Τα εμβληματικά γλυπτά-αράχνη της Λουίζ Μπουρζουά έχουν μια εκπληκτική ιστορία

Η τέχνη της Λουίζ Μπουρζουά άλλαξε πολλές διαφορετικές μορφές και συχνά εξερευνούσε θέματα όπως η μνήμη, το σεξ και το τραύμα. Αλλά τα έργα που έχουν καταλήξει να καθορίζουν την καριέρα της σπουδαίας καλλιτέχνιδας είναι τα γλυπτά της από αράχνες, μερικά από τα οποία υψώνονται στα 10 μέτρα σχεδόν στον αέρα και «απειλητικά» ξεπροβάλλουν πάνω από τα κεφάλια των θεατών. Ποια είναι η γλυπτική πρακτική της Μπουρζουά και γιατί αργότερα στη ζωή της επέλεξε την αράχνη ως θέμα των έργων της;

Τα παιδικά τραύματα και τα πειράματα στις αρχές της καριέρας της έθεσαν τις βάσεις για τις αράχνες.

Γεννημένη στο Παρίσι το 1911, η Μπουρζουά άρχισε από νωρίς να κάνει σχέδια για την επιχείρηση αποκατάστασης ταπισερί των γονιών της. Συχνά θυμόταν ότι, όταν ήταν παιδί, αντιλήφθηκε ότι ο πατέρας της διατηρούσε δεσμό με την δάσκαλα της. Αφού σπούδασε στις σημαντικότερες καλλιτεχνικές σχολές του Παρισιού, μετακόμισε στη Νέα Υόρκη το 1938 για να σπουδάσει στο Art Students League. Ενώ τα πρώτα της έργα ήταν πίνακες ζωγραφικής και χαρακτικά, θα αρχίσει να δημιουργεί γλυπτά τη δεκαετία του 1940, εστιάζοντας πρώτα σε έργα από ξύλο και θέτοντας τις βάσεις για τα γλυπτά της αράχνης δεκαετίες αργότερα.

Λουίζ Μπουρζουά:«Η ευαισθησία της έτεινε προς το τρισδιάστατο»

Photo: Wikimedia Commons

Καμπύλες και ρωγμές σε κλίμακα

Το 1949, η Μπουρζουά είχε μια ατομική έκθεση αφιερωμένη στα γλυπτά της στην Peridot Gallery στη Νέα Υόρκη. Στην έκθεση παρουσιάστηκαν τα ξύλινα γλυπτά της «Personnages», τα οποία δημιούργησε από το 1945 έως το 1955. Αυτά τα λεπτά αφηρημένα έργα διαθέτουν το καθένα ιδιοσυγκρασιακά χαρακτηριστικά, όπως καμπύλες και ρωγμές. Η καλλιτέχνης δήλωσε ότι τα έργα αυτά χρησίμευσαν ως οχήματα μέσω των οποίων καταπιάστηκε με αναμνήσεις ανθρώπων από την παιδική της ηλικία και την πρώιμη ζωή της στο Παρίσι -σχόλια που προϊδεάζουν για αυτά που θα έκανε αργότερα για τις αράχνες της.

Τις επόμενες δεκαετίες, το έργο της Μπουρζουά επεκτάθηκε δραματικά σε κλίμακα.

Μετά την πρώτη της ατομική έκθεση στη Νέα Υόρκη, η Μπουρζουά συνέχισε να ωθεί την τέχνη της προς νέες κατευθύνσεις. Στη δεκαετία του 1950, οι σπείρες άρχισαν να εμφανίζονται συχνά στα γλυπτά της. Κάποτε περιέγραψε την ελικοειδή μορφή, η οποία θα γινόταν κεντρικό μοτίβο σε πολλά από τα μεταγενέστερα γλυπτά, χαρακτικά και πίνακές της, ως μια αναπαράσταση του «ελέγχου και της ελευθερίας» για εκείνη. Η καλλιτέχνις άρχισε να χρησιμοποιεί υλικά όπως ο μπρούντζος, ο γύψος και το μάρμαρο τη δεκαετία του 1960 για να φτιάξει γλυπτά βασισμένα στην ανθρώπινη ανατομία, από τα άκρα και τα στήθη μέχρι τα γεννητικά όργανα.

Η έννοια του εγκλωβισμού

Αυτά τα έργα κατέληξαν να καθιερώσουν την αίσθηση της ανησυχίας και του αλλόκοτου που θα γινόταν αισθητή σε μεγάλο μέρος της τέχνης της Μπουρζουά στη συνέχεια. Με τη σειρά «Κελιά», την οποία η Μπουρζουά άρχισε να δημιουργεί το 1989, αρκετά χρόνια μετά την αναδρομική της έκθεση του 1982 στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης, η καλλιτέχνις ασχολήθηκε με την έννοια του εγκλωβισμού. Σχημάτισε αδιαπέραστα φράγματα με τα περιβάλλοντα σε κλουβιά που περιείχαν γλυπτά και διάφορα αντικείμενα όπως έπιπλα, ταπισερί και ρούχα. Αυτά τα ψυχολογικά επιβαρυμένα γλυπτά έχουν σκοπό να οραματιστούν καταστάσεις απομόνωσης.

Δείτε το βίντεο

Η Maman και η μαμά

Η Μπουρζουά άρχισε να δημιουργεί τα εμβληματικά της γλυπτά αράχνες προς το τέλος της καριέρας της.

Η Μπουρζουά άρχισε να κατασκευάζει τα περίφημα ατσάλινα γλυπτά αράχνες της τη δεκαετία του 1990. Η καλλιτέχνις είχε πειραματιστεί προηγουμένως με μορφές αραχνοειδών σε δύο σχέδια με μελάνι και κάρβουνο που φιλοτέχνησε το 1947, αλλά η σειρά γλυπτών της θα μετέφερε αυτές τις ιδέες σε μνημειακή κλίμακα. Ίσως επηρεασμένη εν μέρει από τα πρώτα της χρόνια στην επιχείρηση αποκατάστασης ταπισερί, η Μπουρζουά εξήγησε κάποτε ότι επέλεξε την αράχνη ως θέμα επειδή τα χαρακτηριστικά της της θύμιζαν τη μητέρα της. «Ήταν μελετημένη, έξυπνη, υπομονετική, καταπραϋντική, λογική, ντελικάτη, λεπτή, απαραίτητη, τακτική και χρήσιμη σαν αράχνη» είπε η καλλιτέχνις.

Η Maman, η οποία δημιουργήθηκε για τα εγκαίνια της Tate Modern στο Λονδίνο το 2000 και παραμένει στη συλλογή του ιδρύματος, είναι η μεγαλύτερη από τις αράχνες της Μπουρζουά. Οι επισκέπτες μπορούν να περιηγηθούν γύρω από τα οκτώ ανοιγμένα πόδια του πλάσματος και να κοιτάξουν το σώμα του, έναν κομψό κόμπο από κουλουριασμένες μορφές. Κάτω από το σώμα της, η μεγάλης κλίμακας αράχνη φέρει έναν σάκο με μαρμάρινα αυγά. Ένα από τα έξι χάλκινα εκμαγεία του αρχικού χαλύβδινου έργου στέκεται μεγαλοπρεπώς σε μια εξωτερική πλατεία στο Guggenheim Bilbao στην Ισπανία. Εκδόσεις της Maman βρίσκονται επίσης στις συλλογές της Εθνικής Πινακοθήκης του Καναδά στην Οτάβα, του Crystal Bridges Museum of American Art στο Bentonville του Αρκάνσας και άλλων διεθνών ιδρυμάτων.

Μία από τις αράχνες της Λουίζ Μπουρζουά στο Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος / Photo: snfcc.org

Τέχνη και ψυχολογία

Οι αράχνες της Μπουρζουά παραμένουν μόνιμες πηγές ίντριγκας για πολλούς έχοντας αποτελέσει αντικείμενο δημόσιας έκθεσης στο Rockefeller Center της Νέας Υόρκης το 2001, μιας μακροχρόνιας έκθεσης στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης του Σαν Φρανσίσκο που ξεκίνησε το 2017, και σε πολλούς ακόμη χώρους σε όλο τον κόσμο.

Η Μπουρζουά δημιούργησε αράχνες όλων των διαφορετικών μεγεθών, συμπεριλαμβανομένων γλυπτών μικρής κλίμακας, μέχρι τη δεκαετία του 2000. Ένα κρίσιμο έργο στο πλαίσιο μιας μακράς πρακτικής εξερεύνησης της ψυχολογίας, των συναισθημάτων και της πολυπλοκότητας των ανθρώπινων σχέσεων, οι αράχνες της Μπουρζουά έχουν γίνει μερικά από τα πιο ευρέως αναγνωρίσιμα γλυπτά στον κόσμο.