Ένας θεσμός που αποσκοπούσε στην εδραίωση του δημοκρατικού πολιτεύματος και στην προστασία του από την τυραννίδα ήταν ο (εξ)οστρακισμός, που συνίστατο στον εξορισμό ενός δημοφιλούς πολιτικού ανδρός υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Αυτή η δι’ οστράκων εξορία (το όστρακον ήταν το πήλινο πινακίδιο πάνω στο οποίο γραφόταν το όνομα του οστρακιστέου και το οποίο χρησιμοποιούνταν ως ψήφος κατά τον οστρακισμό) δεν εφαρμοζόταν από τους Αθηναίους ως ποινή, αλλά ως ένα μέτρο προληπτικό, κάθε φορά που εκείνοι έκριναν ότι η δύναμη ενός πολίτη αυξανόταν σε βαθμό επικίνδυνο για το πολιτικό σύστημα της δημοκρατίας. Το κατώτατο όριο των ψήφων που απαιτούνταν για τον οστρακισμό ενός πολίτη ήταν 6.000 όστρακα, ενώ η διάρκεια του εκτοπισμού του ήταν δεκαετής.

Η εμπέδωση της δημοκρατίας κατά τη διάρκεια του 5ου αιώνα π.Χ. επέτρεψε στην πόλη-κράτος των Αθηνών να αποκτήσει μεγάλη δύναμη, στρατιωτική (ιδίως ναυτική) και οικονομική, και να καταλάβει περίοπτη θέση μεταξύ των ελληνικών πόλεων. Η καθοριστική συμβολή της Αθήνας στην απόκρουση των περσών εισβολέων και η συνακόλουθη σύμπηξη της Συμμαχίας της Δήλου ως οργάνου επιβολής –κατ’ ουσίαν– της αθηναϊκής ηγεμονίας διαμόρφωσαν προϊόντος του χρόνου ένα διαφορετικό πολιτικοοικονομικό τοπίο εντός των ορίων του ελληνικού κόσμου. Κύρια χαρακτηριστικά της νέας τάξης πραγμάτων ήταν αφενός ο διπολισμός Αθήνας – Σπάρτης και αφετέρου η ολοένα και εντονότερη διαμάχη δημοκρατικών και ολιγαρχικών στις ελληνικές πόλεις. Μοιραίο επακόλουθο ήταν το ξέσπασμα του Πελοποννησιακού Πολέμου, ο οποίος αποτέλεσε ως γνωστόν ιστορική καμπή του εθνικού βίου των Ελλήνων και είχε ως κατάληξη την οδυνηρή ήττα της Αθήνας.

Η οξύτατη αντιπαράθεση μεταξύ της δημοκρατίας και της ολιγαρχίας –ως πολιτικών συστημάτων αλλά και, κατά μείζονα λόγο, ως τρόπου ζωής– γίνεται φανερή από την αυστηρή κριτική που ασκεί στην αθηναϊκή δημοκρατία ο διαπνεόμενος από ολιγαρχικά φρονήματα συγγραφέας του έργου που τιτλοφορείται Αθηναίων Πολιτεία (παραδίδεται με το όνομα του Ξενοφώντος, αλλά δεν αποτελεί γνήσιο έργο του) και χρονολογείται πιθανώς στα πρώτα έτη του Πελοποννησιακού Πολέμου.

*Στη φωτογραφία του παρόντος άρθρου, όστρακο με το όνομα του Θεμιστοκλή του Φρεαρρίου (Φρεάρριοι ήταν η ονομασία δήμου της αρχαίας Αθήνας), ιδιοφυούς αθηναίου πολιτικού και στρατηγού.

Η ελληνική γλώσσα στο διάβα του χρόνου: Το ειδικό λεξιλόγιο της δημοκρατίας (Μέρος Α’)

Η ελληνική γλώσσα στο διάβα του χρόνου: Το ειδικό λεξιλόγιο της δημοκρατίας (Μέρος Β’)

Η ελληνική γλώσσα στο διάβα του χρόνου: Το ειδικό λεξιλόγιο της δημοκρατίας (Μέρος Γ’)

Η ελληνική γλώσσα στο διάβα του χρόνου: Το ειδικό λεξιλόγιο της δημοκρατίας (Μέρος Δ’)

Ειδήσεις Σήμερα: