Ιωάννης Θεοδωρακόπουλος: Πνευματικό σέμνωμα της Ελλάδος

«Μεγάλε μου αδελφέ και φίλε,

Στον Παναγιώτη Κανελλόπουλο και σε μένα έλαχε ο κλήρος, ο σκληρός, να σε αποχαιρετήσουμε εκ μέρους της Ακαδημίας Αθηνών, που περισσότερο από μια εικοσαετία υπηρέτησες με αφοσίωση, με ζήλο και δημιουργικότητα.

Ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος

Ύστερα από 57 χρόνια συνοδοιπορίας, είμαι κάπως άπραγος μπρος στο σκήνωμά σου. Γιατί σε τέτοιες ώρες οι ζωντανοί είναι εκείνοι που πρέπει να αποχαιρετούν τους νεκρούς. Εμένα, όμως, ένα κομμάτι του εαυτού μου έχει πεθάνει μαζί σου.

Δεν θα σε βιογραφήσω, κι ας ξέρω βήμα με βήμα την πορεία σου, μήτε θα μνημονεύσω το πολύτομο έργο σου, που τόσα από αυτό διδάχτηκα. Αυτά θα γίνουν στην αίθουσα της Ακαδημίας, που λάμπρυνες τόσες φορές με τη σκέψη σου, όταν θα τελεσθεί το επιστημονικό σου μνημόσυνο.

Ξεκίνησες από ένα χωριό του Πάρνωνα μόνος, και ανηφόρισες ως την κορυφή, πρωτεύοντας σε κάθε σκαλί, νικώντας σε κάθε σου άλμα.

Ο Ιωάννης Θεοδωρακόπουλος

Εσύ είσαι αυτός που ανανέωσε τις φιλοσοφικές σπουδές στην Ελλάδα. Ως το τέλος της ζωής σου παρακολουθούσες άγρυπνος τις εξελίξεις της παγκόσμιας σκέψης. Ποτέ δεν ξεπεράστηκες, ποτέ δεν πάλιωσες.

Στάθηκες όμως ακλόνητος στο πνευματικό σου βάθρο, χωρίς ποτέ να παρασυρθείς από τις εναλλασσόμενες κοσμοθεωρίες που γίνονται κάθε τόσο του συρμού, αυτές που για λίγο φαίνονται να επικρατούν και ύστερα παρέρχονται.

Έμεινες ακλόνητος στην αυστηρή παράδοση που αρχίζει με τους μεγάλους έλληνες στοχαστές, προπαντός με τον μέντορά σου, τον Πλάτωνα, και συνεχίζεται ακατάβλητη στον αιώνα.

Υπήρξες έλληνας φιλόσοφος. Σε όσα άντλησες από την κοινή μας Alma Mater της Χαϊδελβέργης έβαλες τη δική σου, την προσωπική σφραγίδα σου, που σε κατέστησε ρηξικέλευθο και ανεπανάληπτο οιακοστρόφο (σ.σ. πηδαλιούχο, τιμονιέρη) μέσα στο πλατύ ποτάμι της φιλοσοφικής παράδοσης 25 αιώνων. Η σφραγίδα αυτή ήταν από τη ρίζα της γνήσια ελληνική.

Πατούσες γερά στη γη, στο χώμα το ελληνικό, στον καρπερό κάμπο της Σπάρτης, στη Μαγούλα, όπου είχες στήσει, με τόσες θυσίες, το φιλοσοφικό σου ταμπούρι.

Δυο ώρες ακόμη πριν μας φύγεις, μας μιλούσες με όλη την οξύτητα και τη ζωηράδα του πνεύματός σου, και κανείς δεν μπορούσε να υποπτευθεί ότι σε λίγη ώρα η υπερήφανη δρυς θα έπεφτε, μονομιάς χτυπημένη από το τσεκούρι του ανέλεου ξυλοκόπου. Δεν πόνεσες. Εμείς πονέσαμε. Έφυγες απότομα, ανώδυνα και νικητής.

Ο Ιωάννης Θεοδωρακόπουλος

Χιλιάδες μαθητές σου σε κλαίνε σήμερα. Πλήθος συναδέλφων σου στα δύο πανεπιστήμια (σ.σ. Αθήνας και Θεσσαλονίκης) όπου χρόνια υπηρέτησες. Και οι συνάδελφοί σου στην Ακαδημία σκύβουν σήμερα θλιμμένοι μπροστά σε ένα δυσαναπλήρωτο κενό.

Γιάννη, ό,τι ήταν από σένα να πεθάνει, πάει, πέθανε. Η πνευματική σου όμως παρουσία, η κληρονομιά που μας άφησες, έμεινε, και έμεινε για πάντα. Περήφανοι μετρούμε τώρα τις αληθινές σου διαστάσεις. Τώρα πολύ περισσότεροι θα εγκύψουν στα κείμενά σου. Τώρα, που θα καταλαγιάσουν οι πρόσκαιρες διαφωνίες και τα εγκόσμια πάθη, θα σε δούνε όλοι στην καθαρότητα της δωρικής σου μορφής, δίδαγμα υψηλό για τους επιγενομένους, και πνευματικό σέμνωμα της Ελλάδος.

Καλήν αντάμωση, Γιάννη»

Με αυτά τα λόγια αποχαιρέτησε ο κορυφαίος διανοούμενος Κωνσταντίνος Τσάτσος, πρώην Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας, τον Ιωάννη Θεοδωρακόπουλο, φιλόσοφο, πανεπιστημιακό και ακαδημαϊκό, την ημέρα της κηδείας του δευτέρου, στις 21 Φεβρουαρίου 1981.

Ο Κωνσταντίνος Τσάτσος

Ο Ιωάννης Θεοδωρακόπουλος γεννήθηκε στον Βασαρά (Βασσαρά) Λακωνίας στις 28 Φεβρουαρίου 1900 και απεβίωσε στην Αθήνα τη νύχτα της 19ης προς την 20ή Φεβρουαρίου 1981.

Ο Θεοδωρακόπουλος φοίτησε επί πέντε έτη ως κρατικός υπότροφος στη Ριζάρειο Σχολή και στη συνέχεια σπούδασε Φιλοσοφία στα Πανεπιστήμια της Bιέννης και της Χαϊδελβέργης. Το 1925 αναγορεύτηκε διδάκτορας της Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης.

Το 1929 άρχισε να εκδίδει, σε συνεργασία με τον Παναγιώτη Κανελλόπουλο και τον Κωνσταντίνο Τσάτσο, το τριμηνιαίο φιλοσοφικό περιοδικό «Αρχείον Φιλοσοφίας και Θεωρίας των Επιστημών», εργασία που διήρκεσε έντεκα χρόνια και ολοκληρώθηκε σε ισάριθμους τόμους.

Το 1930 ο Θεοδωρακόπουλος εξελέγη υφηγητής του Πανεπιστημίου της Θεσσαλονίκης, ενώ το 1933 κατέστη τακτικός καθηγητής της Συστηματικής Φιλοσοφίας στο ίδιο πανεπιστημιακό ίδρυμα.

Το 1939 εξελέγη καθηγητής της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Αθήνας (αποχώρησε από αυτό με το αξίωμα του πρύτανη το Σεπτέμβριο του 1967, ύστερα από συντακτική πράξη που εξέδωσε το δικτατορικό καθεστώς) και το 1950 έγινε τακτικός καθηγητής της Εισαγωγής στη Φιλοσοφία και στην Πάντειο.

Το 1960 ο Θεοδωρακόπουλος εξελέγη μέλος της Aκαδημίας Aθηνών, την οποία υπηρέτησε ως πρόεδρος (1963) και επί σειράν ετών ως γενικός γραμματέας.

Στην πολύχρονη σταδιοδρομία του δίδαξε ως προσκεκλημένος καθηγητής σε ξένα πανεπιστήμια και υπήρξε μέλος διαφόρων διεθνών φιλοσοφικών ενώσεων και εταιρειών.

Το πλουσιότατο συγγραφικό έργο του Θεοδωρακόπουλου περιλαμβάνει δεκάδες αυτοτελή βιβλία, δημοσιεύσεις και μελετήματα, που αναφέρονται σε όλο το εύρος της φιλοσοφικής σκέψης, ιδίως δε στους έλληνες κλασικούς.