψει στη μεγάλη οθόνη. Η ταινία, ένα μείγμα ονειρικών καταστάσεων και κοινωνικής σάτιρας, είναι συναρπαστική. Ο σουρεαλιστικός διάκοσμος γοητεύει, ο ήρωας είναι έτσι σχεδιασμένος ώστε να παραπέμπει σε παραμύθι και εφιάλτη συνάμα, ενώ ο Τζόνι Ντεπ αποδεικνύεται άλλη μια φορά ιδανικός πρωταγωνιστής του ιδιόρρυθμου Αμερικανού δημιουργού. Αν, μάλιστα, το φινάλε απέφευγε ορισμένες κοινοτοπίες -που μάλλον επέβαλε το στούντιο για λόγους εμπορικότητας-, θα μιλούσαμε για μία από τις μεγάλες στιγμές του Μπάρτον…

Μπάτμαν (1989)

Φαντασίας

Πρώτη κινηματογραφική περιπέτεια του Νυχτερίδα με τον Μπάτμαν να έχει αντίπαλο τον Τζόκερ και να ερωτεύεται τη φωτογράφο Βίκυ Βέιλ.

Ο Σκαθαροζούμης (1988)

Φαντασίας

Μια διαφορετική κωμωδία, λίγο κυνική, λίγο ανατρεπτική, εντυπωσιακή σε εφέ και άκρως θανατερή. Γέλιο, χιουμοριστική αναπαράσταση του «άλλου κόσμου», των ενοίκων και των νέων… αφίξεων, αιχμές κατά των νεόπλουτων και του αμερικανικού τρόπου ζωής, με λίγα λόγια μια πολύ ενδιαφέρουσα ταινία που θα αρέσει σε όσους έχουν βαρεθεί τα τετριμμένα και θα ξενίσει εκείνους που περιμένουν μια τυπική «αμερικανική» παραγωγή για όλη την οικογένεια.

Διαβάστε επίσης: