Τι κρύβεται πίσω από την «ουδετερότητα» της Ρωσίας στη σύγκρουση Ισραήλ-Χαμάς;

Οι δηλώσεις του Βλαντίμιρ Πούτιν κατά τη διάρκεια της συνόδου κορυφής της Κοινοπολιτείας Ανεξαρτήτων Κρατών στην Μπισκέκ της Κιργιζίας την Παρασκευή 14 Οκτωβρίου, στις οποίες κατήγγειλε τις «βάναυσες μεθόδους» του Ισραήλ και συνέκρινε τον αποκλεισμό της Γάζας με την «πολιορκία του Λένινγκραντ στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο», προκάλεσαν ομολογουμένως έκπληξη.

Ο λόγος είναι ότι παραδοσιακά ο Ρώσος Πρόεδρος είναι πολύ προσεκτικός σε σχέση με το Ισραήλ και συνήθως αποφεύγει τους υψηλούς τόνους σε αυτό το θέμα. Ουσιαστικά, ο Πούτιν ακολουθεί μια διπλωματική παράδοση που αφετηρία έχει το γεγονός ότι η ΕΣΣΔ το 1947 είχε ρίξει το βάρος της υπέρ της δημιουργίας του Κράτους του Ισραήλ, ενώ ήταν φορτία όπλων από την Τσεχοσλοβακία που είχαν βοηθήσει σημαντικά την ισραηλινή πλευρά στον πρώτο Αραβοϊσραηλινό πόλεμο.

Όμως, πέραν των ιστορικών αναφορών, ή των δεσμών που δημιούργησε ανάμεσα στις δύο χώρες η μαζική μετανάστευση στο Ισραήλ Ρώσων Εβραίων μετά το 1989, υπάρχουν και οι εγκάρδιες σχέσεις ανάμεσα στον Πούτιν και τον Νετανιάχου που έχουν καταγραφεί σε αρκετές περιπτώσεις.

Αντίστοιχα, το Ισραήλ έχει μια πολύ προσεκτική πολιτική απέναντι στη Ρωσία, που καταγράφηκε και στον πόλεμο στην Ουκρανία όπου το Ισραήλ παρά την παραδοσιακή του σχέση με τις ΗΠΑ δεν προσχώρησε στη λογική των κυρώσεων.

Αντίστοιχα, οι δύο χώρες διατηρούν ανοιχτούς διαύλους επικοινωνίας σε σχέση με διάφορες «διακεκαυμένες ζώνες» όπως η Συρία όπου εμμέσως πλην σαφώς η Ρωσία κατά καιρούς προσέφερε εγγυήσεις ασφάλειας στο Ισραήλ σε σχέση με την παρουσία ιρανικών δυνάμεων εκεί.

Η μετατόπιση των στρατιωτικών και των υπηρεσιών πληροφοριών

Ενώ ο Πούτιν φαίνεται να επιμένει σε μια πιο παραδοσιακή γραμμή ουδετερότητας, την ίδια στιγμή οι ρωσικές ένοπλες δυνάμεις και οι ρωσικές υπηρεσίες πληροφοριών έχουν μετατοπιστεί σε μια κάπως διαφορετική κατεύθυνση και πλέον θεωρούν ότι προοπτικά το Ισραήλ μπορεί να γίνει μια δύναμη εχθρική για τα ρωσικά συμφέροντα.

Ουσιαστικά, στρατιωτικοί και πράκτορες δείχνουν να συγκλίνουν στο ότι το Ισραήλ ευθυγραμμίζεται σταδιακά με τη «Συλλογική Δύση» στον τρόπο που αυτή τοποθετείται στο πλαίσιο του Νέου Ψυχρού Πολέμου, στηρίζεται ολοένα και περισσότερο στη δυτική στρατιωτική βοήθεια και εμπλέκεται στους σχετικούς σχεδιασμούς.

Η Ρωσία προσπαθεί να παρουσιαστεί ως μια δύναμη που επιμένει στην ειρήνη και τη διπλωματική μεσολάβηση

Ισραηλινό τανκ κοντά στη Γάζα

Η σημασία της αναβάθμισης των σχέσεων με το Ιράν και τα αραβικά κράτη

Κομβικό ρόλο στις μετατοπίσεις της ρωσικής πολιτικής απέναντι στις ΗΠΑ έχει παίξει και ο τρόπος που η Ρωσία έχει αναβαθμίσει τις σχέσεις της τόσο με το Ιράν όσο και με τις άλλες αραβικές σχέσεις.

Σε σχέση με το Ιράν η Ρωσία έχει αναβαθμίσει τη συνεργασία στη Συρία, όπου το Ιράν έπαιξε καθοριστικό ρόλο στο να μη χάσει την εξουσία η κυβέρνηση της Δαμασκού στην αναμέτρηση με τις ένοπλες οργανώσεις της αντιπολίτευσης και το Ισλαμικό Κράτος, αλλά και συνολικότερα.

Η συνεργασία δεν αφορά μόνο την ασφάλεια αλλά τις διεργασίες μιας ευρύτερης ευρασιατικής σύγκλισης, όπως αποτυπώθηκε και στην πλήρη ένταξη του Ιράν στο Οργανισμό Συνεργασίας της Σαγκάης και συντονίζεται με την αντίστοιχη αναβάθμιση των σχέσεων ανάμεσα στο Ιράν και την Κίνα.

Την ίδια στιγμή η Ρωσία έχει μία αναβαθμισμένη σχέση με τα Αραβικά κράτη του Κόλπου που έχει εκφραστεί και στη συνεργασία ιδίως με τη Σαουδική Αραβία στο πλαίσιο του OPEC+ και την προσπάθεια να διατηρηθούν οι τιμές του πετρελαίου σε συμφέροντα επίπεδα.

Σε αυτό ας προσθέσουμε και τη σύνθετη, αλλά σίγουρα όχι συγκρουσιακή σχέση της Ρωσίας με την Τουρκία, που επίσης γίνεται ολοένα και πιο σημαντική.

Όλα αυτά σημαίνουν μια μεγαλύτερη μετατόπιση της Ρωσίας προς τον μουσουλμανικό κόσμο που εκ των πραγμάτων διαμορφώνει και νέες προτεραιότητες σε σχέση με το Ισραήλ.

Πέρα από την ουδετερότητα

Ωστόσο, σε επίπεδο δημόσιου λόγου και δημόσιας συζήτησης η Ρωσία έχει διατηρήσει μια θέση ουδετερότητας. Πέραν της αποστροφής του Πούτιν που σχολιάσαμε πιο πάνω, οι εκπρόσωποι του ρωσικού κράτους δεν έχουν ασκήσει σοβαρή δημόσια κριτική στο Ισραήλ, ούτε έχει υπάρξει κάποια συζήτηση στη Δούμα.

Όμως, την ίδια στιγμή είναι σαφές ότι η Ρωσία προσπαθεί να παρουσιαστεί ως μια δύναμη που επιμένει στην ειρήνη και τη διπλωματική μεσολάβηση. Η Ρωσία εξακολουθεί να μη χαρακτηρίζει τη Χαμάς τρομοκρατική οργάνωση και να τη θεωρεί έναν δυνάμει συνομιλητή στην ειρηνευτική διαδικασία, ενώ ήταν αυτή που κατέθεσε σχέδιο απόφασης στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ που καλούσε σε μια κατάπαυση του πυρός στη Γάζα, σχέδιο που απορρίφθηκε από τρία μόνιμα μέλη: τις ΗΠΑ, τη Μεγάλη Βρετανία και τη Γαλλία.

Ουσιαστικά, η Ρωσία προσπαθεί να φανεί ως μια δύναμη που μπορεί να συνομιλεί με όλες τις πλευρές, που δεν σπεύδει απλώς να «πάρει θέση» όπως έκανε η Δύση σε σχέση με το Ισραήλ και που μπορεί να συνεισφέρει στην ειρήνη, σε μια προσπάθεια να κατοχυρώσει αυτή την εικόνα και στα μάτια του ευρύτερου Παγκόσμιου Νότου.

Η δυσκολία της μεσολάβησης

Βεβαίως το πρόβλημα που αντιμετωπίζει η Ρωσία, παρά την προσπάθεια να μην έρθει σε ρήξη με το Ισραήλ είναι ότι αυτή τη στιγμή η τρέχουσα ισραηλινή κυβέρνηση, αλλά σε μεγάλο βαθμό και ο ίδιος ο τρόπος που είναι διατεταγμένο το ισραηλινό πολιτικό σύστημα, με την άνοδο της ακροδεξιάς, δεν διαμορφώνουν ευνοϊκό έδαφος για οποιαδήποτε ειρηνευτική διαδικασία η οποία θα βασιζόταν στην προοπτική μιας λύσης δύο κρατών που παραμένει η πάγια θέση της ρωσικής διπλωματίας.