Αναζητώντας «διακινητές»: Η ποινικοποίηση των προσφύγων είναι πληγή στα ανθρώπινα δικαιώματα

Τα τελευταία χρόνια, οι κυβερνήσεις της ΕΕ έχουν κάνει προσπάθειες για την καταπολέμηση της διακίνησης προσφύγων και μεταναστών. Ωστόσο μεγάλο «αγκάθι» παραμένει ακόμα το γεγονός ότι τίθενται υπό κράτηση συχνά μετανάστες ή ακτιβιστές, που βρέθηκαν στο λάθος μέρος τη λάθος στιγμή, ενώ οι πραγματικοί διακινητές καταφέρνουν να ξεφύγουν.

Τον Δεκέμβρη του 2023, ο 36χρονος Κούρδος Μεχμέτ Τσελίκ, κρίθηκε μαζί με άλλους δύο συγκατηγορούμενους του αθώος για την κατηγορία της διακίνησης μεταναστών, αφού είχε περάσει ήδη ωστόσο δύο χρόνια στη φυλακή.

Στις 31 Ιανουαρίου του 2024 κρίθηκαν αθώοι 16 διασώστες – εθελοντές, μέλη της ΜΚΟ ERCI, από το Τριμελές Εφετείο Πλημμελημάτων Λέσβου, Όλοι τους κατηγορούνταν από το 2018 για δυο υποθέσεις κατασκοπείας και αυτό επειδή βοήθησαν ανθρώπους των οποίων η ζωή ήταν σε κίνδυνο στη θάλασσα.

Η δίκη τελείωσε και η Mahtab επέστρεψε στο Βερολίνο, αλλά χωρίς τον πατέρα της, ο οποίος επέστρεψε στη φυλακή

Ακόμα μια υπόθεση έρχεται να εκδικαστεί τον Απρίλιο στην Ελλάδα, η οποία φαίνεται να ακολουθεί το ίδιο μοτίβο. H υπόθεσή του θα εκδικαστεί σε δεύτερο βαθμό στις 22 Απριλίου, στη Θεσσαλονίκη.

Ο Homayoun και η κόρη του Mahtab

View this post on Instagram

A post shared by Free Homayoun (@freehomayoun)

Η υπόθεση του Homayoun Sabetara

Ο Homayoun Sabetara έλεγε ψέματα στην κόρη του, Mahtab, ότι όταν ήρθε στην Ελλάδα, διέμενε σε ένα σπίτι μαζί με άλλους πρόσφυγες. Η ίδια όμως άρχισε να έχει υποψίες για όσα της έλεγε ο πατέρας της, καθώς εκείνος συχνά δεν είχε πρόσβαση στο τηλέφωνο ή δεν της έλεγε την ακριβή τοποθεσία του σπιτιού.

View this post on Instagram

A post shared by Free Homayoun (@freehomayoun)

Το καλοκαίρι του 2021, ο Homayoun είχε πει στην κόρη του η οποία σπούδαζε στο Βερολίνο ότι έφευγε από το Ιράν για να καταφέρει να φτάσει στη Γερμανία.

Με τα δύο παιδιά στο εξωτερικό, ο Homayoun ζούσε μόνος τα τελευταία δύο χρόνια στην Τεχεράνη. Η γυναίκα του είχε πεθάνει μια δεκαετία πριν. Ήταν άρρωστος και είχε χάσει τη δουλειά του, σύμφωνα με το InfoMigrants.

Αλλά οι βίζες οικογενειακής επανένωσης δεν είναι διαθέσιμες για τέτοιου είδους περιπτώσεις. Ο μόνος ρεαλιστικός τρόπος που ο Χομαγιούν μπορούσε να φτάσει στη Γερμανία ήταν με παράτυπα μέσα.

Το ταξίδι από την Τουρκία στην Ελλάδα

Όπως πολλοί μετανάστες πριν από αυτόν, ο Homayoun πήγε στην Τουρκία με σκοπό να περάσει στην Ελλάδα. Μετά από περίπου τρεις εβδομάδες, βρήκε κάποιον που είπε ότι θα μπορούσαν να τον περάσουν λαθραία.

Ο Homayoun πλήρωσε το μισό ποσό πριν και υποσχέθηκε να πληρώσει το υπόλοιπο όταν φτάσουν στην Ελλάδα, όπου σχεδίαζε να συναντήσει την κόρη του.

Μετά από τρεις ημέρες στο δάσος του Έβρου, όπου πολλοί μετανάστες είναι γνωστό ότι κρύβονται πριν περάσουν τα ελληνικά σύνορα, ένας διακινητής έβαλε τον Homayoun και άλλα επτά άτομα σε ένα αυτοκίνητο, το οποίο είπε στον Homayoun ότι θα έπρεπε να οδηγήσει τον υπόλοιπο δρόμο στη Θεσσαλονίκη.

Ο Homayoun επιλέχθηκε ως οδηγός επειδή είχε πληρώσει μόνο τη μισή τιμή και ήταν μεγαλύτερος από τους άλλους.

View this post on Instagram

A post shared by Free Homayoun (@freehomayoun)

Ο διακινητής παρείχε στον Homayoun μια συσκευή πλοήγησης που, όπως είπε, θα οδηγούσε την ομάδα σε ένα σημείο όπου θα τους παραλάμβανε ένας άλλος διακινητής. Το ταξίδι πέρα ​​από τα σύνορα θα διαρκούσε περίπου δύο ώρες, σύμφωνα με τον διακινητή.

Αφού πέρασαν εκείνες τις απελπισμένες μέρες στο δάσος του Έβρου χωρίς φαγητό, νερό ή ασφαλές μέρος για ύπνο, όλοι στο ταξίδι ανυπομονούσαν να τελειώσουν το ταξίδι στην Ευρώπη.

Ο Homayoun φοβήθηκε, είπε αργότερα ο Mahtab, αλλά δεν μπορούσε να κάνει πολλά.

Μάρτυρες πουθενά

Το αυτοκίνητο είχε σχεδόν φτάσει στη Θεσσαλονίκη όταν σταμάτησε από την αστυνομία. Όλοι πήραν εντολή να βγουν έξω.

Οι αστυνομικοί ρώτησαν τον Homayoun αν οδηγούσε το αυτοκίνητο και εκείνος είπε ναι. Οι άλλοι που ταξίδευαν επιβεβαίωσαν ότι ήταν ο οδηγός, αλλά όλοι είπαν ότι δεν ήταν αυτός που οργάνωσε το ταξίδι.

Οι υπόλοιποι αφέθηκαν να συνεχίσουν το δρόμο τους, αλλά ο Homayoun τέθηκε υπό κράτηση. Έκτοτε παραμένει φυλακισμένος.

View this post on Instagram

A post shared by Sea-Watch (@seawatchcrew)

Αν και οι άλλοι που έκαναν το ταξίδι με τον Homayoun μπορούσαν να παραστούν ως βασικοί μάρτυρες σε μια δίκη, κανείς δεν μπόρεσε να τους εντοπίσει από τότε που έφυγαν εκείνη την ημέρα.

«Μέχρι τη δίκη είχα ελπίδες»

Ο Homayoun δεν είπε αμέσως στην κόρη του την κατάστασή του γιατί δεν πίστευε ότι θα διαρκούσε πολύ. Ήξερε ότι ήταν αθώος και νόμιζε ότι θα έβγαινε έξω σε λίγες εβδομάδες.

Το ίδιο σκέφτηκε η Mahtab μόλις άκουσε τι είχε συμβεί. Όταν ήρθε ώρα της δίκης του Homayoun, ήταν αισιόδοξη: «Είχαμε όλα τα έγγραφα, τα αεροπορικά του εισιτήρια – πώς μπορεί κάποιος να οργανώσει ένα ταξίδι όταν δεν είναι στην Τουρκία; Όλοι στο δωμάτιο είπαν ότι ήταν ξεκάθαρο ότι δεν είχε οργανώσει το ταξίδι» είπε ο Mahtab στο InfoMigrants.

Σκέφτηκε ότι όλα αυτά ήταν ένα είδος παρεξήγησης και με την υποστήριξη ΜΚΟ και έναν δικηγόρο με τον οποίο είχε έρθει σε επαφή για να αναλάβει την υπόθεση, πίστευε ότι υπήρχε ελπίδα.

«Όμως τίποτα από αυτά δεν έπαιξε κανένα ρόλο», σχολίασε.

Το ραντεβού του Homayoun στο δικαστήριο πραγματοποιήθηκε ένα χρόνο μετά την αρχική του κράτηση, τον Σεπτέμβριο του 2022. Η δικαστική διαδικασία διεξήχθη στα ελληνικά και ο Mahtab και ο δικηγόρος έπρεπε να οργανώσουν μόνοι τους μεταφραστικές υπηρεσίες.

Τελικά, η αρχική κατηγορία για διακίνηση μειώθηκε στα 18 χρόνια, όπου παραμένει μέχρι σήμερα.

Η δίκη τελείωσε και η Mahtab επέστρεψε στο Βερολίνο, αλλά χωρίς τον πατέρα της, ο οποίος επέστρεψε στη φυλακή.

Χιλιάδες Homayoun σε όλη την Ευρώπη

«Υπάρχουν τόσοι πολλοί Homayoun που κάθονται στις ευρωπαϊκές φυλακές», είπε ο Maurice Stierl, ένας ερευνητής μετανάστευσης στο Πανεπιστήμιο του Osnabrück στη Γερμανία στο InfoMigrants. «Η ποινικοποίηση των ανθρώπων που μετακινούνται έχει γίνει όλο και πιο συστηματική με τα χρόνια».

Ο Stierl, ο οποίος ίδρυσε επίσης τη γραμμή επικοινωνίας της ΜΚΟ Alarm Phone για τη διάσωση μεταναστών στη θάλασσα, τόνισε ότι για να δικαιολογήσουν την ποινικοποίηση ανθρώπων όπως ο Homayoun, οι αρχές συχνά παρερμηνεύουν ορισμένες μορφές συμπεριφοράς – όπως η οδήγηση αυτοκινήτου, το τιμόνι μιας βάρκας ή την κατοχή τηλεφώνου και την έκκληση για βοήθεια – ως υποτιθέμενα ενοχοποιητικά στοιχεία.

«Αυτές οι απόπειρες ποινικοποίησης των ανθρώπων έχουν αυξηθεί την ίδια στιγμή που είναι καταφανώς προφανές ότι η συντριπτική πλειονότητα αυτών των σκαφών δεν έχει κανένα «επίσημο λαθρέμπορο» στο σκάφος», είπε ο Stierl.