Τον Αύγουστο του περασμένου έτους, κυκλοφόρησαν φήμες ότι ο Κινέζος ερευνητής Zhang Qifeng, ιδρυτής της εταιρείας Kaiwa Technology, ανέπτυσσε ανθρωποειδή ρομπότ με τεχνητές μήτρες (Artificial Uterus – AU), ικανά να κυοφορούν ανθρώπινα έμβρυα έως και δέκα μήνες.

Το υποτιθέμενο πρωτότυπο θα κυκλοφορούσε, σύμφωνα με τις φήμες, το 2026 με τιμή 100.000 γιουάν (περίπου 12.000 ευρώ).

Ωστόσο, μετά από διερεύνηση, αποδείχθηκε ότι τόσο η τεχνολογία όσο και ο ίδιος ο Zhang Qifeng δεν υπάρχουν.

Η ιστορία αποδείχθηκε φάρσα, αν και η ιδέα της τεχνητής μήτρας δεν είναι καινούργια, γράφει η Allane Madanamoothoo, Καθηγήτρια Νομικής, σε άρθο της στο The Conversation.

Η εκτογένεση: Μια ιδέα ενός αιώνα

Η έννοια της εξωμήτριας ανάπτυξης, γνωστή ως εκτογένεση, διατυπώθηκε για πρώτη φορά το 1923 από τον γενετιστή John Burdon Sanderson Haldane.

Οραματίστηκε έναν κόσμο όπου τα παιδιά θα μπορούσαν να γεννηθούν εκτός του σώματος της γυναίκας, προβλέποντας ότι η πρώτη επιτυχία θα ερχόταν στα μέσα του 20ού αιώνα.

Παρά τις αισιόδοξες προβλέψεις, η τεχνολογία αυτή παραμένει ακόμη σε πειραματικό στάδιο.

Η έρευνα στο πέρασμα του χρόνου

Από τη δεκαετία του 1990, επιστήμονες έχουν επιχειρήσει να αναπτύξουν έμβρυα ζώων εκτός μήτρας.

Το 1993, ο Ιάπωνας καθηγητής Yoshinori Kuwabara κατάφερε να διατηρήσει έμβρυα κατσίκας σε τεχνητό αμνιακό υγρό για τρεις εβδομάδες.

Παρόμοιες επιτυχίες σημειώθηκαν αρκετά χρόνια μετά, το 2017, όταν ομάδα του Παιδικού Νοσοκομείου της Φιλαδέλφειας επέτρεψε σε έμβρυα αρνιών να αναπτυχθούν εξωμήτρια για τέσσερις εβδομάδες.

Από την άλλη, η εξωσωματική γονιμοποίηση (IVF) άνοιξε τον δρόμο για τη μελέτη της ανθρώπινης εμβρυϊκής ανάπτυξης.

Παρ’ όλα αυτά, η διεθνής επιστημονική κοινότητα εξακολουθεί να τηρεί το όριο των 14 ημερών για την ανάπτυξη εμβρύων στο εργαστήριο.

Έτσι λοιπόν, η πλήρης τεχνητή μήτρα παραμένει όραμα για το μέλλον, με σημαντικά ηθικά και νομικά εμπόδια να πρέπει να ξεπεραστούν.

Το ενδεχόμενο της ολικής τεχνητής κύησης

Η τρέχουσα έρευνα για την ανάπτυξη της «μερικής» AU, στην οποία το παιδί θα τοποθετείται σε μια εξωμήτρια συσκευή γεμάτη με συνθετικό υγρό, έχει θεραπευτικούς λόγους, όπως η μείωση της θνησιμότητας των πρόωρων νεογνών.

Ωστόσο, η «ολική» AU, η οποία θα επέτρεπε την εξωσωματική κύηση από τη γονιμοποίηση μέχρι τη γέννηση, θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την επίτευξη άλλων στόχων.

Αυτό είναι φυσικά μια προοπτική άσκηση, αλλά εδώ είναι μερικές εξελίξεις που φαίνονται πιθανές εάν η «ολική» AU αναπτυχθεί και γίνει ευρέως διαθέσιμη.

Ορισμένες γυναίκες μπορεί να καταφύγουν σε αυτήν για προσωπικούς λόγους. Ο Henri Atlan είχε ήδη προβλέψει την ομαλοποίησή της:

«Πολύ γρήγορα, θα αναπτυχθεί μια ζήτηση από γυναίκες που επιθυμούν να τεκνοποιήσουν, αποφεύγοντας τους περιορισμούς της εγκυμοσύνης […] Μόλις καταστεί δυνατή η αναπαραγωγή χωρίς εγκυμοσύνη, με ποια δικαιολογία θα αντιταχθούμε στη ζήτηση των γυναικών που μπορούν να επιλέξουν αυτή τη μέθοδο κύησης;»

Τα θεμέλια της εκμετάλλευσης

Όμως, σε μια καπιταλιστική κοινωνία, ορισμένες εταιρείες ενδέχεται να ενθαρρύνουν μια κουλτούρα εξωσωματικών γεννήσεων για να αποφύγουν την απουσία από την εργασία που σχετίζεται με την ανθρώπινη εγκυμοσύνη.

Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε διακρίσεις μεταξύ των εργαζομένων που προτιμούν τη φυσική εγκυμοσύνη και εκείνων που επιλέγουν την υποβοηθούμενη αναπαραγωγική τεχνολογία (ART) ως μέρος των σχεδίων τους για τη μητρότητα.

Η AU θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να παρακάμψει την απαγόρευση της παρένθετης μητρότητας που ισχύει σε πολλές χώρες ή να προτιμηθεί από την παρένθετη μητρότητα για να αποφευχθούν καταστάσεις όπου η παρένθετη μητέρα, αφού συνδεθεί με το παιδί που κυοφορούσε, αρνείται να το παραδώσει στους υποψήφιους γονείς ή για λόγους κόστους.

Η αγορά στην εποχή της παραγωγής ανθρώπων

Η βιομηχανία γονιμότητας θα μπορούσε να αναπτύξει μια νέα αγορά – αυτή της υποβοηθούμενης αναπαραγωγικής τεχνολογίας (ART) – παράλληλα με τις υπάρχουσες αγορές εξωσωματικής γονιμοποίησης, σπέρματος, ωαρίων και παρένθετης μητρότητας. Αυτό θα οδηγούσε στην βιομηχανική παραγωγή ανθρώπων, μεταβάλλοντας ριζικά την ανθρωπότητα.

Αναμφισβήτητα, η υποβοηθούμενη αναπαραγωγική τεχνολογία (ART) θα μπορούσε να οδηγήσει σε απαιτήσεις για το δικαίωμα σε ένα σχεδιασμένο μωρό (ένα μωρό φτιαγμένο κατά παραγγελία ή ένα μωρό κατά παραγγελία) μέσα από το πρίσμα της ιδιωτικής ευγονικής.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, αρκετές κλινικές γονιμότητας προσφέρουν ήδη στους υποψήφιους γονείς την επιλογή να επιλέξουν το φύλο και το χρώμα των ματιών του παιδιού τους που θα συλληφθεί μέσω εξωσωματικής γονιμοποίησης, σε συνδυασμό με προεμφυτευτική γενετική διάγνωση (PGD).

Άλλες, όπως η Genomic Prediction, προσφέρουν τη δυνατότητα επιλογής του «καλύτερου εμβρύου» μετά από πολυγονιδιακή εξέταση, πριν από την εμφύτευσή του στη μήτρα της μητέρας.

Το τελικό στοιχείο αυτής της προοπτικής άσκησης είναι ότι η AU θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για πολιτικούς σκοπούς.

Ορισμένες χώρες θα μπορούσαν να εφαρμόσουν βιοϊατρικό έλεγχο των γεννήσεων, οδηγώντας σε κρατικά χρηματοδοτούμενη ευγονική.

Άλλα κράτη θα μπορούσαν να αξιοποιήσουν την AU για να αντιμετωπίσουν τη μείωση των γεννήσεων.

Η φεμινιστική τοποθέτηση

Θεωρώντας τον διαχωρισμό ολόκληρης της διαδικασίας της αναπαραγωγής – από τη σύλληψη έως τη γέννηση – από το ανθρώπινο σώμα, η τεχνητής μήτρα πυροδοτεί έντονη συζήτηση εντός του φεμινιστικού κινήματος.

Μεταξύ των φεμινιστριών που υποστήριξαν την υποβοηθούμενη αναπαραγωγική τεχνολογία (ART), η Shulamith Firestone(1945-2012), στο βιβλίο της *The Dialectic of Sex: The Case for Feminist Revolution* (1970), υποστήριξε ότι η ART θα απελευθέρωνε τις γυναίκες από τους περιορισμούς της εγκυμοσύνης και του τοκετού.

Αντιτιθέμενη στην ιερότητα της μητρότητας και του τοκετού, πίστευε ότι η ART θα επέτρεπε επίσης στις γυναίκες να υπερβούν τη βιολογική τους λειτουργία και να βιώσουν πλήρως την ατομικότητά τους.

Από την άλλη, ορισμένες φεμινιστικές κριτικές επισημαίνουν ότι η εκτογένεση δεν λειτουργεί απλώς ως τεχνολογικό εργαλείο «απελευθέρωσης» των γυναικών, αλλά μπορεί να εκφράζει και μια προσπάθεια εκ μέρους της επιστήμης — και κατ’ επέκταση του ανδρικού ή πατριαρχικού τομέα — να απαλλαγεί από τη «δυσκολία» της γυναίκας ως αναπαραγωγικού φορέα, δηλαδή να αντικαταστήσει τη γυναίκα ως φορέα της κύησης.

Για παράδειγμα, η Αυστραλή κοινωνιολόγος Robyn Rowland υποστηρίζει ότι η τεχνητή μήτρα «θα μπορούσε να σημάνει το τέλος της έμφυλης δύναμης των γυναικών».

«Θα μπούμε στον κόσμο όπου οι γυναίκες θα γίνουν παρωχημένες;» έγραφε.

Η φράση «Who needs women?» είναι χαρακτηριστική της αντίληψης ότι η τεχνολογία μπορεί να στοχεύει στην απομάκρυνση της ανάγκης για τη γυναίκα ως κύρια φορέα της αναπαραγωγής.

Άνθρωποι, μεταάνθρωπου και μη ανθρωποι

Μεταξύ των φεμινιστριών που αντιτίθενται στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγική τεχνολογία (ART), η Rosemarie Tong πιστεύει ότι θα μπορούσε να οδηγήσει στην «εμπορευματοποίηση ολόκληρης της διαδικασίας της εγκυμοσύνης» και στην «αντικειμενοποίηση» του παιδιού.

Όσον αφορά τα παιδιά που γεννιούνται μέσω της ART, δηλώνει:

«Θα είναι απλά πλάσματα του παρόντος και προβολές στο μέλλον, χωρίς καμία ουσιαστική σύνδεση με το παρελθόν. Αυτή είναι μια μοιραία και αδιέξοδη πορεία. […] Το τελικό βήμα προς τη δημιουργία μεταανθρώπινων σωμάτων;»

Όλες αυτές οι συζητήσεις είναι θεωρητικές σήμερα, αλλά θα παραμείνουν έτσι για πολύ ακόμα;

Και ακόμη και αν οι τεχνητές μήτρες γίνουν κάποτε εφικτές, είναι όλα όσα είναι τεχνικά εφικτά απαραίτητα επιθυμητά;

Όπως επισημαίνει η Sylvie Martin, συγγραφέας του «The Disenchantment of the World: Artificial Womb and the Erasure of the Maternal Body» (2012), όλα τα ανθρώπινα όντα γεννιούνται από ένα γυναικείο σώμα.

Επομένως, αν οι τεχνητές μήτρες γίνουν πραγματικότητα, θα μπορούμε ακόμα να μιλάμε για «ανθρώπινα όντα»;

Ειδήσεις Σήμερα: