Ομολογουμένως, πολλές φορές εμείς οι ιατροί γινόμαστε φορτικοί όταν επαναλαμβάνουμε τις συνήθεις οδηγίες: διακοπή του καπνίσματος, περιορισμός κόκκινου κρέατος, αύξηση φρούτων και λαχανικών κλπ. Επιπλέον, πολλοί απορούν γιατί να ‘επιβαρύνουν’ την υγεία τους με χάπια κατά της χοληστερόλης ή της υπέρτασης όταν δεν αισθάνονται καμιά ενόχληση. Κι όμως, η ανακάλυψη των παραγόντων κινδύνου ανάπτυξης στεφανιαίας νόσου αποτελεί μια κατάκτηση της προληπτικής ιατρικής που μπορεί να επιμηκύνει την ζωή όλων μας.

Όταν λέμε καρδιαγγειακούς παράγοντες κινδύνου εννοούμε τις καταστάσεις που σχετίζονται με αυξημένες πιθανότητες ανάπτυξης στεφανιαίας νόσου και τελικά εμφράγματος του μυοκαρδίου. Ο προσδιορισμός τους επιτεύχθηκε μόλις τα τελευταία 50 χρόνια.

Πρέπει να τονιστεί ότι η έννοια των καρδιαγγειακών παραγόντων κινδύνου είναι στατιστική, δηλαδή η ύπαρξή τους σχετίζεται με αυξημένες πιθανότητες ανάπτυξης στεφανιαίας νόσου. Σε καμιά περίπτωση δεν σημαίνει ότι η παρουσία τους καθιστά βεβαία την ανάπτυξη νόσου. Αντίστοιχα, ούτε η απουσία τους αποκλείει την εκδήλωση εμφράγματος.

Οι καρδιαγγειακοί παράγοντες κινδύνου χωρίζονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες: σε αυτούς που μπορούμε να ελέγξουμε και σε αυτούς που δεν μπορούμε να επηρεάσουμε.

Παράγοντες που δεν μπορούμε να αλλάξουμε

Ηλικία – Ο κίνδυνος εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων αυξάνεται με την πάροδο της ηλικίας. Το 50% των εμφραγμάτων και το 80% των θανάτων από αυτά συμβαίνουν σε άτομα άνω των 65 ετών.

Προφανώς δεν μπορούμε να μεταβάλλουμε την ηλικία μας αλλά η υγιεινή διατροφή και η σωματική άσκηση μπορούν να καθυστερήσουν την έλευση των εκφυλιστικών καταστάσεων που σχετίζονται με τη διαδικασία της γήρανσης.

Φύλο – Οι άνδρες διατρέχουν σαφώς αυξημένο κίνδυνο σε σχέση με τις γυναίκες. Πιστεύεται ότι υπεύθυνη για αυτή τη διαφοροποίηση είναι η προστατευτική δράση των οιστρογόνων. Για το λόγο αυτό η επίπτωση της στεφανιαίας νόσου αυξάνεται ταχέως μετά την εμμηνόπαυση και εντός μιας δεκαετίας εξισώνεται με αυτή των ανδρών. Η μέση ηλικία εμφάνισης εμφράγματος είναι τα 65,8 έτη για τους άνδρες και τα 70,4 για τις γυναίκες.

Κληρονομικότητα – Είναι βέβαιο ότι η κληρονομικότητα επηρεάζει τον κίνδυνο ανάπτυξης αθηρωματικής νόσου ποικιλοτρόπως. Καταρχήν, πολλοί παράγοντες κινδύνου όπως η υπέρταση, η υπερχοληστερολαιμία, ο σακχαρώδης διαβήτης κ.ά. επηρεάζονται από την κληρονομικότητα. Πέραν όμως αυτών, είναι βέβαιο ότι υπάρχουν και άλλα χαρακτηριστικά τα οποία κληρονομούνται αλλά δεν έχουμε καταφέρει ακόμα να εντοπίσουμε. Πρακτικά ανησυχούμε για την ύπαρξη κληρονομικής προδιάθεσης αν έχει σημειωθεί θάνατος πριν τα 55 χρόνια.

Σε αυτή την περίπτωση προφανώς δεν μπορούμε να αλλάξουμε τα γονίδια μας, μπορούμε όμως να είμαστε σε εγρήγορση, να ελεγχόμαστε τακτικότερα και να προσπαθήσουμε να τροποποιήσουμε τους υπόλοιπους παράγοντες κινδύνου επιθετικότερα.

Παράγοντες που μπορούμε να αλλάξουμε

Αρτηριακή υπέρταση – Η υπέρταση, δηλαδή αρτηριακή πίεση υψηλότερη από 140/90 mmHg, αποτελεί το συχνότερο παράγοντα κινδύνου και μάλλον ο καλύτερα μελετημένος. Υπολογίζεται ότι στις Η.Π.Α. 25% του πληθυσμού πάσχει από υπέρταση.

Στη χώρα μας δεν υπάρχουν ιδιαίτερα αξιόπιστα στοιχεία, ωστόσο μια μελέτη που υποστηρίζεται από την Ελληνική Καρδιολογική Εταιρεία υποστηρίζει ότι στο λεκανοπέδιο της Αττικής το 35% των ανδρών και το 25% των γυναικών πάσχουν από υπέρταση. Με βάση τα στοιχεία αυτά πρέπει να υπάρχουν 2,8 εκατομμύρια υπερτασικοί στην Ελλάδα.

Δυστυχώς λιγότερο από το 20% εξ αυτών ρυθμίζονται. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να διατρέχουν υπερδιπλάσιο κίνδυνο να εμφανίσουν καρδιαγγειακή νόσο. Δεν είναι τυχαίο ότι το 43% ή και περισσότερο των εμφραγματιών έπασχε από υπέρταση, όπως έδειξαν άλλες ελληνικές μελέτες.

Η υπέρταση σχετίζεται με στεφανιαία νόσο, καρδιακή ανεπάρκεια, νεφρικές βλάβες και κυρίως εγκεφαλικά επεισόδια. Οι βλάβες ουσιαστικά δεν προκαλούνται από μία απότομη άνοδο της πίεσης αλλά οφείλονται σε χρόνιες αλλοιώσεις των αγγείων που προξενούνται από μακροχρόνια αρρύθμιστη υπέρταση.

Για το λόγο αυτό αφενός πρέπει να παρακολουθούμε τακτικά την αρτηριακή μας πίεση και εφόσον διαπιστωθεί υπέρταση να είμαστε συνεπείς στην αγωγή μας. Ευτυχώς στις μέρες μας υπάρχουν πολλά αποτελεσματικά και καλά ανεκτά φάρμακα που αποδεδειγμένα μειώνουν την συχνότητα επιπλοκών και παρατείνουν το προσδόκιμο επιβίωσης.

Aλλα συμπληρωματικά μέτρα που δρουν ευεργετικά κατά της υπέρτασης είναι η απώλεια βάρους, ο περιορισμός της κατανάλωσης αλατιού και η σωματική άσκηση.

Δυσλιπιδαιμία – Φυσιολογικά θεωρούνται τα επίπεδα ολικής χοληστερόλης μέχρι 200 mg/dl. Στα 240 mg/dl ο κίνδυνος εκδήλωσης εμφράγματος διπλασιάζεται ενώ μεγαλύτερες τιμές συνεπάγονται και μεγαλύτερο κίνδυνο.

Επίπεδα ‘καλής’ χοληστερόλης HDL άνω των 40 mg/dl για τους άνδρες και άνω των 35 mg/dl για τις γυναίκες είναι φυσιολογικά ενώ άνω των 60 mg/dl προστατεύουν την καρδιά. Αύξηση της HDL επιτυγχάνεται με άσκηση και διακοπή καπνίσματος.

Αντίστοιχα, επίπεδα ‘κακής’ χοληστερόλης LDL πάνω από 160 mg/dl σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο ενώ άτομα με εγκατεστημένη νόσο ή ιδιαίτερα αυξημένο κίνδυνο νόσου οφείλουν να έχουν LDL μικρότερη από 100 mg/dl.

Δεν έχει αποσαφηνιστεί ο ρόλος των τριγλυκεριδίων στη στεφανιαία νόσο αλλά επίπεδα μικρότερα του 150 mg/dl θεωρούνται φυσιολογικά. Μείωση των τριγλυκεριδίων μπορεί να επιτευχθεί με περιορισμό του αλκοόλ και απώλεια βάρους.

Στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι το 30-35% του πληθυσμού έχει υπερχοληστερολαιμία. Δυστυχώς το 50-60% δεν λαμβάνει καμία αγωγή, παρότι ελληνική μελέτη έδειξε ότι η μείωση της χοληστερόλης με στατίνες και μεσογειακή δίαιτα ελάττωσε τον κίνδυνο εμφράγματος ή ασταθούς στηθάγχης κατά 43%.

Γενικά, θεωρείται ότι ο κίνδυνος στεφανιαίας νόσου μειώνεται κατά 2% για κάθε πτώση της ολικής χοληστερόλης του αίματος κατά 1%. Με δίαιτα μόνο η ολική χοληστερόλη μειώνεται κατά 5-10%.

Οι στατίνες έχουν πολύ εντυπωσιακά αποτελέσματα στην αντιμετώπιση της δυσλιπιδαιμίας αλλά δεν χορηγούνται επαρκώς ή συχνά διακόπτονται αυθαίρετα από τους ίδιους τους ασθενείς λόγω αδιαφορίας ή αβάσιμων φόβων.

Κάπνισμα – Το κάπνισμα προκαλεί το 30-40% των θανάτων από στεφανιαία νόσο, μειώνει τις πιθανότητες επιβίωσης μετά από έμφραγμα και δεκαπλασιάζει (άνδρες) ή πενταπλασιάζει (γυναίκες) τον κίνδυνο αιφνίδιου θανάτου.

Δεν παρατηρείται διαφοροποίηση στα τσιγάρα με χαμηλότερη περιεκτικότητα σε πίσσα και νικοτίνη. Μικρότερη επίδραση έχουν τα πούρα αλλά εξαρτάται κατά πόσον ο καπνός εισπνέεται.

Μετά τη διακοπή του καπνίσματος ο κίνδυνος μειώνεται σχεδόν στα επίπεδα του μη καπνιστή μετά πέντε χρόνια έως δέκα χρόνια.

Παχυσαρκία – Η παρουσία παχυσαρκίας αυξάνει κατακόρυφα τις πιθανότητες ανάπτυξης πολλών παραγόντων κινδύνου αλλά είναι παράλληλα και ανεξάρτητος παράγοντας. Η παρουσία παχυσαρκίας τριπλασίασε τον κίνδυνο εμφάνισης στεφανιαίας νόσου σε μια μελέτη 100.000 γυναικών 30 έως 55 ετών.

Πέρα από τα ίδια τα περιττά κιλά, σημασία έχει και η κατανομή τους, με την ανδογεννετική κατανομή (στην περιοχή της κοιλιάς), να αυξάνει περισσότερο τον καρδιαγγειακό κίνδυνο.

Γενικά, η περιφέρεια της μέσης δεν πρέπει να υπερβαίνει το 90% της περιφέρειας των γοφών στους άνδρες και το 80% στις γυναίκες.

Σακχαρώδης Διαβήτης – Όσοι πάσχουν από σακχαρώδη διαβήτη, είτε τύπου Ι που απαιτεί ινσουλίνη είτε τύπου ΙΙ που ρυθμίζεται με χάπια, διατρέχουν σαφώς αυξημένο κίνδυνο εκδήλωσης στεφανιαίας νόσου και εγκεφαλικού.

Στατιστικές μελέτες έχουν δείξει ότι τα δύο τρίτα των διαβητικών άνω των 35 αντιμετωπίζει κάποιο καρδιαγγειακό νόσημα.

Θεωρείται απαραίτητη η πολύ καλή ρύθμιση των επιπέδων του σακχάρου, η τακτική παρακολούθηση και η επιθετική αντιμετώπιση συνυπαρχόντων παραγόντων κινδύνου. Σημαντική βοήθεια προσφέρει παράλληλα η απώλεια βάρους και η σωματική άσκηση.

Προσωπικότητα – Aτομα με την περίφημη προσωπικότητα ‘τύπου Α’ που χαρακτηρίζεται από επιθετικότητα, ανυπομονησία και άγχος θεωρείται από πολλούς ότι διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο, αν και αυτό δεν έχει αποδειχθεί πλήρως.

Προστατευτικοί Παράγοντες

Αλκοόλ – Ένα ή δύο ποτηράκια κρασί, ένα (μικρό) μπουκάλι μπύρα ή ένα σφηνάκι την ημέρα θεωρείται ότι έχει προστατευτική δράση. Αυτό βεβαίως δεν σημαίνει ότι κάποιος που δεν καταναλώνει αλκοόλ πρέπει ξαφνικά να αρχίσει να πίνει.

Αφενός γιατί η προστατευτική επίδραση δεν είναι ιδιαίτερα μεγάλη και αφετέρου γιατί οι ισορροπίες είναι λεπτές. Η υπέρβαση των ορίων έχει ακριβώς τα αντίθετα αποτελέσματα: αύξηση της αρτηριακής πίεσης, ηπατικές και νευρικές βλάβες κ.ά.

Aσκηση – Η συστηματική άσκηση έχει αναμφίβολα πολλά οφέλη, όπως άλλωστε αναφέρθηκε συχνά προηγουμένως. Ακόμα και 20-30 λεπτά τρεις φορές την εβδομάδα επαρκούν. Βεβαίως, τα οφέλη αυξάνονται με πιο συστηματική αεροβική άσκηση.

Αξιολόγηση

Ο καθένας μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο να νοσήσει υιοθετώντας ένα πιο υγιεινό διαιτολόγιο, ασκούμενος τακτικά και διακόπτοντας το κάπνισμα. Μην ξεχνάτε ότι η διαδικασία της αρτηριοσκλήρυνσης αρχίζει από πολύ νωρίς.

Από εκεί και πέρα, ο ιατρός θα συνεκτιμήσει όλους τους παράγοντες μαζί ώστε να προσδιοριστεί ο συνολικός κίνδυνος που διατρέχει ο ασθενής και να αποφασιστεί η εξατομικευμένη θεραπευτική στρατηγική.

health.in.gr

Ειδήσεις Σήμερα: