Ο Ρίτσαρντ Σέρα, ο ασυμβίβαστος Αμερικανός γλύπτης των τεράστιων όγκων, πέθανε σε ηλικία 85 ετών

Ο Ρίτσαρντ Σέρα (Richard Serra), ο Αμερικανός καλλιτέχνης που ήταν γνωστός για την υπέρβαση των ορίων της γλυπτικής, πέθανε σε ηλικία 85 ετών. Ο Σέρα πέθανε την Τρίτη στο σπίτι του στη Νέα Υόρκη. Αιτία θανάτου ήταν η πνευμονία, όπως επιβεβαίωσε ο δικηγόρος του John Silberman στους New York Times.

Ο Σέρα ήταν περισσότερο γνωστός για τα γιγαντιαία καμπυλωτά φύλλα οξειδωμένου χάλυβα, όπως η σειρά 1.034 τόνων The Matter of Time που γεμίζει την κεντρική αίθουσα του Μουσείου Guggenheim στο Μπιλμπάο. Τέτοια βαριά έργα μεταμόρφωναν ριζικά τους χώρους όπου εγκαταστάθηκαν και συχνά λέγεται ότι προκαλούσαν σωματική αντίδραση στους θεατές τους. «Δουλεύω στα όρια του εφικτού», είχε πει κάποτε ο Σέρα.

Ο Σέρα βρήκε έμπνευση κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού στο Παρίσι με τον μουσικό Φίλιπ Γκλας, κατά τη διάρκεια του οποίου επισκέφθηκε το στούντιο του Constantin Brâncuși και τριγυρνούσε στα στέκια του ήρωά του, γλύπτη, Αλμπέρτο Τζιακομέτι

Photo: Wikimedia Commons

Με τον Φίλιπ Γκλας στο Παρίσι

Ο Ρίτσαρντ Σέρα γεννήθηκε στο Σαν Φρανσίσκο το 1939 από Ρωσοεβραία μητέρα και Ισπανό πατέρα, ο οποίος τοποθετούσε σωλήνες σε ναυπηγείο. Ο νεαρός Σέρα εμπνεύστηκε βλέποντας ως παιδί ένα πλοίο να καθελκύεται και ενθαρρύνθηκε να ζωγραφίζει από τη μητέρα του.

Σπούδασε καλές τέχνες στο Γέιλ μαζί με άλλους συμφοιτητές του, όπως ο Τσακ Κλόουζ και η μετέπειτα πρώτη σύζυγός του Νάνσι Γκρέιβς, αλλά αποβλήθηκε για δύο εβδομάδες αφού έκανε μια φάρσα στον κριτικό που τον επισκέφθηκε, τον καλλιτέχνη Ρόμπερτ Ράουσενμπεργκ, φέρνοντας ένα ζωντανό κοτόπουλο στην τάξη.

Ο Σέρα βρήκε έμπνευση κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού στο Παρίσι με τον μουσικό Φίλιπ Γκλας, κατά τη διάρκεια του οποίου επισκέφθηκε το στούντιο του Constantin Brâncuși και τριγυρνούσε στα στέκια του ήρωά του, γλύπτη, Αλμπέρτο Τζιακομέτι.

«Όλη η σχέση υποκειμένου-αντικειμένου αντιστρέφεται. Το περιεχόμενο είσαι εσύ!» δήλωσε στην Guardian το 2008. «Αν δεν μπεις στο έργο και δεν ασχοληθείς μαζί του, δεν υπάρχει περιεχόμενο»

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη Richard Serra (@richard.serra)

Η περίοδος «απόλυτης σύγχυσης»

Αλλά ήταν στην Ισπανία, βλέποντας τον πίνακα του Ντιέγκο Βελάσκεθ Las Meninas -ένα ομαδικό πορτρέτο του 17ου αιώνα που παίζει με την έννοια της θέασης- που ο Σέρα άρχισε να επανεξετάζει όλα όσα γνώριζε για την τέχνη.

Πέρασε από μια περίοδο «απόλυτης σύγχυσης», η οποία περιελάμβανε τη δουλειά του με λούτρινα ζώα, προτού επαναπροσδιορίσει την πρακτική του γύρω από τη γλυπτική και την ιδέα ότι ο ίδιος ο θεατής θα ήταν το πραγματικό αντικείμενο της δουλειάς του.

«Όλη η σχέση υποκειμένου-αντικειμένου αντιστρέφεται. Το περιεχόμενο είσαι εσύ!» δήλωσε στην Guardian το 2008. «Αν δεν μπεις στο έργο και δεν ασχοληθείς μαζί του, δεν υπάρχει περιεχόμενο».

Ο Σέρα πέρασε μεγάλο μέρος της δεκαετίας του 1960 ως μέλος της underground καλλιτεχνικής σκηνής της Νέας Υόρκης, όπου δούλεψε με αντισυμβατικά υλικά όπως λατέξ, νέον και λιωμένο μόλυβδο – το τελευταίο το χρησιμοποιούσε για τα «splash pieces» του, το οποίο τα έριχνε στη βάση τοίχων και το άφηνε να σκληρύνει σε γυμνό μέταλλο. Καθώς η δεκαετία πλησίαζε στο τέλος της, είχε μια σημαντική ανακάλυψη με το έργο Strike: To Roberta and Rudy, στο οποίο χώρισε το δωμάτιο στα δύο με μια πλάκα χάλυβα και βρέθηκε πιο κοντά στον στόχο του να παίζει με την προοπτική του θεατή.

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη Richard Serra (@richard.serra)

«Σκοτώστε τον Σέρα»

Το 1970 ο Σέρα πήρε διαζύγιο από την Γκρέιβς και άρχισε να δημιουργεί site-specific γλυπτά τοπίου, στην Ιαπωνία, τον Καναδά και σε όλες τις ΗΠΑ, εστιάζοντας στην τοπογραφία κάθε τοποθεσίας και στο πώς το έργο θα αλληλεπιδρούσε με αυτήν καθώς ο θεατής θα περπατούσε γύρω της.

Αλλά ήταν τα αστικά γλυπτά του που προκάλεσαν τη μεγαλύτερη διαμάχη. Το 1981, όταν το Tilted Arc εγκαταστάθηκε στην Federal Plaza του Μανχάταν, το μήκους 36,5 μέτρων σκουριασμένο ατσάλι διχάστηκε, με τους επικριτές να το χαρακτηρίζουν ως ενοχλητικό.

Ο Σέρα θυμήθηκε ακόμη και να βλέπει αφίσες με τη φράση «Σκοτώστε τον Σέρα». Κατά τη διάρκεια μιας δημόσιας ακρόασης το 1985, μια κριτική επιτροπή ψήφισε υπέρ της απομάκρυνσης του γλυπτού. Ο Σέρα έφτασε στο σημείο να μηνύσει την κυβέρνηση των ΗΠΑ για την ετυμηγορία, αλλά απέτυχε. Το έργο κόπηκε σε τρία μέρη και τώρα βρίσκεται σε μια αποθήκη στο Μπρούκλιν. «Δεν νομίζω ότι η λειτουργία της τέχνης είναι να είναι ευχάριστη», παραπονέθηκε τότε ο Σέρα, παρομοιάζοντας την απώλεια του γλυπτού με θάνατο στην οικογένεια.

Δείτε το βίντεο 

Η «καμπύλη» αναγνώριση

Καθώς όμως μεγάλωνε, το κοινό συμπαθούσε τα τεράστια «χαλυβουργεία» του, τα οποία έμοιαζαν να παραπέμπουν στη βιομηχανική εποχή και στα ναυπηγεία της παιδικής του ηλικίας. Το Fulcrum, η εγκατάστασή του το 1987 κοντά στο σταθμό Liverpool Street του Λονδίνου, τα πήγε καλύτερα από το Tilted Arc.

Η συμπάθεια για το έργο του άρχισε να επιταχύνεται την επόμενη δεκαετία, όταν ήρθε σε ρήξη με τις ορθές γωνίες του μοντερνισμού και αγκάλιασε την καμπυλότητα.

Στις Torqued Ellipses του, που κατασκευάστηκαν τη δεκαετία του 1990 με τη χρήση ελασματοποιημένων χαλύβδινων πλακών, μπορούσαν άπαντες να μπουν και να περπατήσουν ανάμεσά τους. Το The Matter of Time, οκτώ καμπυλωτά γλυπτά που κατασκευάστηκαν μεταξύ 1994 και 2005 για το Μουσείο Guggenheim του Μπιλμπάο, έγινε το έργο που καθόρισε την καριέρα του. Δύο χρόνια μετά την εγκατάστασή τους, ο Σέρα έκανε τη δεύτερη αναδρομική του έκθεση στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης. Τα έργα του έχουν εγκατασταθεί σε τοπία και μουσεία σε όλο τον κόσμο, από την Ισλανδία έως τη Ζηλανδία μέσω του Κατάρ.

Photo: Wikimedia Commons

Η πιο βαριά έκθεση που έκανε ποτέ

Παντρεμένος με την ιστορικό τέχνης Clara Weyergraf από το 1981, ο Σέρα παρέμεινε ενεργός ως καλλιτέχνης μέχρι τα 80 του χρόνια, περιγράφοντας μια έκθεση του 2019 στην γκαλερί Gagosian της Νέας Υόρκης ως την «πιο βαριά έκθεση που έχει κάνει ποτέ».

Μέχρι τον θάνατό του θεωρούνταν ο πιο γνωστός εν ζωή γλύπτης στις ΗΠΑ, με το βαρύ, φυσικό έργο του να έρχεται όλο και περισσότερο σε αντίθεση με το αέρινο εφήμερο της ψηφιακής εποχής.

Πράγματι, όταν ρωτήθηκε από τον εννοιολογικό καλλιτέχνη Michael Craig-Martin το 2015 ποιοι άλλοι καλλιτέχνες προσέγγιζαν τη γλυπτική όπως εκείνος, απάντησε: «Δεν νομίζω ότι το κάνει κανείς».

*Με στοιχεία από theguradian.com