Ένα από τα μεγαλύτερα «αγκάθια» της σύγχρονης εποχής μας είναι η ροπή των εφήβων στην παραβατικότητα. Ο κ. Γεώργιος Μόσχος, Εγκληματολόγος, Βοηθός Συνήγορος του Πολίτη και υπεύθυνος του Κύκλου Δικαιωμάτων του Παιδιού μιλά στο Health.in.gr για τις κοινωνικές προεκτάσεις, το ρόλο της πολιτείας αλλά και της οικογένειας απέναντι σε ένα πολύ ευαίσθητο ζήτημα.

Health.in.gr: Πόσο υψηλά είναι τα ποσοστά παιδικής εγκληματικότητας στην Ελλάδα και ποιες ηλικιακές ομάδες αφορούν;

Γ. Μόσχος: Τα τελευταία χρόνια γίνεται λόγος για αύξηση της εγκληματικότητας, ωστόσο, οι αριθμοί δεν επιβεβαιώνουν μια τέτοια άποψη. Σε ετήσια πανελλήνια βάση οι καταδίκες ανηλίκων για διάπραξη ποινικών αδικημάτων εκτός από τις παραβάσεις ΚΟΚ δεν ξεπερνούν τις 3.000. Βέβαια οι αριθμοί αυτοί αφορούν αποφάσεις δικαστηρίων. Στην πράξη τα φαινόμενα παράβασης του νόμου από ανηλίκους είναι περισσότερα, ωστόσο δεν μπορούμε να μιλάμε για αλματώδεις διαφορές.

Health.in.gr: Ποιο είναι το κοινωνικό και οικογενειακό προφίλ των παιδιών που προβαίνουν σε εγκληματικές πράξεις;

Γ. Μόσχος: Η άποψη πως πρόκειται για παιδιά χωρισμένων γονέων δεν ευσταθεί. Συμβαίνει ωστόσο συχνά τα παιδιά αυτά να ζουν σε προβληματικό οικογενειακό περιβάλλον και σε συνθήκες οικονομικής ένδειας. Μεγάλο ποσοστό αυτών των ανηλίκων έχουν εγκαταλείψει το σχολείο.

Στην ουσία μιλάμε για δύο κατηγορίες ανηλίκων παραβατών του νόμου: την ομάδα αυτών που διαπράττουν πιο σοβαρά αδικήματα κατ’ εξακολούθηση, που συχνά συνδέονται με τη χρήση ουσιών και ναρκωτικών, και στην ομάδα αυτών που «φλερτάρουν» με την παραβατικότητα αλλά, σε αντίθεση με τα παιδιά της πρώτης κατηγορίας, έχουν πολύ περισσότερα περιθώρια απεμπλοκής και κοινωνικής ένταξης.

Health.in.gr: Ποιοι είναι οι λόγοι που ωθούν ένα παιδί σε εγκληματικές πράξεις; Ποιος ο ρόλος των οικογενειακών και κοινωνικών συνθηκών;

Γ. Μόσχος: Οι παράγοντες αυτοί συνδέονται με την έλλειψη οικογενειακής στήριξης, μερικές φορές μάλιστα τη θυματοποίηση του παιδιού στην οικογένεια, την έλλειψη ασφάλειας και προοπτικής, την πρόωρη εγκατάλειψη του σχολείου, την περιορισμένη πρόσβαση στις ευκαιρίες και γενικότερα την έλλειψη ελπίδας για το αύριο.

Επισημαίνεται πως ενώ ο γενικός μέσος όρος των παιδιών που φεύγουν από την εκπαίδευση προτού ολοκληρώσουν το Γυμνάσιο αγγίζει το 9%, το αντίστοιχο ποσοστό μεταξύ των παιδιών που παραβαίνουν το νόμο είναι τριπλάσιο. Τα παιδιά αυτά δεν έχουν ισχυρά θετικά πρότυπα ή «νόμιμους» τρόπους αναγνώρισης της αξίας τους, και προσπαθούν να αποκτήσουν κύρος μέσα από συμμετοχή σε αυτοσχέδιες κοινωνικές ομάδες συνομηλίκων, που συχνά, προκαλούν και παραβαίνουν τους νόμους.

Health.in.gr: Τα τελευταία χρόνια η χώρα μας έχει αποτελέσει καταφύγιο για μεγάλο αριθμό μεταναστών. Το φαινόμενο έχει επηρεάσει την παιδική εγκληματικότητα;

Γ. Μόσχος: Τα εν λόγω παιδιά είναι πιο εκτεθειμένα σε κοινωνικές δυσκολίες και πιο ευάλωτα στη διάπραξη αδικημάτων. Αντιθέτως, τα Ελληνόπουλα προστατεύονται περισσότερο από την οικογένεια και την κοινωνία. Έτσι, ανάμεσα στις περιπτώσεις ανηλίκων που οδηγούνται ενώπιον των δικαστηρίων και καταδικάζονται για τη διάπραξη ποινικών αδικημάτων, οι αλλοδαποί καταλαμβάνουν ένα μεγάλο ποσοστό που ξεπερνά το 40%.

Λέγοντας αυτό φυσικά θα πρέπει να είμαστε προσεκτικοί ώστε να μην οδηγηθούμε σε συμπεράσματα σε βάρος των αλλοδαπών παιδιών, αφού ένα πολύ μεγάλο ποσοστό τους είναι απολύτως νομοταγείς. Επίσης, η καταγραφόμενη συνολική εγκληματικότητα των ανηλίκων δεν έχει αυξηθεί σε τέτοιο σημαντικό βαθμό που να δικαιολογεί αφορισμούς σε βάρος των παιδιών μεταναστών.

Health.in.gr: Έχετε διαπιστώσει αλλαγές στη μορφή της παιδικής εγκληματικότητας στη χώρα μας;

Γ. Μόσχος: Στην Ελλάδα δεν έχουμε οργανωμένες συμμορίες που έχουν ως κύριο στόχο την παρανομία, αλλά, μάλλον, θα μπορούσε να πει κανείς, ομάδες ανηλίκων που συχνά συγκρούονται και ενδέχεται να διαπράττουν και ορισμένα αδικήματα.

Οι έφηβοι αντιπαρατίθενται κυρίως σε περισσότερο υποβαθμισμένες περιοχές και αυτό που τους συνδέει είναι κοινά χαρακτηριστικά, όπως οι ρίζες και η γλώσσα. Υπό αυτήν την έννοια έχουμε ομάδες Αλβανών, Ποντίων κ.λπ. αλλά δεν μπορούμε να μιλάμε για αλβανική μαφία.

Ως προς τις κυριότερες αλλαγές που παρατηρούνται τα τελευταία χρόνια, μπορούμε να αναφέρουμε την αυξημένη σύνδεση της παραβατικής δραστηριότητας των ανηλίκων με τη χρήση ναρκωτικών ουσιών.

Health.in.gr: Πώς διαχειρίζεται η χώρα μας την εγκληματικότητα των παιδιών; Κρίνετε επαρκείς τις μεθόδους αντιμετώπισης ή εντοπίζετε αδυναμίες;

Γ. Μόσχος: Τα διαθέσιμα μέσα για την εφαρμογή του νόμου είναι ελάχιστα. Οι αρμόδιοι φορείς θα πρέπει να αποφεύγουν τον εγκλεισμό των παιδιών και να επιδιώκουν την πραγματική στήριξή τους.

Ο νέος νόμος που ψηφίστηκε πρόσφατα στη Βουλή προβλέπει μεταξύ άλλων τη συνδιαλλαγή μεταξύ δράστη και θύματος για εξώδικη διευθέτηση του ζητήματος, την παροχή κοινωφελούς εργασίας στον ανήλικο και την παρακολούθηση από τον τελευταίο ειδικών κοινωνικών προγραμμάτων. Στην πράξη όλα τα παραπάνω είναι πολύ δύσκολο να εφαρμοστούν, αφού ο αριθμός των επιμελητών ανηλίκων στην Αθήνα και στον Πειραιά δεν ξεπερνούν τους 20 για περίπου 4.500 υποθέσεις το χρόνο!

Τα πράγματα είναι χειρότερα στους δήμους, αφού δεν υπάρχουν εξειδικευμένοι κοινωνικοί λειτουργοί και οι νομαρχιακές διευθύνσεις πρόνοιας εξαντλούνται συνήθως στην διανομή επιδομάτων. Η πάταξη του φαινομένου της παιδικής εγκληματικότητας δεν έχει ανάγκη από επικλήσεις αλλά από κοινωνική πολιτική.

Μέσα σε όλα αυτά, θα πρέπει να επισημάνουμε πως τα τελευταία χρόνια η Αστυνομία έχει κάνει πολλά θετικά βήματα όσον αφορά τη μεταχείριση των ανηλίκων, με χαρακτηριστικό την ίδρυση ειδικών τμημάτων ανηλίκων σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη και την ενδο-υπηρεσιακή διοχέτευση πληροφοριών σχετικά με τις προτεραιότητες που πρέπει να υπάρχουν στην αντιμετώπιση των παιδιών που παρανομούν.

Health.in.gr: Υπάρχουν προγράμματα επανένταξης; Σε ποιο βαθμό εφαρμόζονται και σε ποια ιδρύματα;

Γ. Μόσχος: Δυστυχώς τα προγράμματα περιορίζονται στην πρωτοβουλία λίγων μη κυβερνητικών οργανώσεων και τη λειτουργία θεραπευτικών προγραμμάτων. Δεν υπάρχει χρηματοοικονομική πρόβλεψη από την πλευρά του υπουργείου Δικαιοσύνης για τίποτε περισσότερο πέραν του διορισμού αυτού του ελάχιστου αριθμού επιμελητών.

Το νομικό πρόσωπο «ΕΠΑΝΟΔΟΣ» που έχει εξαγγελθεί εδώ και μερικά χρόνια από το Υπουργείο Δικαιοσύνης με αυτόν ακριβώς το σκοπό δεν έχει ακόμη συσταθεί.

Τα δύο μεγάλα αναμορφωτήρια της Αθήνας έκλεισαν με νόμο του 1998 επειδή κρίθηκαν μη λειτουργικά. Έκτοτε είναι υπό συζήτηση ένα νομοσχέδιο που αφορά την ίδρυση μονάδων και ξενώνων μέριμνας για νέους αλλά δεν έχει ακόμη ψηφιστεί.

Πρέπει να γίνει αντιληπτό πως τα παιδιά που μπορούν να ενταχθούν σε ένα πλαίσιο που τους δίνει αναγνώριση και αξία, καταφέρνουν με χαρακτηριστική ευκολία να επανενταχθούν. Χρειάζονται όμως υποστήριξη.

Health.in.gr: Με ποιο τρόπο κρίνετε πως πρέπει να αντιμετωπίζει η δικαιοσύνη τα παιδιά που προβαίνουν σε εγκληματικές πράξεις; Θεωρείτε επαρκές το υπάρχον νομικό πλαίσιο;

Γ. Μόσχος: Υπάρχουν πολλά σημεία που θα εξακολουθούν να χωλαίνουν όσο δεν παράγεται ουσιαστικό έργο. Ο νέος νόμος δίνει το δικαίωμα στον Εισαγγελέα να μην ασκήσει ποινική δίωξη κατά ανηλίκου όταν πρόκειται για πταίσμα ή πλημμέλημα, και αντ’ αυτού να επιβάλει αναμορφωτικά μέτρα δια της διοικητικής οδού.

Ένας παλαιότερος νόμος προβλέπει την ίδρυση κοινωνικών υπηρεσιών μέσα στα δικαστήρια. Μέχρι σήμερα ωστόσο δεν έχουν προσληφθεί κοινωνικοί λειτουργοί για αυτές τις υπηρεσίες. Πως θα μπορέσει λοιπόν ο κάθε Εισαγγελέας να υλοποιήσει την πρόβλεψη του νόμου όταν δεν διαθέτει κοινωνικούς λειτουργούς ή άλλους ειδικούς επαγγελματίες να παρακολουθούν την εφαρμογή των μέτρων που λαμβάνει;

Health.in.gr: Ποιες οι δραστηριότητες του Συνηγόρου του Παιδιού;

Γιώργος Μόσχος: Ο θεσμός πρωτοεμφανίστηκε διεθνώς στα τέλη της δεκαετίας του 80, περίοδο κατά την οποία υπογράφηκε η σύμβαση για τα δικαιώματα του παιδιού (1989). Σε ορισμένες χώρες του κόσμου λειτουργεί αυτόνομα, και σε άλλες είναι ενταγμένος σε δημόσιες αρχές για την προστασία των δικαιωμάτων των πολιτών όπως συμβαίνει στη χώρα μας, που εντάχθηκε στην Ανεξάρτητη Αρχή «Συνήγορος του Πολίτη», με βάση το νόμο 3094/2003, αποτελώντας ουσιαστικά ένα από τα τμήματά του, με την επωνυμία «Κύκλος Δικαιωμάτων του Παιδιού».

Αποστολή του Κύκλου Δικαιωμάτων του Παιδιού είναι η προάσπιση και προαγωγή των δικαιωμάτων του παιδιού. Εξετάζει παραβιάσεις δικαιωμάτων του παιδιού τόσο από δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς όσο και από ιδιώτες φυσικά πρόσωπα. Βέβαια, όταν πρόκειται για παραβιάσεις που λαμβάνουν χώρα μέσα στην οικογένεια, είναι εξαιρετικά δύσκολο να μπορέσει η ίδια η Αρχή να επιλύσει το πρόβλημα. Έτσι, όταν υπάρχουν ενδείξεις για τη διάπραξη ποινικών αδικημάτων, ο Συνήγορος διαβιβάζει την υπόθεση στον αρμόδιο εισαγγελέα, ενώ σε κάθε άλλη περίπτωση ενημερώνει τους προσφεύγοντες για τα δικαιώματα του παιδιού και επιχειρεί την κινητοποίηση αρμοδίων κοινωνικών ή άλλων υπηρεσιών για να διερευνήσουν την υπόθεση και να λάβουν μέτρα προστασίας του παιδιού. Μπορεί ακόμη να κάνει συγκεκριμένες συστάσεις που αφορούν την γενικότερη αποτροπή παραβιάσεων σε βάρος των παιδιών.

Ο Κύκλος Δικαιωμάτων του Παιδιού πλαισιώνεται από νομικούς, ψυχολόγους και κοινωνικούς λειτουργούς, εγκληματολόγους κ.λπ. Ένας ακόμη ρόλος του είναι να προτείνει στην Πολιτεία τη λήψη μέτρων προς όφελος των παιδιών. Στις δραστηριότητες του Κύκλου εντάσσονται επίσης επισκέψεις σε ιδρύματα και σχολεία ενώ στα σχέδιά του είναι και η λειτουργία τετραψήφιας γραμμής τηλεφωνικής επικοινωνίας με τα παιδιά.

Ως προς την παραβατικότητα των ανηλίκων, ο Κύκλος Δικαιωμάτων του Παιδιού έχει αναλάβει ήδη πρωτοβουλίες για την ανταλλαγή απόψεων και τη διατύπωση προτάσεων προς την Πολιτεία, για την εφαρμογή του πρόσφατου νόμου για την ποινική μεταχείριση ανηλίκων, που εισάγει αρκετά ενδιαφέροντα μέτρα, χωρίς ωστόσο να προβλέπει τους τρόπους και τα μέσα για την υλοποίηση τους.

Health.in.gr: Τι θα συμβουλεύατε τους γονείς που ανησυχούν ακόμη και για τα δικά τους παιδιά;

Γ. Μόσχος: Καταρχάς θα πρέπει να βρίσκονται πάντοτε κοντά τους. Αυτό δεν προϋποθέτει μια απλή επαφή, ούτε ένα καλό χαρτζιλίκι αλλά την κατανόηση του θυμού και της αντίρρησης που μπορεί να έχει ένα παιδί. Χρειάζεται διάλογος και χρόνος και ο γονιός είναι απαραίτητο να παρακολουθεί από κοντά ακόμη και πράγματα που θεωρεί πως δεν είναι δικά του, όπως π.χ την ενασχόληση με το Ίντερνετ.

Μπορεί όλα αυτά να φαντάζουν υπερβολικά, όμως δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις όπου το παιδί εκτιμά αυτήν τη στάση σε βάθος χρόνου και γλιτώνει από πολλές κακοτοπίες.

Health.in.gr: Υπάρχουν προγράμματα που να απευθύνονται στα παιδιά ακόμη και μέσα στα ιδρύματα ή στα σωφρονιστικά καταστήματα;

Γ. Μόσχος: Το μεγάλο πρόβλημα της χώρα μας είναι η έλλειψη προνοιακής πολιτικής για το παιδί. Το αρμόδιο Υπουργείο Υγείας και Πρόνοιας δεν διαθέτει τον κατάλληλο σχεδιασμό για να μπορεί να παρακολουθεί τα ιδρύματα και να τους χορηγεί πόρους. Έτσι τα περισσότερα δεν παρακολουθούν τις πραγματικές ανάγκες των παιδιών, είτε λόγω έλλειψης προσωπικού είτε λόγω κακής οργάνωσης.

health.in.gr

Ειδήσεις Σήμερα: