Τρία δημοκρατικά Συνέδρια

Με την ολοκλήρωση του Συνεδρίου του ΠΑΣΟΚ έκλεισε ένας κύκλος ανάλογων, και σχεδόν παράλληλων, εσωκομματικών διαδικασιών των τεσσάρων από τα έξι κόμματα που συγκροτούν την παρούσα Βουλή. Δημοκρατικά παρήγορο το ότι διεξήχθησαν, δημοκρατικό ζητούμενο το τι προσέφεραν – όχι το κάθε κόμμα στον εαυτό του, αλλά όλα μαζί στο πολίτευμα και την πολιτική ζωή.

Και στα τέσσερα κόμματα τα Συνέδρια είχαν επιβεβαιωτικό-εμψυχωτικό παρά πολιτικό-ιδεολογικό χαρακτήρα: χρησίμευσαν κυρίως ως ασκήσεις συσπείρωσης, κομματικού πατριωτισμού, δημιουργίας εντυπώσεων, έτσι ώστε αποφάσεις και επιλογές με γενικό χαρακτήρα αλλά και εντός της εξαιρετικά δύσκολης συγκυρίας – με άλλα λόγια: ζητήματα ουσίας – πέρασαν σε δεύτερη μοίρα ή και δεν αγγίχτηκαν (κυρίως από το κυβερνών κόμμα). Σε όλα επίσης τα κόμματα (με πρώτο το ΠΑΣΟΚ και πολύ κοντά τον ΣΥΡΙΖΑ) οι ηγεσίες βρήκαν τον τρόπο όχι μόνο να εδραιώσουν τη νομιμοποίησή τους – κάτι απολύτως θεμιτό – αλλά και να επιβάλουν τις επιλογές προσώπων της εμπιστοσύνης τους στα εσωτερικά όργανα – κάτι που τα καθιστά αυτομάτως λιγότερο αντιπροσωπευτικά. Ούτε σε πολιτικό επίπεδο γίναμε σοφότεροι. Ο «μεταρρυθμιστικός» – άλλοι θα τον έλεγαν «κεντροδεξιό» – χαρακτήρας της Νέας Δημοκρατίας συνεχίζει να εξισορροπείται, αν όχι να εξουδετερώνεται, από τη «λαϊκή», και υπό τη σκέπη του Κυρίου, Δεξιά, που διεκδικεί μάλιστα αποκλειστικότητα ως προς την αυθεντικότητα.

Ο αρχηγισμός, η πάλη των τάσεων, και όχι των τάξεων, η εξουσιομανία και το διχαστικό χρωμόσωμα του ΣΥΡΙΖΑ δεν πρωτοεμφανίστηκαν σε αυτό το Συνέδριο, ούτε λειάνθηκαν, ούτε συγκίνησαν κανέναν εκτός μηχανισμών. Το «συμμετοχικό» πείραμα του ΜέΡΑ25 σκόνταψε, όχι αναπάντεχα, στην έλλειψη μεγέθους, βάρους, αξιοπιστίας και απήχησης. Μόνο στο ΠΑΣΟΚ έγινε ένα μικρό – σαφές στα δικά μου μάτια, χωρίς να είμαι βέβαιος ότι ισχύει και για την κοινή γνώμη – βήμα στην κατεύθυνση μιας «στρατηγικής αυτονομίας», όχι βέβαια τύπου Μακρόν, αλλά με πυρήνα τον αποκλεισμό κάθε παρά φύσιν κυβερνητικής συνεργασίας, είτε με μια αμφιρρέπουσα Δεξιά, είτε με την εχθροπαθή δήθεν «Αριστερά».

Ως προς το κρίσιμο ζήτημα αν ενισχύθηκε, μέσα από τα Συνέδρια, η δημοκρατία, ως μπούσουλας μπορούν να χρησιμεύσουν οι διαχρονικές αναλύσεις του Δημήτρη Τσάτσου. Στο βιβλίο του «Εσωκομματική δημοκρατία», γραμμένο το 2008 και σε πρόσφατη επανέκδοση από το Ιδρυμα Τσάτσου, έθετε ορισμένες αρχές, που φοβούμαι ότι δύσκολα μπορεί να θεωρηθεί ότι έχουν πραγματωθεί. Οχι απλώς αποδοχή αλλά «ειλικρινής» ενοποίηση των αποκλινουσών απόψεων. Ενίσχυση μιας εσωτερικής «κουλτούρας» της δημιουργικής διαφωνίας.

Τόνωση του πολυσυλλεκτικού χαρακτήρα του κόμματος. Πραγματική και όχι προσχηματική δημοκρατική οργάνωση. Λήψη υπόψη αλλά και υπέρβαση των πολιτικών παθογενειών στην παρούσα ιστορική στιγμή – ο Τσάτσος αναφερόταν κυρίως στον ρόλο του χρήματος και των ιδιωτικών συμφερόντων, κάνοντας λόγο για «κομματική ιδιωτικοποίηση», κρίσιμη σήμερα είναι και η παραφθορά εκ των μέσων ενημέρωσης και ιδίως του Διαδικτύου. Στην πράξη, όπως φάνηκε μέσα από τα Συνέδρια αλλά και την καθημερινή πρακτική των ελληνικών κομμάτων, οι αποκλίνουσες απόψεις ακούγονται, αλλά όχι μόνο δεν συντίθενται, παραμερίζονται. Η κουλτούρα ηγεσίας, και εξουσίας, πνίγει την κουλτούρα διαφωνίας, περιθωριοποιεί ακόμα και τις απλώς ανορθόδοξες φωνές. Η πολυσυλλεκτικότητα τροφοδοτείται κυρίως μέσα από ποδοσφαιρικού τύπου μεταγραφές και όχι από ιδεολογικές και κοινωνικές συγκλίσεις. Τα οργανωτικά σχήματα είναι προαποφασισμένα και κατευθυνόμενα, ενώ η «εικόνα» επικρατεί κατά κράτος της ουσίας. Ελευθερία υπάρχει, όμως η δημοκρατία ψάχνει την ανάσα της.