Κλιματική αλλαγή: Όταν το άγχος μάς στέλνει στο ντιβάνι της ψυχοθεραπείας

Ο Άντριου Μπράιαντ θυμάται ακόμα την εποχή που φανταζόταν την κλιματική αλλαγή ως πρόβλημα του μέλλοντος. Σκεφτόταν ότι ήταν κάτι που θα απασχολούσε την κοινωνία κάπου το 2080, έναν αιώνα μετά τη γέννησή του.

Όχι όμως πια: ο Μπράιαντ, κοινωνικός λειτουργός και ψυχοθεραπευτής, ειδικεύεται πλέον στο άγχος, τον φόβο την αβεβαιότητα που προκαλεί η παγκόσμια θέρμανση.

Η κατάσταση άρχιζε να αλλάζει την περασμένη δεκαετία, όταν το Σιάτλ, η πόλη στην οποία εργάζεται ο Μπράιαντ, άρχισε να πνίγεται στον καπνό από πυρκαγιές στην Καλιφόρνια, στον Καναδά ή τη Σιβηρία. Το κατακόκκινο, ζοφερό ηλιοβασίλεμα άρχιζε να επηρεάζει την ψυχολογία της πόλης, γράφουν οι New York Times.

Οικολογικό άγχος

Σήμερα, πολλοί πελάτες του Μπράιαντ θέλουν να μιλήσουν για το άγχος τους και μάθουν πώς να ζουν μαζί με την απελπισία, την οργή ή και τις ενοχές για την πορεία που ακολουθεί ο πλανήτης. Άνθρωποι από όλο τον κόσμο, ψυχοθεραπευτές και μη, στέλνουν μηνύματα στον δικτυακό τόπο Climate and Mind που δημιούργησε ο Μπράιαντ σε μια προσπάθεια να καθιερώσει τον νέο κλάδο της κλιματικής ψυχολογίας.

Δεν είναι εξάλλου ο μόνος που αντιλαμβάνεται ότι ο φόβος για τις επιπτώσεις της παγκόσμιας θέρμανσης επηρεάζει την κοινωνλια. Το 2017, η Αμερικανική Σύλλογος Ψυχολογίας αναγνώρισε την «οικολογική ανησυχία» ως «χρόνιο φόβο περιβαλλοντικής καταστροφής».

Τα θύματα ακραίων καιρικών φαινομένων ζουν με τις ψυχικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Η εικόνα από την πρόσφατη πλημμύρα στη Λιβύη (Reuters)

Σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύτηκε τον Ιούνιο στο Yale Journal of Biology and Medicine, η ανθρωπότητα βρίσκεται αντιμέτωπη με «μια ψυχολογική πάθηση ‘συστημικής αβεβαιότητας», στην οποία «δύσκολα συναισθήματα προκύπτουν όχι μόνο από την εμπειρία της ίδιας της οικολογικής απώλειας», αλλά και από φαινόμενα που μας υπενθυμίζουν τα «ηθικά διλήμματα και τη βαθιά κριτική της σύγχρονης κοινωνίας».

Σε ημοσκόπηση που πραγματοποίησαν το 2022 τα πανεπιστήμια Γέιλ και «Τζορτζ Μέισον», η πλειονότητα των Αμερικανών δήλωσε ότι ανησυχεί για το παγκόσμιο κλίμα, ενώ σε έρευνα του Αμερικανικού Συλλόγου Ψυχολογίας το ίδιο έτος σχεδόν οι μισοί Αμερικανοί δήλωσαν ότι η κλιματική αλλαγή ήδη βλάπτει την ψυχική υγεία της χώρας τους.

Σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύτηκε το 2011 στην επιθεώρηση του συλλόγου, η κλιματική αλλαγή μπορεί να επηρεάζει την ψυχολογία μας με τρεις τρόπους: το ψυχικό τραύμα όσων έχουν ζήσει καταστροφές από ακραία καιρικά φαινόμενα· ο φόβος ότι το μέλλον του πλανήτη καταρρέει· και η ψυχολογική φθορά που μπορεί να βλάψει την συνοχή κοινοτήτων που αντιμετωπίζουν μεγάλες αλλαγές.

Ανακούφιση

Οι φόβοι αυτοί δημιουργούν προκλήσεις και για τους ίδιους τους ψυχοθεραπευτές, οι οποίοι καλούνται να αντιμετωπίσουν ένα υπαρκτό πρόβλημα που αφορά όλη την κοινωνία, αντί για ψυχικές παθήσεις που προκύπτουν για παράδειγμα από μια δύσκολη παιδική ηλικία.

Πολλοί από τους ψυχοθεραπευτές που μίλησαν στους New York Times είπαν ότι ο ρόλος τους δεν είναι πλέον να «διορθώνουν» ένα παθολογικό πρόβλημα αλλά να δίνουν στους πελάτες τους τα ψυχολογικά εργαλεία για να αναγνωρίζουν και να εξερευνούν τα περιβαλλοντικά άγχη τους χωρίς να τα αποφεύγουν ή να το κρύβουν στο πίσω μέρος του μυαλού.

Από αυτή την άποψη, πολλές παραδοσιακές μέθοδοι της ψυχοθεραπείας παραμένουν χρήσιμες και στο πεδίο της κλιματικής ψυχολογίας, όπως για παράδειγμα στη διαχείριση του άγχους, του θυμού και της απελπισίας.

Για τον Μπράιαντ, η ανακούφιση μπορεί να έρθει όχι μόνο στο ντιβάνι αλλά και σε ομάδες και οργανώσεις όπου οι άνθρωποι μπορούν ελεύθερα να συζητούν για τις ψυχολογικές συνέπειες της κλιματικής κρίσης.

Αν μη τι άλλο, οι άνθρωποι μπορούν έτσι να πάψουν να νοιώθουν μόνοι. Να είναι μέλη μιας κοινότητας που αγαπά τη φύση ακόμα και στα δύσκολα.