Πολλές και ποικίλες ήταν οι κατηγορίες ανθρώπων του αρχαίου ελληνικού κόσμου που στερούνταν την ελευθερία τους, ήδη από τους Μυκηναϊκούς Χρόνους εξ όσων είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε. Στη θλιβερή αυτήν πραγματικότητα υπήρχε ασφαλώς μια κλίμακα διαβάθμισης, καθώς οι στερημένοι ελευθεριών άνθρωποι δεν ήταν στο σύνολό τους δούλοι με την αυστηρή έννοια του όρου. Ορισμένοι εξ αυτών, λόγου χάριν, αντιμετωπίζονταν σαν αντικείμενα και αποτελούσαν ένα απλό μέσο εμπορικής συναλλαγής, ενώ κάποιοι άλλοι ήταν μεν υποχρεωμένοι να προσφέρουν υπηρεσίες ή και καταναγκαστική εργασία, αλλά δεν ήταν κτήμα κάποιου δεσπότη (ιδιοκτήτη δούλων).

Όπως ήταν αναμενόμενο, η προαναφερθείσα πολυμορφία όσον αφορά το καθεστώς της δουλείας στον αρχαίο ελληνικό κόσμο αντανακλάται στην ελληνική γλώσσα, η οποία διέθετε μια μεγάλη ποικιλία όρων που δήλωναν τον στερημένο ελευθεριών άνθρωπο. Η πολυτυπία αυτή ήταν κατά κύριο λόγο απόρροια αφενός της γεωγραφικής κατάτμησης του ελληνικού κόσμου και αφετέρου της εν γένει πολυπλοκότητας του λεξιλογίου των αρχαίων Ελλήνων, το οποίο ήταν εμπλουτισμένο με διαφορετικούς όρους που δήλωναν την ίδια έννοια – επί του προκειμένου οι συγκεκριμένες λέξεις ή φράσεις μπορεί να φανέρωναν τον τρόπο με τον οποίον είχε αποκτηθεί ένας δούλος, το είδος της εργασίας του, τις διαθέσεις του κ.λπ.

Αξίζει πάντως να επισημανθεί ότι ήταν ελάχιστοι οι όροι της ελληνικής γλώσσας που δήλωναν αποκλειστικά τους καθαυτό υπόδουλους, όσους δηλαδή τελούσαν σε κατάσταση δουλείας με την κυριολεκτική σημασία του όρου. Οι περισσότερες από τις λέξεις αυτού του είδους ήταν δυνατόν, σε θεωρητικό τουλάχιστον επίπεδο, να χρησιμοποιηθούν προκειμένου να χαρακτηριστούν και ελεύθεροι άνθρωποι. Έτσι, ακόμα και η ίδια η λέξη δούλος μπορούσε να δηλώνει έναν ελεύθερο που είχε απλώς δουλική καταγωγή ή –με τη μεταφορική ασφαλώς έννοια– δεν είχε ελεύθερο φρόνημα.

*Στη φωτογραφία του παρόντος άρθρου, ξενόγλωσση έκδοση αναφορικά με τη δουλεία στην αρχαία Ελλάδα.

Ειδήσεις Σήμερα: